اسرائیلی ها در ایران:‌ انقلاب، خمینی و بمب اتمی

۹ مهر ۱۳۹۲

خواندن در ۶۵ دقیقه

Before the Revolution: Israelis in Iran from JJ On the Road on Vimeo.

«قبل از انقلاب» Before the Revolution فیلم مستند فوق العاده ای است. کارگردان آن «دان شادور» Dan Shadur نه تنها با موضوع حضور اسرائیلی ها در ایران در زمان شاه صادقانه و منصفانه برخورد کرده بلکه از فیلم های شخصی از تظاهرات سال ۱۳۵۷ و وضعیت تهران در آن زمان استفاده کرده که بخصوص برای هر بیننده ایرانی جالب و استثنایی است. (این فیلم هم اکنون در آمریکا و اروپا نمایش داده می شود. آن را از دست ندهید. برای اطلاعات بیشتر به سایت رسمی مراجعه کنید.)

شادور در تهران در بهترین و بدترین زمان متولد شد. یک سال قبل از انقلاب روابط ایران و اسرائیل قوی تر از همیشه بود. هزاران اسرائیلی برای انجام پروژه های ساختمانی، صنعتی، کشاورزی و نظامی در ایران زندگی می کردند. اما با گذشت چند ماه همه چیز عوض شد. حکومت پهلوی که باثبات و پرقدرت بنظر می رسید ناگهان در پی تظاهرات اعتراض آمیز قشر وسیعی از مردم در بحران سیاسی فرو رفت. با رفتن شاه و سقوط نظام پدر و مادر شادور و مابقی اسرائیلی ها به کشورشان برگشتند و سفارت اسرائیل به سازمان آزادی بخش فلسطین تحویل داده شد. اندکی بعد پدر شادور در اثر بیماری جان خود را از دست داد و چند سال بعد مادرش سرطان گرفت و زندگی اش کوتاه شد.

شادور همواره با خاطرهء تلخ و شیرین آن زمان زندگی کرده است. بارها آلبوم های خانوادگی را ورق می زد و به عکس های دوران کوتاه خوشبختی نگاه می کرد، که هم باعث دلگرمی بود هم تأثر. این عکس ها سرانجام او را برآن داشت که با اسرائیلی هایی که در ایران زندگی می کردند تماس بگیرد و یک فیلم مستند بسازد.

دیدگاه شادور نسبت به مسائل سیاسی انتقاد آمیز است. او معتقد است اسرائیل به نقاط ضعف حکومت پهلوی توجه نکرد و کمک های فنی و نظامی آن در واقع تلاشی بود برای تقویت یک دیکتاتوری در کشوری که شکاف بزرگی بین مردم و طبقه حاکم وجود داشت. یکی از افرادی که شادور با او مصاحبه کرد «ایزر تسفریر»‌ Eliezer Tsfrir آخرین مأمور سازمان امنیت اسرائیل «موساد» در تهران بود. یکی از جالبترین حرفهای او در این مصاحبه این ادعاست که که مقامهای زمان شاه، از جمله شاپور بختیار، خواستار ترور آیت الله خمینی در پاریس توسط اسرائیلی ها شدند اما آنها قبول نکردند چون معتقد بودند اگر ایرانی ها واقعاً می خواستند این کار انجام شود می توانستند از مأموران امنیتی خودشان استفاده کنند و اسرائیل نباید در این زمینه دخالت می کرد.

برای گرفتن جزئیات بیشتر در باره این موضوع و گفتگو در مورد مسائل روز، با تسفریر در خانه اش در تل آویو ملاقات کردم. او قبل از اعزام به تهران به عنوان مأمور موساد در کردستان عراق مستقر بود و حمایت های اسرائیل و حکومت شاه به گروههای کرد مخالف صدام حسین را هماهنگ می کرد. وقتی در مورد ترور دانشمندان هسته ای ایران سؤال کردم، او دخالت اسرائیل را رد نکرد و معتقد بود که برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتمی هر کاری مشروع است. این مصاحبه در دو قسمت است: