گزارش استخراج بیت‌کوین در ایران و فروش میلیون‌ها بشکه نفت

موسسه تحلیل بلاک‌چین الیپتیک (Elliptic) روز جمعه، ۳۱ ارديبهشت، در گزارشی با موضوع فعالیت جمهوری اسلامی در حوزه استخراج رمزارزها و دورزدن تحریم‌ها با استفاده از مناسبات مالی مبتنی بر رمزارز اعلام کرد که حکومت ایران تنها از استخراج بیت‌کوین، سالانه در حدود یک میلیارد دلار درآمد کسب می‌کند.

در این گزارش آمده است که پس از اعمال تحریم‌های سنگین ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ که هفتاد درصد از صنعت نفت ایران را با چالش مواجه کرد، جمهوری اسلامی استخراج رمزارز و معامله به آن را به دلیل عدم امکان رهگیری مبادلات مالی برای فروش نفت، صادرات و واردات و همچنین دور زدن تحریم‌ها انتخاب کرد.

به گفته دکتر «تام رابینسون»، بنیان‌گذار و رییس این موسسه، بنا بر تخمین بلاکچین الیپتیک، چهار و نیم درصد از مجموع بیت‌کوین (Bitcoin) استخراج شده در سراسر جهان، در ایران استخراج می‌شود و درآمد ناشی از این استخراج بیت‌کوین و رمزارزهای دیگر، برای صادرات و واردات و دورزدن تحریم‌ها مصرف می‌شود.

بیت کوین، یکی از ده‌ها کریپتو کارنسی‌ها (cryptocurrency) یا ارزهای دیجیتال است که برخلاف ارزهای موجود در شبکه بانکی بین‌المللی، به صورت غیرمتمرکز در شبکه بلاک‌چین تولید و مبادله می‌شود. این رمزارز درواقع اولین و سرشناس‌ترین رمزارز موجود در دنیا است که در سال ۲۰۰۸ توسط فرد یا گروهی ناشناس به نام «ساتوشی ناکاموتو» طراحی شده و از سال ۲۰۰۹ به این سو، هر روز بیشتر مورد توجه و اقبال قرار گرفت. خالق و یا خالقان این پول اینترنتی هدف از ایجاد بیت‌کوین را پس‌انداز و مبادله امن سرمایه اعلام کرده بودند.

بیت‌کوین درواقع جایزه‌ای است با ارزش مالی که شبکه بیت‌کوین در قبال محاسبه مسئله‌های پیچیده ریاضی، در خلال عمل استخراج یا «ماینینگ بیت‌کوین» به استخراج‌کننده رمزارز که در اصطلاح «ماینر» گفته می‌شود، ارائه می‌کند.

حل این مسئله‌های ریاضی به دلیل پیچیدگی محاسبه، نیاز به دستگاه‌های ویژه‌ای دارد که در اصطلاح به آن «نود» (Node) می‌گویند. این کامپیوترهای قدرتمند، به صورت اختصاصی برای حل این قبیل مسائل ریاضی طراحی شده‌ و هر فردی در هر گوشه‌ای از جهان می‌تواند نرم‌افزار مجانی بیت‌کوین را بر روی یکی از این کامپیوترها  نصب کرده و کل تاریخچه تراکنش‌های بلاک‌چین را که چیزی بیش از چندصد گیگابایت است، دانلود کند و به شبکه استخراج بیت‌کوین بپیوندد. این نودها در خلال فرایند استخراج، تراکنش‌های بیت‌کوین را به شکل بسته‌هایی به نام «بلاک» (‌Block) ذخیره کرده و آن‌ها را به هم متصل می‌کنند. به این زنجیره از بلاک‌ها در اصطلاح «بلاک‌چین» (Blockchain) گفته می‌شود. به طور معمول هر ده دقیقه یک‌بار نود‌های موجود در شبکه بلاک‌چین قادرند پاسخ یک مسئله ریاضی را یافته و در اصطلاح یک بلاک تولید کنند و بیت‌کوین جایزه بگیرند. به عمل یافتن پاسخ مسئله ریاضی و دریافت جایزه، در اصلاح «اثبات انجام کار» (Proof of Work) گفته می‌شود. اثبات انجام کار در حقیقت رقابت هزاران نود در سراسر شبکه بلاک‌چین است، برای یافتن به یک عدد هگزادسیمال ۶۴ رقمی که به صورت «هش» (Hash) نمایش داده می‌شود. جایزه بیت‌کوین تنها به اولین نودی داده می‌شود که به این عدد دست پیدا‌ کند. از لحاظ فنی، دستیابی به این عدد بسیار مشکل و پیچیده است؛ چرا که نود‌ها باید به صورت حدسی و با یک «نرخ هش» (Hash Rate) در حد مگاهش بر ثانیه (MH/s)، گیگاهش بر ثانیه (GH/s) یا تراهش بر ثانیه (TH/s) پاسخ مورد نظر را در کنار تمامی نود‌هایی که همزمان درحال همین کار هستند، یافته و جایزه یا همان بیت‌کوین را از آن خود کنند.

