فیسبوک ده‌ها حساب ایرانی تولید‌کننده اخبار جعلی را مسدود کرد

احمد باطبی

چهارشنبه چهاردهم آبان‌ ماه، شرکت «فیسبوک» اعلام کرد که ده‌ها حساب کاربری «اینستاگرام»، فیسبوک، صفحه و گروه فیسبوکی را به دلیل نقض خط مشی این شبکه‌ اجتماعی و نشر سازمان‌یافته اخبار جعلی مسدود کرده است.

فیسبوک در بخشی از گزارش هفده صفحه‌ای ماهانه خود گفته است، حساب‌ها، صفحات و گروه‌های مسدودشده از ایران هدایت می‌شدند و موضوعاتی نظیر اخبار سیاسی محلی و ژئوپولیتیک، حواشی مربوط به چهره‌های سیاسی در آمریکا، سیاست‌های مرتبط با ایالات متحده و اسرائیل و همچنین حمایت از فلسطین را در دستور کار خود داشتند. 

در میان مجموع موارد مسدودشده تعداد ۹۳ حساب کاربری فیسبوک، ۱۷ صفحه فیسبوکی (که برخی از آن‌ها تا هفت‌ هزار و ۷۰۰ دنبال‌کننده داشتند) و چهار حساب اینستاگرام با هدف گمراه‌سازی، به زبان انگلیسی مخاطبانی را در ایالات متحده و به زبان فرانسوی مخاطبان دیگری را در شمال آفریقا هدف قرار می‌دادند. فعالیت برخی از آن‌ها پیش‌تر توسط تکنولوژی خودکار این شرکت شناسایی و غیرفعال شده بود. تصاویر زیر محتوای برخی از این صفحات را نشان می‌دهند که مطالبی ضداسرائیلی، ضدآمریکایی و یا در حمایت از فلسطین منتشر کرده بودند. 

همچنین تعداد ۳۸ حساب کاربری جعلی فیسبوک، شش صفحه فیسبوکی (که برخی از آن‌ها تا ۱۳ هزار و ۵۰۰ دنبال‌کننده داشتند)، چهار گروه فیسبوکی و ۱۰ حساب اینستاگرام با منشا ایران فعال بودند که به زبان اسپانیایی محتوا تولید می‌کردند. از آن‌ها برای هدایت گروه‌ها و مدیریت صفحاتی که به عنوان سازمان‌های خبری معرفی می‌شدند، استفاده شده است. این حساب‌های جعلی بر مخاطبانی در کشورهای آمریکای لاتین، شامل ونزوئلا، برزیل، آرژانتین، بولیوی، پرو، اکوادور و مکزیک متمرکز بودند. این صفحات اغلب اخبار رسانه‌های ایران با موضوع «حزب‌الله لبنان»، درگیری‌های ایران و عربستان سعودی، تنش‌های موجود میان اسرائیل، فلسطین و ایران، درگیری‌های ایران و آمریکا و همچنین جنگ در یمن را به زبان اسپانیایی ترجمه و منتشر می‌کردند. این دسته نیز پیرو مسدودسازی‌ حساب‌های جعلی وابسته به جمهوری اسلامی در ماه اوت سال ۲۰۱۸ شناسایی و به تازگی مسدود شدند. تصاویر زیر بخشی از محتوایی است که توسط این صفحات ارائه می‌شد. 

در تصویر بالا به زبان اسپانیایی گفته شده است که ایالات متحده در ماه سپتامبر، پنجاه‌وچهار  پرواز جاسوسی اکتشافی بر فراز خاک ونزوئلا انجام داده است.

در تصویر بالا گفته‌ای منتسب به نماینده چپ‌گرای مجلس نمایندگان ایالات متحده، «الکساندریا اوکاسیو کورتز» به زبان اسپانیایی نقل شده است که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، را به داشتن ذهن و قلبی نژاد‌پرستانه متهم کرده است.

در تصویر بالا، به زبان اسپانیایی گفته شده است که اسرائیل در پروژه‌‌ای بزرگ در جنوب این کشور قصد تخریب خانه‌های فلسطینیان را دارد و پرسش شده است که واکنش جهان به این اقدام چه خواهد بود؟

در تصویر بالا به زبان اسپانیایی به مخاطب گفته شده است که ما باید این عکس را به خاطر بسپاریم و از آن تقدیر کنیم؛ عشق به سرزمین بزرگ مادری و دیگر هیچ.

از جمله موارد دیگر حذف‌شده، یک شبکه کوچک شامل چهار حساب کاربری فیسبوک، یک صفحه فیسبوکی (که برخی از آن‌ها تا هفت‌ هزار و ۳۰۰ دنبال‌کننده داشتند) و هفت حساب اینستاگرامی نشات‌گرفته از ایران بود که روی ایالات متحده متمرکز شده بود. گردانندگان این حساب‌ها وانمود می‌کردند که در خاک آمریکا حضور دارند و با استفاده از برنامه‌ای محتوای خود را به صفحه‌ای به نام «BLMNews» ارسال می‌کردند که خود را یک مرجع خبری معرفی می‌کرد. مطالب این دسته از حساب‌ها موضوعاتی همچون نژادپرستی در آمریکا، انتقاد از سیاست‌های ایالات متحده و اسرائیل در مورد ایران و همچنین جنبش فرهنگی-اجتماعی سیاهان آمریکا «Black Lives Matter» را در بر می‌گرفت. بعضی از این صفحات حتی با مبلغی کمتر از دو دلار آمریکا، از فیسبوک تبلیغات خریداری می‌کردند. 

