شخصیت‌های برجسته جامعه رنگین‌کمانی؛ ساره حجازی

شایا گلدوست

تا چند دهه گذشته، هویت‌های جنسی و جنسیتی مختلف در بسیاری از کشورهای دنیا جرم‌انگاری و یا به‌عنوان یک بیماری روانی شناخته می‌شدند و اغلب مورد پی‌گرد قانونی دولت‌ها قرار می‌گرفتند. بسیاری از اعضای جامعه رنگین‌کمانی مجبور بودند تا همیشه گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود را پنهان کرده و در سایه‌ای از ترس زندگی کنند. بی‌شمار انسان‌هایی که به‌دلیل آشکار شدن هویت جنسی و جنسیتی‌ خود مورد اذیت، آزار، شکنجه و قتل قرار گرفته‌اند.

در میان این انسان‌ها، افراد زیادی بوده‌اند که در تغییر مسیر پیشرفت و ارتقای علم، فرهنگ، هنر، سیاست، اقتصاد و غیره نقش به‌سزایی را در جوامع مختلف ایفا و چه بسا جهان را از حضور خود متاثر کرده‌اند اما دنیای نابرابر، پاداشی غیر از آن‌چه لایق تلاش‌ها و زحمات‌شان بوده، به آن‌ها داده است.

امروزه نیز جامعه رنگین‌کمانی در برخی از کشورهای دنیا همچنان شرایط دشواری را سپری می‌کنند. شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، سیاسی و قانونی بسیاری از جوامع، زندگی افراد رنگین‌کمانی را در سایه‌ای از ترس و تبعیض قرار داده است و یا به سوی تباهی سوق می‌دهد. انسان‌های زیادی به دلیل فشارهای محیطی، به واسطه گرایش جنسی و یا هویت و بیان جنسیتی خود به قتل رسیده‌ و یا با وجود تمامی امید و انگیزه‌هایی که برای آزادی و برابری داشته، به زندگی خود پایان داده‌اند. 

«ساره حجازی» (سارة حجازي) متولد سال ۱۹۹۰ میلادی، نویسنده، کمونیست و فعال لزبین مصری است که پس از بالا بردن پرچم رنگین‌کمانی در کنسرت «مشروع لیلی» در سال ۲۰۱۷ در قاهره، دستگیر و زندانی شد. 

 خواننده اصلی گروه موسیقی آلترنتیو راک مشروع لیلی، «خالد سنو» آشکارا هم‌جنس‌گرا است و به موضوعاتی چون مشکلات افراد کوئیر، روابط هم‌جنس‌خواهانه و معضلات اجتماعی می‌پردازد.

در پی این این حرکت اعتراضی، ساره توسط پلیس مصر دستگیر و به مدت سه ماه در زندان نگه داشته شد. علاوه بر او، چند نفر دیگر نیز بعد از این که پرچم رنگین‌کمان را در حمایت از حقوق افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو‌پلاس تکان دادند، دستگیر شدند. 

او جزو معدود زنانی بود که بعد از کنسرت، به اتهام «تبلیغ هم‌جنس‌گرایی و انحراف جنسی» با ۵۰ تا ۷۰ نفر دیگر دستگیر شد و سپس به «تبلیغ برای انحراف جنسی و فساد» متهم شد. از آن پس ادامه کار کنسرت مشروع لیلی هم ممنوع شد.

ساره در مصاحبه‌ای گفته بود اقدامش در بالا بردن پرچم رنگین‌کمانی، برای ابراز هم‌بستگی با خواننده هم‌جنس‌گرای گروه مشروع لیلی و سایر سرکوب‌شدگان این جامعه بوده است. ولی در چشم مقامات د‌ولت مصر، به فردی تبدیل شد که گویا مبانی اخلاقی جامعه را متزلزل کرده است.

دستگیری ساره در دورانی اتفاق افتاد که دولت مصر برای پایان دادن به حمایت عمومی از حقوق افراد رنگین‌کمانی در این کشور، سخت‌گیرانه و خشونت‌آمیز رفتار می‌کرد. او بعدها در خاطراتش گفت هم‌بندانش به تحریک پلیس و مسوولان زندان، او را کتک می‌زدند و آزارش می‌دادند. ساره پس از سه ماه، با پرداخت دو هزار لیر مصر به عنوان جریمه نقدی، آزاد شد.

او در دوران زندان، به دلیل گرایش جنسی خود مورد آزار و اذیت و شکنجه‌های بسیاری قرار گرفت. در زندان به او شوک الکتریکی داده می‌شد و در سلول انفرادی حبس شده بود. شکنجه و فشار‌های روحی و جسمی، پس از آزادی ساره را به سندرم اختلال پس از سانحه (PTSD) مبتلا کرد. هرچند مدتی تحت معالجه قرار گرفت اما گویی رنج و درد درونی او را رها نمی‌کرد.

ساره پس از آزادی به کشور کانادا پناهنده شد و سعی کرد زندگی جدیدی را در این کشور آغاز کند. اما در ۱۴ جون سال ۲۰۲۰، در سن ۳۰ سالگی، به دلیل همه آن‌چه تجربه کرده بود، به زندگی خود پایان داد. جسدش در خانه‌اش در تورنتو پیدا شد. با انتشار این خبر خودکشی، ساره به یکی از نمادهای مبارزه جامعه رنگین‌کمانی مصر، خاورمیانه و حتی دنیا تبدیل شد.

