سرود ملی تغییر کند یا نکند؟

در آلمان این بحث‌ درگرفته است که آیا بهتر نیست سرود ملی نوینی جایگزین سرود ملی کنونی شود. نخست‌وزیر چپ‌گرای یکی از ایالات شرق آلمان (آلمان شرقی سابق) گفته است که من هم به هنگام اجرای رسمی این سرود آن را می‌خوانم، ولی همزمان رژه تلخ نیروهای نازی هم در پس ذهنم جریان دارد. او گفته است که بسیاری از مردم آلمان شرقی سابق با این سرود اخت و عیاق نیستند و نشده‌اند و چه بهتر که سرودی نوین جایگزین آن شود.

سرود ملی کنونی آلمان بخش سوم «سرود آلمانی» است که سال ۱۸۴۱ بر اساس ملودی "کوارتت قیصر"،ساخته یوزف هایدن سروده شده و سه بخش دارد.

بند اول این سرود شامل «آلمان ورای همه چیز در دنیا»ست و با فراخوان خود انسان‌هایی را مخاطب قرار می‌دهد که در قلمرو زبان و فرهنگ آلمانی آن دوران زندگی می‌کنند؛ قلمرویی غلط‌انداز "از رود ماس (واقع در هلند و بلژیک) تا رود نمان (واقع در شرق پروس و لیتوانی) و از رود آدیجه (واقع در شمال ایتالیا) تا تنگه بلت (واقع در دانمارک)

در سال ۱۹۲۲ در دوران جمهوری وایمار در آلمان بود که فریدریش ابرت، از حزب سوسیال دمکرات و اولین رئیس‌جمهور آلمان، این سرود را سرود رسمی آلمان اعلام کرد. در آن زمان بند دوم این شعر که در آن ویژگی‌ها و خصائص مثبت آلمانی‌ها برجسته و ستوده شده نیز خوانده می‌شد.

بند اول "سرود آلمانی‌ها" را منتقدان نشانه‌ی تکبر، تهاجم‌گرایی و قدرت‌طلبی‌های آلمان تعبیر کرده‌اند، به ویژه که این بند به شدت مورد علاقه ناسیونال سوسیالیست‌ها در دوران هیتلر بود و آن را در هماهنگی با ایدئولوژی "خون و خاک" و اندیشه‌ی شدیدا ناسیونالیستی و توسعه‌طلبانه‌ا‌ی خود به کار بستند.

پس از جنگ جهانی دوم خواندن و اجرای "سرود آلمانی‌ها" حتی در مناطقی که تحت اشغال و کنترل نیروهای آمریکایی قرار داشت، برای مدتی ممنوع بود.

در سال ۱۹۴۹ آلمان شرقی سرود ملی خود را ساخت؛ "برخاسته از میان آوارها" عنوان این سرود ملی بود.

آلمان غربی اما در نخستین سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بدون سرود ملی ماند. به همین خاطر هم در حین رویدادها و مناسبات رسمی سیاسی نیز فضاحت‌هایی به بار آمد. از جمله این که در حین یکی از سفرهای کنراد آدناوئر، نخستین صدراعظم آلمان، به آمریکا برای اینکه به خاطر حضور او قطعه‌ای اجرا شده باشد، یک ترانه کارناوال اجرا شد.

نهایتا به تدریج دوباره بند سوم سرود آلمانی‌ها به سرود ملی آلمان بدل شد و نمایندگان آلمان شرقی (از حزب خود هلموت کهل) در جریان مذاکرات وحدت دو آلمان در سال ۱۹۹۰ نتوانستند خواسته خود برای ادغام بخشی از سرود ملی آلمان شرقی در سرود کنونی آلمانی غربی به گونه‌ای که همه خود را به لحاظ هویت ملی در آن بازتاب‌یافته ببینند به کرسی بنشانند، استدلال این بود که کشور فروپاشیده (آلمان شرقی) باید قانون اساسی و سرود ملی کشوری مقتدرتر (آلمان غربی) که قصد پیوستن به آن را دارد قبول کند و حق مطالباتی از این دست را ندارد.

از آن پس گاه و بی‌گاه بحث تغییر یا تکمیل سرود ملی آلمان بالا گرفته است. خواست کنونی سیاستمدار شرق آلمان که در آستانه سی سالگی فروریختن دیوار برلین مطرح شده با واکنش منفی محافل سیاسی عمدتا راست آلمان روبرو شده است. برخی از مدافعان حقوق بشر و ناراضیان دوره آلمان شرقی از خواست تغییر سرود ملی دفاع کرده‌اند. یکی از آنها (تیرزه) از حزب سوسیال دمکرات که رئیس سابق مجلس آلمان بوده است هم، پیشنهاد افزودن بندی دیگر به بند کنونی سرود ملی را داده است.

مخالفانی هم هستند که تایید می‌کنند که سرود ملی کنونی برای بسیاری از آلمان‌ شرقی‌ها و خیل عظیم مهاجران این سال‌ها شاخصه‌ای از هویت ملی نشده و نیست، ولی تغییر آن هم در شرایط پولاریزه کنونی در سطح ملی و بین‌المللی بیش از آن که ساده باشد شقاق و چنددستگی را تشدید می‌کند.

بند سوم که حالا سرود ملی است، البته در این سال‌ها از جهت برابر حقوقی زن و مرد هم محمل بحث و نقد بوده است.
نص صریح بند سوم سرود آلمانی‌ها که حالا سرود ملی کنونی آلمانی‌هاست از این قرار است:

وحدت، حق و آزادی
برای سرزمین پدری، آلمان!
بیایید با هم به دنبال آن باشیم،
برادرانه با جان و دل
وحدت، حق و آزادی
دلیل خوشبختی است
شکوفا شو با درخشش این خوشبختی
شکوفا شو سرزمین پدری، آلمان!

سال گذشته مسئول امور برابر حقوقی زن و مرد در دولت آلمان پیشنهاد کرد که به جای سرزمین پدری به طور ساده گفته شود میهن و لفظ برادرانه هم با کلمه خنثای دیگری جایگزین شود. در سال‌های اخیر اتریش و کانادا متن سرود ملی خود را به لحاظ مسائل برابرحقوقی زن و مرد اصلاح کرده‌اند.

بد نیست اشاره شود که هنوز هم گاه و بی‌گاه در مراسم بین‌المللی (ارکستر کشور میزبان) به اشتباه بخش اول سرود آلمانی را می‌نوازند و می‌خوانند که زیاد برای آلمانی‌های حاضر در آن مراسم خوشایند نیست، هر چند که حالا حزب آلترناتیو برای آلمان به تدریج در مراسم مختلف خود می‌رود که خواندن این بخش را به امری رایج بدل کند.