شایا گلدوست
«شرایط زندانیان در زندان‌های جمهوری اسلامی عموما شرایط بسیار بدی است. زنان و مردان همانسوجنسیتی دگرجنسگرا نیز با مشکلات بسیار زیادی در زندان‌ها مواجه هستند، به این دلیل که اساسا مسئله حقوق بشر و حقوق زندانی به عنوان فردی مجرم که دوران محکومیت خود را می‌گذراند، به‌هیچ‌وجه در نظر گرفته نمی‌شود. معمولا تمام زندانی‌ها تحقیر و‌توهین و پایمال شدن حقوق خود را در زندان‌ها تجربه می‌کنند. این شرایط برای افراد آسیبپذیر یا گروه‌هایی که در اقلیت قرار می‌گیرند، تشدید می‌شود. به عنوان مثال این شرایط برای زنان بسیار بدتر از مردان زندانی است و یا در مورد اقلیت‌های مذهبی و قومی بیشتر از سایرین وجود دارد. در مورد جامعه رنگین‌کمانی نیز این خشونت‌ها و آزار‌ها بیشتر از همه این گروه‌ها اتفاق می‌افتد، به این دلیل که در موقعیت فرودست‌تری قرار گرفته و سیستم قدرت امکان اعمال تبعیض و تحقیر بیشتری نسبت به این افراد دارد.»
«مهدیه گلرو»، فعال سیاسی که به دلیل فعالیت‌های دانشجویی و اعتراضات سال ۱۳۸۸ تجربه بازداشت و زندان در ایران را داشته است، از مشاهدات خود در مواجهه با افراد رنگین‌کمانی زندانی در زندان‌های جمهوری اسلامی می‌گوید: «من به شخصه در زندان‌های مختلف تجربه بودن با افراد رنگین‌کمانی و به خصوص ترنس‌ها را داشته‌ام و مهم‌ترین مسئله‌ای که به چشم من آمد، این است که هویت آن‌ها به رسمیت شناخته نشده و معمولا در دوره بازداشت موقت برای انتقال به زندان زنان یا مردان درگیری‌های زیادی وجود دارد. اینکه این افراد در آن شرایط سخت مجبور‌هستند، مدام هویت واقعی خود را اثبات کنند. یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند که معمولا نیز به رسمیت شناخته نمی‌شوند. افرادی که هویت خود را زنانه تعریف کرده و در زندان مردان هستند و یا بالعکس، بسیار زیاد مورد آزار خشونت قرار می‌گیرند. نه تنها از سوی سیستم قضایی، بلکه حتی از سوی خود زندانیان و یکی از دلایل آن ناآگاهی جامعه ما درباره موضوعات جنسی و جنسیتی است. این مسئله شرایط را برای این افراد در زندان‌ها و در طول مسیر دادرسی بسیار سخت و غیرقابل تحمل می‌کند. قضاتی که به پرونده این افراد رسیدگی می‌کنند نیز به دلیل همین نا‌آگاهی‌ها هویت این افراد را در نظر نگرفته و مدام آن‌ها را مورد تحقیر و توهین قرار داده و از القاب بسیار بدی برای خطاب قرار دادن آن‌ها استفاده می‌کنند که این مسئله شرایط روحی این افراد را هرچه بیشتر آسیبپذیر می‌کند.»
او می‌گوید وقتی که یک مرد ترنس که هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند، به بند زنان می‌فرستند؛ او را علاوه بر‌همه فشارهایی که یک زندانی تحمل می‌کند، به دلیل به رسمیت نشناختن هویت و جنسیتی که برای خود تعریف می‌کند نیز مورد تحقیر قرار‌می‌‌دهند. او با افراد متعددی از جامعه رنگین‌کمانی در زندان‌ها برخورد داشته که به دلایل مختلف، در اعتراضات سال ۸۸ و یا به خاطر مسائل مالی و یا حتی مواد مخدر در زندان بوده‌اند. علاوه بر همه مشکلات ذکر شده عدم حمایت خانواده یکی از مسائلی است که شرایط را برای این افراد دشوار‌تر می‌کند. او در این باره می‌گوید: «بارها شاهد این بودم که این اشخاص به دلیل نداشتن حمایت خانواده، در زندان دست به کارهایی مثل شستن لباس‌های دیگران یا تمیز کردن توالت‌ها می‌زنند تا با پول اندکی که دریافت می‌کنند، بتوانند گذران زندگی کنند. همان خانواده‌ای که به دلیل سوء‌استفاده‌های مالی، آن‌ها را دچار این بحران کرده بود یا مثلا ترنس‌هایی که هورمون‌تراپی می‌کردند، در زندان به داروهای خود دسترسی ندارند و این مسئله آن‌ها را بسیار رنج می‌دهد. درخواست به دکترها و بهداری زندان نیز معمولا بی‌فایده است؛ چون این موضوع برای آن‌ها هیچ اهمیتی ندارد و آن‌ها به‌هیچ‌وجه به شرایط این افراد آگاهی لازم را ندارند.»
