مقامات قضایی دادسرا در چه مواردی می‌توانند قرار بازداشت موقت متهم را صادر کنند؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل 

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به ۱۰۰ سوال حقوقی از سوی شهروندان ایرانی در بخش‌های قوانین «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

پرسش: مقامات قضایی دادسرا در چه مواردی می‌توانند قرار بازداشت موقت متهم را صادر کنند؟

پاسخ: صدور قرار بازداشت موقت در مورد برخی از جرایم، هم‌چون قتل عمد، الزامی و در برخی، اختیاری است. در اکثر جرایم مانند جرایم سیاسی، امنیتی و مطبوعاتی، الزامی برای صدور قرار بازداشت موقت وجود ندارد. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، مقامات قضایی نمی‌توانند نسبت به همه جرایم علیه امنیت قرار بازداشت موقت صادر کنند بلکه فقط جرایم علیه امنیتی که مجازات قانونی آن‌ها درجه پنج و بالاتر است، مشمول بازداشت موقت خواهند بود. مجازات درجه پنج نیز عبارت است از حبس بیش از دو تا پنج سال. اما برای نمونه، برای مجازات جرم فعالیت تبلیغی علیه نظام که سه ماه تا یک سال حبس است، مقامات قضایی نمی‌توانند برای فردی که متهم به تبلیغ علیه نظام شده است، قرار بازداشت موقت صادر کنند. هم‌چنین است در مورد جرم اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرایم علیه امنیت. در مواردی هم که قانون اختیار صدور قرار بازداشت موقت را داده است، یعنی در جرایم امنیتی با مجازات درجه پنج و بالاتر، چنان‌چه بیم فرار متهم یا از بین رفتن آثار و دلایل جرم و یا تبانی متهم با دیگران باشد، مقام قضایی می‌تواند قرار بازداشت موقت صادر کند. قابل ذکر است صدور قرار بازداشت موقت باید مستند و با ارایه دلیل انجام شود. مدت بازداشت موقت نباید بیشتر از حداقل مجازات مقرر برای آن جرم در قانون باشد.