حاشیه های یک دوربین مخفی؛ نفرت پراکنی و نژادپرستی

مریم دهکردی

یک گروه مدیا موسوم به «کبریت» اقدام به ساختن ویدئویی کوتاه برای تبلیغ فیلم «لاتاری» کرده است که انتشار آن در شبکه های مجازی واکنش های زیادی به همراه داشت. در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، «لاتاری» ساخته «محمد حسین مهدویان» که توجه داوران و منتقدان را به خود جلب کرد به موضوع قاچاق دختران و زنان ایران به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس پرداخت. یکی از اعضای این گروه با انتشار ویدئو در صفحه توئیتر خود نوشته است: «دوربین مخفی طراحی کردیم که خودمونم اولش مطمئن نبودیم مردم چه واکنشی نشون‌ میدن، ولی خدا رو شکر هنوز غیرت زنده است... (مزاحمت شیخ‌ دُبی‌نشین و دستیارش برای دختر ایرانی!)»

در این ویدئو که در یک پارک ضبط شده فردی که لباس عربی به تن دارد در گوشه‌ای ایستاده و پسر جوانی تظاهر می‌کند که می‌خواهد دختر جوانی را به اصرار راضی کند تا با این فرد که او را «شیخ » و اهل دبی می‌خواند همراه کند. دختر جوان مقاومت کرده و با سر و صدا و امتناع از همراهی با او توجه عابران را به خود جلب می‌کند. تمامی مردان و زنانی که ماجرا را می‌بینند با رفتاری خشن و پرخاش‌گرانه و برخی با برخوردهای فیزیکی و دشنام با مرد جوان برخورد کرده و به اصطلاح «غیرتی» می‌شوند. در یک مورد مرد میانسالی به صورت پسر جوان مزاحم در ویدئو سیلی می‌زند و زن مسنی مدعی می‌شود که مادر دختر است و مانع همراهی او با پسر جوان می‌شود.

انتشار این ویدئو در فضای مجازی واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت. برخی کاربران  با دفاع از عملکرد افرادی که در این ویدئو تلاش می‌کنند شر فرد مزاحم را از سر دختر جوان دفع کنند از واژه «غیرت» در توجیه رفتار آنها استفاده کرده‌اند اما در عین حال از اینکه این ویدئو به نوعی در حال ترویج نژادپرستی یا عرب ستیزی است انتقاد دارند. یکی از کاربران همسو با افراد حاضر در این ویدئو می‌نویسد: «غیرت با نفرت فرق داره؛ اگر تو خیابون کسی جلوی یه دختر بوق زد و کسی صداش در اومد اون غیرته؛ اگر کسی تو خیابون به نیمه برهنگی دختران معترض شد، اون غیرته... وگرنه مانور روی زمینه‌های نژادپرستی که غیرت نیست، نفرت‌پراکنیه» دیگری نوشته است: «تو بد ترین جای دیار کفر هم تو همین موقعیت،مردم‌ به قول شمل غیرت بخرج میدن.حتی اگه شوهرش بخواد همچین غلطی بکنه.»

اما بسیاری از کاربران از این ویدئو به دلایل مختلف انتقاد کرده‌اند.  ترویج نژادپرستی، بی‌توجهی به اینکه بخشی از شهروندان ایرانی عرب زبان بوده و چنین لباسی را بر تن می‌کنند و این ویدئو می‌تواند زمینه برخوردهای نادرست با آنها را فراهم کند، بی‌تفاوتی درمواجهه با مزاحمت‌های گشت‌ارشاد برای زنان و دختران توسط مردان از جمله مواردیست که منتقدان این ویدئو به آنها اشاره کرده‌اند.

کاربری به نام ایران در صفحه توئیتر خود نوشته است: «واقعاً كه... ايكاش يه برنامه دوربين مخفي توليد ميكردن كه سعيد طوسي به پسرهاي خانواده هاي مومن نزديك ميشد!!! يا برنامه صيغه كردن زنان و دختران مردم در مشهد توسط زائرين... يا ختلاس مسئولين حكومت و....» کاربر دیگری با نام مستعار «ولم کنید» نوشته: «این دوربین مخفی بدون حضور اون شیخ دوبی نشین کار نمی‌کرد؟؟ یا فهمیدین ایرانیا فقط جلو عربا می‌خوان بگن ما خیلی با فرهنگ ۲۵۰۰ساله و با شعوریم» . رجینا فلانجی از دیگر کاربران منتقد به این ویدئو در توئیتردر این‌باره نوشته است: «بعنوان کسی که توسط گشت ارشاد تحقیر شده دارم میگم اون لحظه ای ک من سعی داشتم با عصبانیت از خودم دورشون کنم حتی یک نفر حاضر نشد پشت من دربیاد دوربین مخفی میسازی فقط و فقط برای شعله ور کردن آتیش نژاد پرستی و نفرت از قوم عرب اسم خودتم میذاری هنرمند»

موضوع قاچاق دختران ایران برای کشورهای حاشیه خلیج فارس طی سالهای گذشته به مسئله‌ای قابل بحث و مهم تبدیل شده است. موضوعی که در ابتدا توسط مقامات ایران انکار می‌شد اما در پی انتشار فیلم‌ها و ساخت مستندهایی در این باره به موضوع پرطرفدار در رسانه‌های داخلی تبدیل شد و باعث شد مقامات و مسئولین نیز نسبت به آن واکنش نشان دهند.