همکاری خبری با رسانه های خارجی در قوانین ایران جرم نیست

موسی برزین خلیفه‌لو

خبرگزاری تسنیم به تازگی به نقل از وکیل عیسی سحرخیز و احسان مازندرانی، دو خبرنگاری که به دلیل فعالیتهای مطبوعاتی دستگیر شده اند گزارش داده است که اتهامات آنان مشخص شده است. به گفته آقای علیزاده طباطبایی وکیل این دو خبرنگار، اتهام آنان فعالیت تبلیغی علیه نظام و اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرایم علیه امنیت اعلام شده است. اگر به اظهارات مقامات قضایی در مورد پرونده این خبرنگاران نیز دقت کنیم مشخص می شود که دلیل بازداشت این خبرنگاران به ادعای سازمان اطلاعات سپاه و مقامات قضایی همکاری با رسانه های خارجی بوده است. به همین دلیل سحرخیز و مازندرانی هم اکنون متهم به تبانی و اجتماع برای ارتکاب جرایم علیه امنیت شده اند. در مورد این جرم  و مسائل حقوقی مربوط به آن پیشتر توضیحاتی ارائه داده ایم اما هم اکنون لازم است بررسی کنیم که آیا می توان این اتهامات را به این دو خبرنگار منتسب کرد؟ آیا فعالیتهای این خبرنگاران مصداق جرایم ذکر شده است؟

گرچه جزئیات پرونده در دسترس نیست، اما به یقین می توان گفت خبرنگاران مذکور کارمند  یا خبرنگار هیچ رسانه خارجی نبوده اند؛ این امری روشن و واضح است. به عبارتی خبرنگاران دستگیر شده عضویتی در رسانه های خارجی نداشته و پرسنل آنها محسوب نمی شوند. بنابراین از این جهت نمی توان هیچ اتهامی نسبت به خبرنگاران بازداشتی منتسب نمود. اما مسئولان امر معتقد هستند عیسی سحرخیز و احسان مازندرانی با رسانه های خارجی که وابسته به دولتهای خارجی هستند به نوعی همکاری داشته اند. همچنین این مسئولان معتقدند رسانه هایی که این دو خبرنگار با آنان همکاری داشته اند به دولتهای متخاصم وابسته بوده اند.

به گفته وکیل این دو خبرنگار بازداشتی، بازپرس پرونده که مسئولیت رسیدگی به پرونده با ایشان است، معتقد بوده اند فعالیتهای این دو خبرنگار صرفا تبلیغ علیه نظام بوده است اما دادستان اعتقاد به این داشته است که علاوه بر تبلیغ، تبانی و اجتماع نیز نسبت به ایشان صادق هست که نهایتا با بروز اختلاف بین این دو مقام، دادگاه انقلاب نظر دادستان را تایید می کند. گرچه وجود چنین اختلافی بین دادستان و بازپرس و نهایتا تعیین تکلیف توسط دادگاه انقلاب در حیطه قوانین بوده است لکن از این اختلاف می توان چنین برداشت نمود که حداقل نسبت به اتهام اجتماع و تبانی مدارک و دلایل قوی وجود نداشته است. بازپرس پرونده، اصلی ترین مسئول رسیدگی به پرونده است. تمام تحقیقات مقدماتی زیر نظر ایشان صورت گرفته است. اگر بازپرس معتقد است که فقط امکان انتساب اتهام تبلیغ علیه نظام به دو خبرنگار بازداشتی وجود دارد این بدان معناست که نسبت به دیگر اتهامات طرح شده در مراحل اولیه همچون تبانی و نشر اکاذیب دلایل و مدارک قانع کننده و قوی وجود ندارد. به عبارتی با توجه به رویه معمول شعبات بازپرسی رسیدگی کننده به جرایم سیاسی و امنیتی در ایران می توان گفت، چنانچه کوچکترین مدرک و دلیلی برای انتساب تبانی به این خبرنگاران وجود داشت، بازپرس پرونده از آن دریغ نکرده و اختلافی با دادستان پیدا نمی کرد. اختلاف نظر بازپرس و دادستان در مورد این پرونده نشان از ضعف دلایل موجود در پرونده است.