مهدیه گلرو از «ریحانه» می‌گوید، زن ترنسی که با او هم‌بند بود: «او بارها در زندان مورد ضرب و شتم و خشونت قرار گرفته بود. او را اول به زندان مردان فرستاده بودند؛ اما به دلیل شرایط بدی که داشت او را به بند زنان -اندرزگاه چهار زندان اوین- انتقال داده بودند. زمانی که آمد، بسیار آسیب‌دیده و دچار شوک بزرگی بود. بارها او را لخت کرده و بدن او را معاینه کرده بودند تا مطمئن شوند که یک مرد نیست. بعضی از زنان جلوی ریحانه حجاب می‌کردند؛ چون می‌گفتند ما نمی‌دانیم او مرد است یا زن و این مسئله به شدت او را آزار می‌داد.»
سال گذشته خبری مبنی بر به سر بردن شماری از زندانیان و بازداشت‌شدگان ترنس در بند مجزایی در زندان اوین، منتشر شد. عدم دسترسی روزانه به فروشگاه زندان و آشپزخانه از مشکلات ابتدایی این بند است. همچنین عدم تمکن مالی متهمان بازداشتی در تامین وثیقه‌ها به دلیل نبود حمایت خانواده‌ها موجب شده که برخی از آن‌ها پس از تعیین قرار کفالت و یا وثیقه همچنان در بازداشت بمانند و در شرایط بدی به سر ببرند.
او حتی شاهد تجاوز به زن ترنسی توسط سربازان در بازداشتگاه وزرا بوده است. می‌گوید وقتی او را صدا زدند و بردند و بعد از چند ساعت بازگشت دیگر آن آدم قبل نبود، تمام تنش می‌لرزید و متوجه شدم که به او تجاوز کرده‌اند. تنها این یک بار نبود، این اتفاقی رایج بود که معمولا برای این افراد در بازداشتگاه‌ها یا زندان‌ها توسط ماموران و سربازان می‌افتد. دلیل بازداشت آن‌ها نیز معمولا نوع پوشش و ظاهر متفاوتشان است. ظاهر زنانه‌ای که به اصطلاح برای یک مرد در جامعه ما پسندیده نیست.
مهدیه در ادامه از حساسیت بر افرادی که تمایل به همجنس خود دارند هم حرف می‌زند: «در زندان‌ها حساسیت بسیار زیادی در مورد مسئله همجنسگراها وجود دارد. این مسئله حساسیت را روی افراد دگرجنسگرا نیز در زندان افزایش می‌دهد. مثلا اگر همدیگر را بغل کنند یا تماس فیزیکی داشته باشند، به شدت مورد مواخذه قرار می‌گیرند. تمام بند‌ها در زندان اوین با دوربین کنترل می‌شود و کوچک‌ترین حرکات زندانیان زیر ذره‌بین است و هر حرکت کوچکی می‌تواند برایشان دردسر ساز شود؛ اما این شرایط برای افراد به‌خصوصی متفاوت بود. مثلا اگر «وکیل‌بند» باشی و پول و نفوذ کافی داشته باشی، هر کسی را که بخواهی می‌توانی در اختیار خود داشته باشی و ممنوعیت‌هایی که عموما برای دیگران وجود دارد، در مورد این افراد صدق نمی‌کند.»
مهدیه گلرو معتقد است برای بهبود شرایط زندانیان رنگین‌کمانی، می‌بایست نگاه جامعه ما به قشر رنگین‌کمانی تغییر کند. در زندان‌ها این افراد از جهات مختلف تحت فشار هستند. هم از سوی سیستم قضایی در زندان، هم از سوی افرادی که با آن‌ها هم‌بند هستند و هم از سوی خانواده‌ها. آموزش صحیح راه حل بهبود شرایط برای این افراد در جامعه ماست، اما واقعیت این است که تا زمانی که ساختار جمهوری اسلامی وجود دارد و منکر حضور این افراد می‌شود و یا آن‌ها را مجرم می‌شناسد و قانونی هم برای حمایت از آن‌ها وجود ندارد، شرایط این افراد در سیستم قضایی و زندان‌ها نیز بحرانی باقی می‌ماند: «من و دوستانی که تا حدودی به این مسائل آشنایی داشتیم، در زندان سعی می‌کردیم دیگران را نیز آگاه کنیم و اطلاعات‌مان را در اختیارشان قرار دهیم تا شاید شرایط اندکی برای این افراد بهتر شود. اما چیزی که اهمیت دارد و می‌بایست وجود داشته باشد بخش‌هایی مانند مددکاری است که با آگاهی به شرایط این افراد به آن‌ها کمک کرده و آن‌ها را در دسته گروه‌های آسیبپذیر قرار دهد. مهم‌تر از همه این‌ها پذیرش هویت این افراد از سوی سیستم قضایی در روند رسیدگی به پرونده‌ها است و همین‌طور تغییر فرهنگ و نگاه جامعه در هرچه بیشتر و بهتر پذیرفتن قشر رنگین‌کمانی.»
مطالب مرتبط:
۳ عضو جامعه رنگین‌کمانی فعال در اینستاگرام بازداشت شدند
زیرزمین نفرین شده زندان اوین؛ وضعیت هولناک زندانیان هم‌جنس‌گرا و ترنس
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر