تونس نتونست

اگر در تحولات پس از بهار عرب دنبال انقلاب یا اسلام می گردید زحمت نکشید. گشتم. نیست. نه مصر مثل ایران شده نه تونس.

بعد از دو هفته در قاهره، چهار روز در تونس، زادگاه بهار عرب، گذرانده ام و می بینم انقلاب و اسلامگرایان تازه به قدرت رسیده در این کشور از مصر هم کم بخارترند. نسبت به ایران که فراموش کنید! فقط کافی بود ساعتی در بلوار حبیب بورقیبه -- شانز الیزه ی تونس -- قدم بزنم تا بفهمم اینجا اسلام با دست آهنین فرمانروایی نمی کند. از تعداد زیاد زنان شیک پوش بی حجاب گرفته تا بارهای مشروب خوری پر از آدم های قشر کارگر و توریست های خوش گذران، معلوم است روال زندگی بعد از «انقلاب» تغییر وحشتناکی نکرده.

فروپاشی دیکتاتورهای مصر و تونس و روی کار آمدن نیروهای اسلامی که دهها سال ممنونعیت و حبس کشیدند، حادثه کوچکی نبوده. اما انقلاب اینها در برابر انقلاب ما در ایران زمین تا آسمان تفاوت دارد. اصلا به کار بردن واژه «انقلاب» برای تحولات این دو کشور، با معیارهای ما ایرانیانی که شاهد زیر و رو شدن همه جوانب سیاسی و اجتماعی و... بوده ایم و ولایت فقیه بر ما حکفرما شده، تا حد زیادی بی معنی است.

اکر انقلابی در تونس رخ داده بیشتر از نوع دموکراتیک است نه اسلامی. رییس جمهور موقت این کشور پیش از این سالها فعال حقوق بشر بوده و از نظر فکری بی شباهت به مهدی بازرگان نیست. در مجلس موسسان هم حزب اسلامی النهضة که بیشترین کرسی ها را بدست آورده و دولت موقت تشکیل داده، شبیه نهضت آزادی خودمان است. این مجلس چند روز پیش پیشنهاد گنجاندن نهادی مانند شورای نگهبان در قانون اساسی جدید را رد کرد تا مبادا کشور رسما به یک نظام مذهبی تبدیل شود. تونس نتوانسته، و نمی خواهد، به ایران تبدیل شود.

اسلام سیاسی حاکم بر تونس چنان رقیق است که اسلامگراهای تندرو، از جمله سلفی ها و هواداران القائده، با آن درافتاده اند. مسلمانان متعصب اخیرا در اعتراض به یک فیلم «ضد اسلامی» به سفارت آمریکا حمله کردند. آنها چندی پیش نیز در محکومیت فیلم «پرسپولیس»، ساخته مرجان ساتراپی، و پخش آن توسط یکی از کانالهای تلویزیونی این کشور، دست به تظاهرات زدند و آن را ضد اسلامی خواندند. ترور اخیر رهبر یک حزب مخالف اسلامگرایان، ادامه حملات مسلحانه رادیکال های اسلامی علیه نظامیان و فعالیت های پراکنده بر ضد توریستهای غربی در پلاژهای مشهور نیز باعت کاهش توریزم، مهمترین منبع درآمد تونس شده.

اما قشر متعصب با وجود سر و صدا و جنب و جوش زیاد، اقلیت کوچکی است که از حمایت نهادهای سیاسی و نظامی و مدنی برخوردار نیست. در تونس، مانند مصر، تندروها رهبری روحانی، پرطرفدار و انقلابی مانند خمینی ندارند و نتوانسته اند خواسته های مذهبی خود را به سرعت تحقق بخشند. و در آینده هم با نداشتن ابزار قدرت، تحقق حکومت اسلامی مورد نظر آنها دشوار به نظر می رسد.

حتی برای اسلامگرایان معتدل حاکم هم دوران ماه عسل به پایان رسیده. نظر سنجی های اخیر نشان می دهد که میزان محبوبیت حزب النهضة ۳۰ درصد افت کرده. این کاهش عمدتا به خاطر مشکلات اقتصادی و ناآرامی های سیاسی است که تا برگذاری انتخابات در اواسط پاییز از میان نخواهد رفت. به همین دلیل پیش بینی می شود سهم انان در پارلمان آینده کاهش قابل توجهی پیدا کند.

در پی سقوط دیکتاتوری، موفقیت بزرگ اسلامگرایان یافتن مشروعیت قانونی بوده و وجودشان در صحنه سیاسی تثبیت شده اما تداوم حاکمیت آنها در مصر و تونس فعلا در صندوق های رای تعیین خواهد شد. الگوی آنها بیشتر ترکیه و مالزی است، نه جمهوری اسلامی ایران.