مساله مهم دیگر اینکه جرم اجتماع و تبانی موضوع ماده 610 قانون مجازات اسلامی زمانی است که دو یا چند نفر برای ارتکاب یک جرم علیه امنیت توافق قطعی انجام داده باشند. بنابراین لازم است توافق قطعی برای ارتکاب یکی از جرایم علیه امنیت مندرج در قانون مجازات اسلامی باشد. حال باید از مقامات امنیتی و قضایی مسئول در پرونده پرسید این خبرنگاران برای ارتکاب کدام جرم علیه امنیت و با چه کسانی تبانی کرده اند؟ به عبارتی این کافی نیست که گفته شود فردی علیه امنیت تبانی کرده بلکه لازم است مشخصا تعیین شود که برای ارتکاب چه جرمی تبانی شده است. متاسفانه این نکته قانونی مهم در جرم تبانی در بسیاری از موارد در نظر گرفته نمی شود. مراجع قضایی ایران بدون توجه به اینکه برای تحقق جرم تبانی لازم است تبانی کنندگان برای ارتکاب یک جرم علیه امنیت که در قانون آمده است توافق نمایند، فعالان سیاسی و مطبوعاتی را متهم به این جرم می کنند.

نکته دیگر قابل طرح در مورد پرونده عیسی سحرخیز و احسان مازندرانی این است که مقامات قضایی معتقدند این دو خبرنگار با رسانه های کشورهای متخاصم همکاری داشته اند.  ابراهیم رئیسی، دادستان کل ایران، روز ۱۳ آبان ماه امسال، از روزنامه‌نگاران بازداشت‌شده به عنوان «یک شبکه نفوذی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی» و همچنین «عناصر جاسوس و مزدوران قلم به دست آمریکایی» نام برده بود. مساله قابل ذکر این است که اولا همکاری خبری با رسانه های خارجی در قوانین ایران جرم انگاری نشده اند اگر چه این رسانه ها وابسته به یک دولت خارجی باشند. بنابراین صرف همکاری خبری با یک رسانه نمی تواند دلیلی برای محکوم نمودن یک خبرنگار باشد. اصل آزادی گردش اطلاعات و همچنین آزادی بیان اقتضا می کند که صرف همکاری فردی با یک رسانه جرم نباشد. دوما نمی توان هر کشوری را متخاصم یا دشمن  فرض نمود. شاید در حوزه سیاست بتوان متخاصم را به صورت گسترده تفسیر نمود اما زمانی که این عبارت در حوزه حقوق کیفری به کار می رود لازم است بر اساس اصول حقوقی تفسیر شود به همین جهت نمی توان وجود تنش بین ایران با یک دولت خارجی را از لحاظ حقوقی تخاصم تعریف کرد. با این وصف کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا و یا بریتانیا از لحاظ حقوقی دشمن ایران محسوب نمی شوند که بتوان همکاری با رسانه های وابسته بدانها را به نوعی تبانی با دولت متخاصم یا همکاری با آنان دانست. به خصوص هم اکنون که پس از توافق هسته ای، روابط دولت ایران با کشورهای غربی رو به بهبود رفته است.

در مورد انتساب اتهام تبلیغ علیه نظام به این دو خبرنگار نیز ابهامات فراوانی وجود دارد. این جرم زمانی محقق می شود که علیه یکی از مبانی نظام یعنی اسلامیت و جمهوریت مطالبی دروغین ذکر شود. این در حالی است که خبرنگاران بازداشتی علیه این اصول و مبانی هیچ فعالیتی نداشته اند. باید توجه کرد که انتشار مطالبی در نقد یا مخالفت با حکومت نمی تواند تبلیغ علیه نظام باشد بلکه لازم است مطالب منتشر شده کذب بوده و علیه اسلامیت و یا جمهوریت نظام باشد. بنابراین با توجه به مطالب گفته شده می توان گفت که اتهاماتی که مقامات قضایی به سحرخیز و مازندرانی نسبت داده اند فاقد مبنای حقوقی و بدون دلیل و مدرک بوده است.