سانسور اندام زن در نقاشی امروز موضوع پژوهش دانشجویان هنر،در قرن آینده است

محمد تنگستانی

 بخش دوم گفت‌وگو با سوده داود:

در ادبیات کلاسیک ایران، شاعران بیشتر به صورت زن پرداخته‌اند و پستان، گردن، ران و مابقی اندام زن را یا نادیده گرفته‌اند و یا کمتر به آن اشاره کرده‌اند. در نتیجه حضور زن و اندامش به عنوان یک ابژه از قرن‌های گذشته تا کنون کم‌رنگ‌ و کم‌رنگ‌تر شده است. نگارگری ایرانی و محوریت غالب صورت زن در گذشت زمان، ناخودآگاه جامعه امروز را آنقدر تحت تاثیر گذاشته است که اغلب زنان ایرانی زیبایی را فقط در صورت خود دنبال می‌کنند و به باور من یکی از دلایل جراحی صورت در ایران همین نکته فرهنگی است.  گاهی سانسور فقط مختص به حکومت جمهوری اسلامی و چند دهه گذشته نیست و ریشه در تاریخ مذهبی و اسلامی، ایران دارد. در چهار دهه گذشته بدون تردید هنرمندانی بوده‌اند که اندام زن را به مساوات یک انسان با رعایت تفاوت‌هایی فیزیکی به تصویر کشیده‌اند اما هیچ‌کدام از این آثار به واسطه گالری‌ها و نمایشگاه‌های رسمی در ایران عرضه نشده‌اند.

در اولین بخش از این گفت‌وگو «سوده داود» گفت: بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به‌خاطره شرایط سیاسی حاکم ، نقاشی در ایران مسیر تازه ای پیدا کرد که فقط مختص انقلاب، جنگ و شهدای آن زمان بود. در این دوره ( بعد از انقلاب اسلامی) زن از ماهیت اصلی خود به عنوان یک شخص یا جنس برابر در آثار کشیده شده به همسر و یا مادر شهید در چادر سیاه خلاصه شد و نزول پیدا کرد یعنی سهم بودن زنان در نقاشی دهه اول انقلاب فقط در معنی همسر و مادر شهید بودن خلاصه می‌شود. همانند آثار «کاظم چلیپا» که او را نقاش انقلابی می‌خوانند. بعد از انقلاب اسلامی در ایران ما با آثار درخشانی که زن در آنها حضوری محوری داشته باشد و استفاده ابزاری از آن نشده باشد رودررو نیستیم. تا دهه هفتاد شمسی که رنگ و بوی متفاوت‌تری از دهه ۶۰ در هنر نقاشی ایجاد شد. نمی‌خواهم بگوییم فضایی جدید شاید فضایی فراموش شده و یا سانسور شده مجدد بازتولید شد.

در ادامه دومین بخش از گفت‌وگو با این نقاش سی‌ساله ساکن تهران را می‌خوانید:

در ایران گالری‌ها مجبور به رعایت قوانین جمهوری اسلامی هستند. در نتیجه آثاری که از سوی گالری‌ها به نمایش گذاشته می‌شود از فیلتر سانسور مدیران گالری‌های هنری  گذشته است. سانسور در هنر چه پیامد‌هایی به همراه دارد؟

ـ در سانسور نمایشگاه‌های نقاشی مدیران گالری‌ها مقصر نیستند. تمام گالری‌ها باید قبل از نمایش آثار، دفترچه معرفی آن رویداد هنری و تصویر تک‌تک آثار را برای اداره ارشاد اسلامی بفرستند و از بخش‌های مربوط مجوز‌های لازم را اخذ کنند. گاهی برگزار کنندگان نمایشگاه‌ها حتی برای حمایت از هنرمند ترفند‌هایی مانند عدم عرضه همه آثار در دفترچه معرفی و .. را به کار می‌گیرند تا بتوانند نمایشگاهی با کمترین سانسور اعمال شده را عرضه کنند. اما خب همه گالری‌ها اینگونه به نفع هنرمند و نمایشگاه امنیت خود و مجموعه هنری‌شان را به خطر نمی‌اندازند چرا که امکان دارد نماینده یا بازرسی از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی  به نمایشگاه بیاید که اگر اینطور بشود علاوه بر اینکه اثر مصادره می‌شود مدیر گالری به جرم ترویج فرهنگ غلط و ... دادگاهی و جریمه می‌شود. ما در ایران همیشه در حال دور زدن هستیم. در حال حاضر برای رسیدن به آزادی باید همه چیز را دور زد، حتی قانون که قرار است برای ما نظم و آرامش به ارمغان بیاورد.

 مورخان برای شناخت بهتر تاریخ و گذشته از آثار هنری استفاده می‌کنند. اندام زن در چهار دهه گذشته یعنی بعد از روی کار آمدن دولت جمهوری اسلامی یا حذف شده است و یا اگر در آثار نقاشی به تصویر کشیده شده، در ایران به آنها اجازه عرضه عمومی داده نشده است. نقاشی‌های خلق و عرضه شده در گالری‌ها‌ و موزه‌ها چه سهمی در تاریخ‌نگاری برای آیندگان دارند؟

ـ نزدیک به چهار دهه از انقلاب اسلامی ایران گذشته است. فضا بازتر شده است و بیشتر به تصویر زن و موقعیت آن در اجتماع در تابلوها و آثار نقاشی بر می‌خوریم. تا پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ موضوع اغلب تابلو‌‌های نقاشی طبیعت، طبیعت بی جان ، نقاشی‌های آبستره و نقاشیـ‌خط بود. شاید یکی از دلایلی که امروز بیشتر به زن در تابلو‌ نقاشی‌ها پرداخته می‌شود همین محدودیت‌ها و سانسورها باشد. سانسورچی‌ها می‌خواهند اندام زن حذف شود، ما هم به این موضوع می‌پردازیم. یا حذف می‌کنیم و یا مقاومت می‌کنیم و بدون در نظر گرفتن خواست آنها زن و اندان زن را می‌کشیم. هر دو قرائت به نفع آینده‌گان است. سانسور اندام زن در نقاشی، موضوعی پژوهشی برای مورخان در آینده است. آنها با این سانسورها روایتی درست از امروز خواهند داشت و متوجه خواهند شد که زنان در این دوره از تاریخ چه مشکلاتی داشته‌اند و با برای ابتدایی‌ترین حق خود یعنی آزادی اجتماعی چه مشکلاتی را تحمل کرده‌اند. شک ندارم که «سانسور اندام زن» در نقاشی امروز موضوع پژوهش دانشجویان هنر در قرن آینده خواهد شد.

بخش اول  این گفت‌وگو را اینجا بخوانید.