توافق حداقلی سران اتحادیه اروپا بر سر پناه‌جویان؛ نگرانی تکرار فاجعه انسانی در ۲۰۱۵

آیدا قجر

۱۰ کشور اتحادیه اروپا به توافق رسید‌ه‌اند پناه‌جویانی را که از دریا نجات پیدا می‌کنند، در جهت کمک به ایتالیا و مالت بپذیرند و میان خود تقسیم کنند. نشست آن‌ها روز سه‌شنبه برگزار شد. در کنار این توافق اما وزیر داخلی آلمان گفت در صورت افزایش شدید مهاجران، از این توافق‌نامه خارج خواهند شد. این در حالی‌ است که به نظر می‌رسد موج مهاجرت به سمت اروپای غربی چنان شدت گرفته است که بی‌شباهت به سال ۲۰۱۵ نیست.

توافق انجام شده، مکانیسمی موقتی برای شش ماه است و قابلیت تمدید دارد. فرانسه، آلمان، ایتالیا، مالت، پرتغال، ایرلند، لیتوانی و لوکزامبورگ از موافقان این طرح هستند. اما کشورهای اروپای شرقی مثل لهستان، مجارستان و چکسلواکی که مواضع سخت‌گیرانه‌ای علیه مهاجران دارند، حاضر به مشارکت در این طرحِ نجات انسان‌ نشدند. در کنار آن‌ها، قبرس، بلغارستان و یونان هم گفته‌اند متعهد به این توافق‌نامه برای پذیرش مهاجران سهمیه‌بندی شده نخواهند بود.

سران اتحادیه اروپا به نظر می‌رسد این‌بار هم مُسَکِنی موقتی برای مساله پناه‌جویان تجویز کرده‌اند. شمار پناه‌جویانی که از آفریقا به سمت ایتالیا راهی می‌شدند، با تشدید جنگ‌ها و درگیری‌ها در کشور‌های مختلف این قاره فزونی یافت؛ به طوری‌که بازداشتگاه‌ها و اردوگاه‌های گوناگون ساخته شدند، گشت‌های دریایی افزایش یافتند و حتی ایتالیا برای نجات انسان‌ها از دریا، مجازات قضایی تعیین کرد.
گزارش‌های مختلفی از شرایط غیرانسانی حاکم بر کمپ‌ها و بازداشتگاه‌ مرزی این کشور منتشر شده است که گویای وخامت اوضاع امنیت و سلامت پناه‌جویان است. حالا قرار است برای شش ماه و شاید بیشتر، ۱۰ کشور اروپایی به کمک ایتالیا و مالت بیایند تا این پناه‌جویان را میان خود تقسیم کنند. اما واقعیت جدای از ابتکاری شش ماهه است. آمار پناه‌جویان روزبه‌روز بیشتر می‌شود و این روند را با چنین سیاست‌هایی، نمی‌توان متوقف کرد.

همان‌طور که آمار نشان می‌دهد، روند ورود پناه‌جویان به اروپا طی سال‌های اخیر مدام بالاتر رفته و به همان میزان هم مرگ و میر آن‌ها بیشتر شده است. در عین‌حال، با وجود تلاش دولت‌های مختلف برای برخوردهای سنگین قضایی با قاچاق‌چیان انسان، ناکارآمد بودن سیاست‌های آن‌ها باعث شده است که فعالیت‌های آن‌ها رونق بیشتری بگیرد. از سوی دیگر، روی کار بودن احزاب دست‌راستی در قدرت باعث شده است قوانین علیه پناه‌جویان سخت‌گیرانه‌تر ‌شوند. بسیاری از پرونده‌های پناه‌جویان با پاسخ منفی مواجه می‌شوند و اداره‌های مهاجرت و سازمان‌های حقوق بشری از کمبود نیرو گلایه‌مند هستند. همین سبب شده است روند بررسی پرونده‌های پناه‌جویی هر ساله طولانی‌تر شود.
حالا «هورست زیهوفر»، وزیر داخلی آلمان گفته است اگر شمار پناه‌جویانی که به اروپا می‌آیند، روند صعودی شدیدی داشته باشد، از همین توافق موقت هم خارج خواهند شد: «در صورتی که شمار مهاجران از صدها تن به هزاران تن افزایش یابد، من می‌توانم به سرعت اعلام کنم که به این مکانیزم اضطراری پایان داده می‌شود و این اقدام را انجام خواهم داد.»