این صفحات نیز پیرو مسدودسازی حساب‌های جعلی وابسته به جمهوری اسلامی در ماه اوت سال ۲۰۱۸ و ماه می سال ۲۰۱۹ شناسایی و حالا مسدود شدن آن‌ها اعلام شده است. تصاویر زیر بخشی از محتوایی است که توسط این صفحات در دسترس مخاطبان قرار می‌گرفت. 

دسته دیگری از حساب‌ها، شامل پنجاه حساب اینستاگرامی و یک حساب فیسبوک (با حدود ۲۴۶ هزار دنبال‌کننده که حدود ۶۰ درصد از آن‌ها ساکن ایالات متحده بودند) نیز وجود داشت که از کشور روسیه هدایت می‌شدند و بر ایالات متحده تمرکز داشتند. به گفته فیسبوک، این حساب‌های جعلی برای پنهان ماندن از نظارت این شرکت از شیوه‌های امنیتی برای مخفی‌سازی هویت مکانی خود بهره می‌بردند، اما بسیاری از آن‌ها با تکنولوژی شناسایی خودکار این شرکت کشف و غیرفعال شدند. این حساب‌ها برای برقراری تعامل با دیگران و جلب توجه، اقدام به دنبال کردن دیگر صفحات می‌کردند و گاهی نیز نظرهایی را برای آن‌ها ارسال می‌کردند. آن‌ها در صفحات خود مطالبی با موضوعات محیط زیستی، انتخابات ایالات متحده، تنش‌های نژادی، اخبار دگرباشان جنسی، نامزدهای سیاسی، ایده‌های مربوط به ائتلاف سیاسی محافظه‌کاران و لیبرال‌ها و مواردی از این دست منتشر می‌کردند. این دسته از حساب‌های جعلی روسی نیز در فرایند پروژه رصد تحرکات مشکوک انتخاباتی ایالات متحده شناسایی و مسدود شدند. 

فیسبوک گفته است که اطلاعات حساب‌های مسدودشده را در اختیار نهاد‌های امنیتی ایالات متحده قرار داده است و سیاست‌گذاران و شرکایی را نیز که با این موضوع مرتبط می‌شدند، مطلع کرده است. فیسبوک قرار است در راستای مقابله با آزار مخاطبان، با ارائه اخبار جعلی در کنار همکاری با نهاد‌های امنیتی آمریکا، نیروهای بیشتری را به کار گیرد و به طور دائم فناوری‌های خود را نیز توسعه ‌دهد.

مهر ماه گذشته نیز شرکت «توییتر» در دو نوبت، یک‌صدوسی حساب کاربری جعلی را که در روند گفت‌وگوی عمومی انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا اخلال ایجاد می‌کردند، شناسایی و مسدود کرد. 

پلیس فدرال آمریکا، «اف‌بی‌آی»، پیش‌تر گفته بود که اطلاعاتی درباره فعالیت حساب‌های کاربری مشکوک به مداخله در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را در اختیار شرکت توییتر قرار داده است.

در شهریور ماه سال جاری نیز توییتر در همکاری با فیسبوک، تعداد ۳۵۰ حساب کاربری مرتبط با سرویس‌های اطلاعاتی روسیه را که تلاش داشتند با ادعای افشای اسناد هک‌شده، در روند انتخابات آمریکا اخلال ایجاد کنند، حذف کرده بود. 

در سال ۲۰۱۹ نیز تعداد چهار هزار و ۷۷۹ حساب جعلی توییتری مرتبط با ایران و سال ۲۰۱۸ بیش از یک‌میلیون حساب کاربری جعلی دیگر شناسایی و حذف شده بودند. 

اگر چه ایران تولید اخبار جعلی با هدف انحراف افکار عمومی جوامع دیگر و تاثیر بر سیاست‌های داخلی و بین‌المللی دیگر کشورها را تکذیب می‌کند، اما از دو دهه اخیر به این سو، حکومت ایران و به طور مشخص «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» با حمایت مالی نهاد‌های ثروتمند تحت کنترل رهبر جمهوری اسلامی تلاش کرده‌اند تا خود را در عرصه فضای مجازی تقویت کنند و تسلط خود را بر بخش‌های مختلف این عرصه توسعه بخشند. این نهاد‌ها علاوه بر کمک گرفتن از کشورهای هم‌پیمان در زمینه تکنولوژی و فناوری، اقدام به جذب و تربیت افراد مستعد کرده‌اند و بسیاری از دانش‌آموختگان این حوزه را نیز به استخدام خود درآورده‌اند. آموزش افراد جذب‌شده برای تولید محتوا به زبان‌های دیگر و راه‌اندازی وب‌سایت‌ها و منابع خبری تولیدکننده محتوای جعلی که تا به حال بسیاری از آن‌ها شناسایی و مسدود شده‌اند، از اقدامات این جریان تحت عنوان «جنگ نرم» بوده است.