این دستگاه‌ها به دلیل سطح فعالیت بالا، حرارت فراوانی تولید می‌کنند که باید با کمک دستگاه‌های جانبی سرمایشی، خنک شده و در سطح دمای مناسبی قرار بگیرند. از این‌رو استخراج بیت‌کوین، از لحاظ انرژی، یک از پرمصرف‌ترین فعالیت‌ها است و بسیاری به دلیل همین مصرف بالا و گرانی برق از روی آوردن به آن پرهیز می‌کنند. یک دستگاه بیت‌کوین و یا نود برای فعالیت طبیعی تقریبا به اندازه مصرف دو یخچال و یک تلویزیون معمولی برق نیاز دارد. این دستگاه در سال حدود ۱۵ هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند تا بتواند در حدود ۴۰ بیت‌کوین تولید کند.

دلیل اصلی روی آوردن جمهوری اسلامی به رمزارزها، مخصوصا بیت‌کوین این است که برعکس شبکه بانکی بین‌المللی که تمام مناسبات مالی از مبدا تا مقصد نمایان و در دسترس است، بیت‌کوین به صورت غیرمتمرکز عمل کرده و امکان رهگیری مناسبات مالی و شناسایی صاحبان سرمایه را از ناظران می‌گیرد. از این‌رو، بسیاری افراد، گروه‌های تبه‌کار و دولت‌هایی مانند ایران که تلاش دارند تحریم‌های بین‌المللی را دور زده و یا حمایت‌های مالی خود را از سازمان‌هایی مانند حماس، حزب‌الله لبنان، گروه‌های نیابتی در عراق، حوثی‌های یمن و غیره پنهان کنند، رمزارز را انتخاب کرده‌اند تا از دید‌ها پنهان بمانند.

موسسه تحلیل بلاک‌چین الیپتیک گفته، جمهوری اسلامی با این حجم حضور در عرصه استخراج رمزارزها، در حقیقت به شکل دائمی در حال تبدیل انرژی به رمزارز پایه است. این اظهار نظر در حالی است که بسیاری از شهر‌های ایران، از جمله تهران از چند روز اخیر به این سو، با مشکل کمبود برق مواجه شده و حتی بسیاری از مراکز، مانند بیمارستان‌ها دچار خسارت‌های جبران ناپذیر شده‌اند.

از چندین سال پیش، بسیاری از نهاد‌های حکومتی در ایران، ازجمله صدا و سیمای جمهوری اسلامی بخشی از توان خود را به استخراج بیت‌کوین و کسب درآمد از این راه اختصاص داده‌اند. علاوه بر این، برپایی شهرک‌های استخراج رمزارز و در نقاط مختلف ایران به شکل رسمی و یا حضور قانونی شرکت‌های چینی در ایران برای استخراج بیت‌کوین به دلیل ارزانی برق در ایران، از جمله مواردی است که بارها از سوی کارشناسان به عنوان دلیلی برای کمبود برق در ایران عنوان شده است. به جز این حجم از استخراج بیت‌کوین که به صورت قانونی در جریان است، بسیاری از مراکز و افراد بخش خصوصی نیز در این عرصه فعالیت می‌کنند که نهاد‌های مسئول جمهوری اسلامی آن‌ها را استخراج‌‌کنندگان غیرمجاز می‌نامند.

نتیجه تحقیق بلاک‌چین الیپتیک نشان داده که میزان برقی که استخراج‌کنندگان رمزارز در ایران استفاده می‌کنند، برابر است با ۱۰ میلیون بشکه نفت خام ایران. این میزان نفت برابر است با حدودا ۴ درصد از کل صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی.

بلاک‌چین الیپتیک با استناد به تحلیل «مرکز فعالیت‌های مالی آلترناتیو» وابسته به دانشگاه کمبریج گفته است؛ براساس آمار منتشر شده از نیروگاه‌های برق وابسته به وزارت نیروی ایران، تا آوریل ۲۰۲۰، حدود ۶۰۰ مگاوات برق تولید شده در ایران برای استخراج بیت‌کوین مصرف شده است. این در حالی است که پیش‌تر، منابع رسمی صنعت برق ایران، این رقم را تا ۱۵۰۰ مگاوات اعلام کرده‌اند.

موسسه بلاک‌چین الیپتیک هشدار داده که شرکت‌های تجاری و مالی، مخصوصا شرکت‌های مستقر در ایالات متحده که بیت‌کوین و سایر رمزارزها از جمله واحد‌های مالی مورد استفاده آن‌ها است، باید مراقب باشند که به شکل ناخواسته درگیر مبادلاتی نشوند که یک سوی‌ آن جمهوری اسلامی و تحریم‌های اعمال شده بر آن باشد.