این توافق‌نامه به ابتکار آلمان و فرانسه مطرح شد و به گفته «املی دومونشان»، وزیر مشاور فرانسه، مورد حمایت ده‌ها کشور اروپایی قرار گرفت. این در حالی‌ است که به عنوان نمونه، یونان از حمایت این توافق‌نامه سرباز زده است. مقامات این کشور می‌گویند با شرایطی مواجه‌اند که به بحران سال ۲۰۱۵ مشابه است و هر ماه هزاران مهاجر از راه می‌رسند.
در سال ۲۰۱۵ و در پی شدت گرفتن جنگ در سوریه، موجی از آوارگان جنگی راهی اروپا شدند. در آن زمان، میزان بالای مرگ و میر آن‌ها هم خبرساز شد. اما کشته شدن کودکی سوری که جنازه‌اش را موج‌های دریا به ساحل نشانده بودند، آغازی برای باز شدن مرزها به روی پناه‌جویان شد. این اقدام البته در سال‌های بعد انتقادهای بسیاری پیش آورد؛ از جمله ‌گفته می‌شد تصمیم «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان باعث ورود نیروهای تروریستی به اروپای غربی شده است. عملیات‌های تروریستی سال‌های گذشته در کشورهای مختلف اروپایی و کشته شدن صدها شهروند توسط نیروهایی که «جهادیون» نامیده می‌شدند، نگاه جامعه را به پناه‌جویان برگرداند و ترس جای پذیرایی از آن‌ها را گرفت. همین مساله باعث شد که به مرور نیروهای راست‌افراطی با رای شهروندان روی کار بیایند. یکی از وعده‌های اصلی آن‌ها، مقابله با پناه‌جویان بود.

حالا یونان و ترکیه می‌گویند شمار پناه‌جویان مشابه همان سال شده است و مدام افزایش می‌یابد. طی ۲۲ روز نخست ماه سپتامبر سال جاری، دست‌کم سه‌هزار و ۴۷۲ پناه‌جو به جزیره «لس‌بوس» یونان رسیده‌اند؛ نزدیک‌ترین جزیره یونان به ترکیه. ترکیه هم بارها اعلام کرده که شمار پناه‌جویان افزایش داشته است و این کشور به تنهایی قادر به پذیرفتن آن‌ها نیست و نیاز به کمک‌‌های مالی و حمایت‌های استراتژیک بیشتری دارد.

بنا بر آمار رسمی، از اواسط ماه آگوست تا ۹ سپتامبر امسال، بیش از هفت‌هزار و ۶۰۰ مهاجر وارد اروپا شده‌اند و هزار و ۹۰۰ نفر آن‌ها به ایتالیا و مالت رسیده‌اند.

آن‌چه از آمار رسمی -نه تمامی حقیقت- به نظر می‌رسد، اروپا در هراس از واقعه‌ای دیگر است. در اوایل ماه اکتبر امسال، آتش‌سوزی در کمپ «موریا» که با ظرفیت سه‌هزار نفر، بیش از ۱۳هزار پناه‌جو را در خود جای داده است، باعث شد تا پلیس یونان هشدار دهد وضعیت پناه‌جویان در این جزایر و حتی سرزمین اصلی یونان، بمبی آماده انفجار است.
این در حالی است که ترکیه بارها تهدید کرده است اگر از طرح‌های این کشور حمایتی نشود، مرزهای خود را به سمت اروپا باز می‌کند. البته این تهدیدی تکراری است که نمی‌تواند عملی شود. اما نتیجه این تهدیدات در دنیای پناه‌جویی، رخ دادن اتفاقاتی مشابه «کاروان امید» و درگیری‌های بیشتر و خشونتی عریان‌تر برای پناه‌جویان خواهد بود.