عکس‌هایش در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های دنیا انتشار یافتند و داستان زندگی او روایت شد؛ روایتی دردناک که نشان‌ دهنده زندگی پر از درد، رنج و تبعیض اعضای جامعه رنگین‌کمانی بود. 

وکیل ساره، «خالد المصری» در فردای همان روز اعلام کرد که او به زندگی‌ خود پایان داده است و مرگش به عنوان خودکشی ثبت شد. 

گرچه بسیاری از دوستان و آشنایان ساره علت پایان دادن او به زندگی‌ خود را اتفاقات و شکنجه‌های پلیس و دولت مصر می‌دانند اما بسیاری نیز سیاست‌های دولت کانادا را نشانه گرفته و دولت این کشور را به دلیل برقرار نکردن شرایطی مساعد برای پناهندگان و پناه‌جویانی مانند ساره، مقصر دانستند.

نامه‌ای کوتاه منتسب به ساره حجازی که به عربی نوشته شده، پس از درگذشت او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در این نامه نوشته شده است: «به خواهران و برادرانم؛ کوشیدم زنده بمانم اما نتوانستم، مرا ببخشید. به دوستانم؛ آن تجربه هولناک بود و من ضعیف‌تر از آن بودم که در برابرش مقاومت کنم، مرا ببخشید. به دنیا؛ به طرز وحشتناکی بی‌رحم بودی اما می‌بخشمت.»

در پی انتشار خبر خودکشی ساره، گروهی برای گرامی‌داشت یاد او و همچنین برای اعتراض به سرکوب گسترده جامعه رنگین‌کمانی در مصر، در مقابل سفارت این کشور در بیروت، پایتخت لبنان گرد هم آمدند و شمع روشن کردند.

مجله سوسیالیست کانادایی «اسپرینگ» همان زمان با انتشار نامه «والری لنون»، فعال اجتماعی و نویسنده، تسلیتی برای حجازی منتشر کرد: «من او را به یاد می‌آورم که می‌گفت من هرگز به اندازه زمان انقلاب احساس زندگی نکردم. به افتخار او و برای تحقّق حس زندگی او، وظیفه ما این است که به مبارزه برای انقلاب در این‌جا، مصر و سراسر جهان ادامه دهیم.»

ساره خود را یک کمونیست معرفی می‌کرد و حامی «حزب نان و آزادی» در مصر بود. او زمانی که به کانادا رفت، با شبکه سوسیالیست اسپرینگ شروع به همکاری کرد. 

پیش از مرگش  گفته بود به علت مخالفت با رژیم «عبدالفتاح السیسی» در مصر، از شغلش اخراج شده بود. 

ساره معتقد بود که انقلاب مصر ناقص مانده‌ است: «اکثر ما اکنون در گور، زندان یا تبعید هستیم.»

ساره در آخرین پست اکانت شخصی خود در اینستاگرام، در تاریخ ۱۳ جون سال ۲۰۲۰ با انتشار تصویری که او را دراز کشیده روی زمین در پارک نشان می‌دهد، نوشت: «آسمان بهتر از زمین است و من آسمان را انتخاب می‌کنم.»

با آن که هم‌جنس‌گرایی در مصر غیرقانونی نیست اما جامعه محافظه‌کار، سنتی و‌ مذهبی با این موضوع به راحتی کنار نمی‌آید و هم‌جنس‌گرایی در این کشور یک تابوی اجتماعی تلقی می‌شود. پلیس و مقامات قضایی با شدت با آن برخورد و در رابطه با هم‌جنس‌گرایان، به «قانون فحشا» که در سال ۱۹۶۱ تصویب شده است، رجوع و افرادی را که به هم‌جنس‌گرایی مظنون هستند را بر اساس آن تعقیب می‌کنند.

بنا بر گزارش‌ها، تنها در سال ۲۰۱۹ به طور رسمی ۹۲ مورد دستگیری افراد در رابطه گرایش جنسی آن‌ها رخ داده اما طبیعتا رقم واقعی دستگیری‌ها به مراتب بیشتر از این‌ها است. 

در سال‌های گذشته نیروهای امنیتی مصر در حرکتی بی‌رحمانه، با هدف «پاک‌سازی خیابان‌ها» از اقلیت‌های جنسی و جنسیتی، مردمی که از برنامه‌های دوست‌یابی استفاده می‌کنند را گیر می‌اندازند، روانه زندان می‌کنند، و تحت شکنجه‌ و اذیت‌ و آزارهای سیستماتیک قرار می‌دهند.

«سازمان دیده‌بان حقوق بشر» نیز پیش‌تر اعلام کرده‌ بود که پلیس مصر در فضای مجازی و برنامه‌هایی مانند «گریندر»، شناسه‌های قلابی می‌سازد، با زنان و مردان هم‌جنس‌گرا، دوجنس‌گرا و ترنس قرار می‌گذارد و در خیابان آن‌ها را دستگیر و بازداشت می‌کند. این حمله‌ها بخشی از سرکوب شدید جامعه رنگین‌کمانی مصر پس از کنسرت سال ۲۰۱۷ گروه مشروع لیلی هستند.

مطلب مرتبط:

لغت‌نامه مختصر اصطلاحات حوزه جنس و جنسیت

راهنمای حفظ حریم جنسی و جنسیتی رنگین‌کمانی‌ها در مراجعه به پزشک