شرایط زندگی پناه‌جویان در این اوضاع، روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود. هر از گاهی در کمپ‌های مختلف پناه‌جویی در کشورهای گوناگون، پناه‌جویان علیه ناامنی، نبود غذا، لباس و بهداشت کافی و رفتار خشونت‌بار پلیس‌های مرزی یا اردوگاه‌ها دست به اعتصاب یا تظاهرات می‌زنند. اگرچه صدای‌ آن‌ها کم‌تر به گوش رسانه‌ها می‌رسد اما به شهادت سازمان‌های حقوق بشری فعال در حوزه پناه‌جویان، شرایط پذیرش آن‌ها در کمپ‌ها رو به وخامت است. بی‌خانمانی در مسیر پناه‌جویی بیش از پیش افزایش یافته و خیابان‌ها، ساحل‌ها و جنگل‌ها مملو از انسان‌هایی شده‌اند که شبانه روز برای آینده‌ای بهتر می‌جنگند.

در کنار شرایط جزیره‌ها و سرزمین اصلی یونان، بسیاری از پناه‌جویان که در منطقه بالکان به سر می‌برند هم وضعیت ناگواری دارند. هر از گاهی دولت آن‌ها را جمع‌آوری می‌کند و در جنگل‌ها اسکان می‌دهد. آن‌ها هم تلاش می‌کنند با گذر از پرت‌گاه‌ها و کوه‌ها، صربستان، بوسنی‌هرزگوین و کرواسی را پشت سر بگذارند و وارد اتحادیه اروپا شوند. اما پلیس‌های کرواسی که خشونت‌ آن‌ها بارها افشا شده است، از پذیرفتن این‌پناه‌جویان سر باز می‌زنند و این چرخه مدام در حال تکرار باقی می‌ماند. بنا بر آماری که صلیب سرخ در بوسنی اعلام کرده است، در تابستان گذشته دست‌کم شش هزار پناه‌جوی تازه به این کشور رسیده‌اند.

نه هیچ نشانی از کاهش روند آواره شدن انسان‌ها در اختیار هست و نه سران کشورهای مختلف به سیاستی کارآمد و انسانی در برخورد با پناه‌جویی رسیده‌اند. آن‌چه بیش‌تر نگران کننده است، وخیم‌تر شدن شرایط سیاسی و نظامی در کشورهای مختلف، به ویژه خاورمیانه و کشورهای آفریقایی است. اگرچه با درگرفتن هر جنگی، این انسان‌ها هستند که جان‌ خود را برمی‌دارند، جلای وطن می‌کنند، بی‌خانمان می‌شوند و هیچ جامعه و دولتی میلی به پذیرفتن آن‌ها ندارد.

در همین ماهی که گذشت، حتی «پاپ فرانسیس»، رهبر کاتولیک‌های جهان هم به صدا درآمد و گفت: «جنگ‌ها تنها در برخی مناطق جهان روی می‌دهند، با این‌حال سلاح‌های جنگی در مناطقی از جهان تولید می‌شوند که بعدا از پذیرش پناه‌جویانی که به دلیل وقوع جنگ آواره شده‌اند، سر باز می‌زنند.»

 

شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]

مطالب مرتبط:

برگزیت؛ دستاویز تازه قاچاق‌چیان انسان برای مسافران بریتانیا

حمله پلیس فرانسه به چادرهای پناه‌جویان ایرانی در کاله

روایت سی و چهارم؛سفر به کاله، رویایی به نام انگلیس

روایت سی‌وپنجم؛ داریوش، بیش از ۲۰سال پناه‌جویی در کاله

استفاده اردوغان از پناهجویان برای کنترل و تهدید کردها

تجدید عهد ترکیه با اتحادیه اروپا بر سر پناه‌جویان؛ یونان ترکیه را متهم کرد