برای جلوگیری از آلزایمر باید از خواب شیرین بیدار شویم

مینو علوی

در دنیای امروز، پژوهش‌های زیادی درباره جزییات زندگی انجام می‌شود که گاه نتایج اعجاب‌آوری دارند؛ مثلا با تغییر رژیم غذایی یا عادت خواب و یا حتی انجام یک ورزش کوچک، ممکن است بتوانیم جلوی نفوذ یک بیماری سخت را در بدن‌ خود بگیریم. «ایران‌وایر» در سلسله مطالبی با عنوان «سلامت روح و جسم»، به همین جزییات و تغییرات کوچک و قابل دسترس می‌پردازد که روی کیفیت زندگی تاثیرات شگرف دارند.

***

حتما شما هم شنیده‌اید که می‌گویند باید به‌اندازه خوابید! اما چه‌طور می‌شود به‌اندازه کافی خوابید، وقتی این معجزه بدن انسان برای بازسازی و استراحت، گاهی آن‌چنان شیرین است که نمی‌توان از آن گذشت؟ 

حالا که دانشمندان امریکایی می‌گویند که هم خواب کم و هم خواب زیاد، هر دو برای سلامت مغز مضرند و بهتر است خواب را در جای شیرین‌ آن قطع کرد و بیدار شد، شاید دلیل کافی داشته باشیم و بتوانیم به‌موقع از خواب بیدار شده و سراغ کارهای روزانه خود برویم.

درست مثل بسیاری از چیزهای خوب در زندگی، خوابیدن هم اندازه دارد. مطالعه‌ای که چندین سال متوالی بر روی افراد مسن در امریکا انجام شده، نشان می‌دهد که خواب کم و زیاد در این گروه از افراد، نسبت به کسانی که به‌اندازه می‌خوابند، باعث کاهش توان و تضعیف عملکرد مغز آن‌ها شده و حتی بروز زودرس علایم آلزایمر را در آن‌ها تشدید می‌کند.

نتایج این تحقیق که توسط پژوهش‌گران در دانشگاه علوم پزشکی واشنگتن در شهر «سنت لوئیس»، واقع در ایالت «میسوری» امریکا انجام شده، اخیرا در یک مجله پزشکی به‌نام «ژورنال مغز» منتشر شده است.

تحقیق جدید چه می‌گوید؟

این تحقیق می‌گوید ​​خواب ضعیف و بیماری آلزایمر هر دو با زوال شناختی همراه هستند و جداسازی اثرات آن‌ها از هم‌دیگر کار آسانی نیست. بنابراین، محققان در طول چندین سال با بررسی عملکرد شناختی در شمار زیادی از افراد مسن و تجزیه و تحلیل آن با توجه به میزان پروتئین‌هایی که با آلزایمر در ارتباط هستند، داده‌های مهمی را تهیه کرده‌اند.

در تهیه این داده‌های حیاتی، آن‌ها فعالیت مغز در هنگام خواب را هم اندازه‌گیری کرده‌اند تا مشخص شود رابطه بین خواب، آلزایمر و عملکرد شناختی مغز به‌ چه‌ صورت است؟ 

تحلیل این داده‌ها به دانشمندان کمک خواهد کرد که راه‌های هوشیار ماندن افراد را، به ویژه در سنین پیری بهتر بشناسند و توصیه‌های کارآمدتری را به کسانی که پا به سن گذاشته‌اند، ارایه کنند. 

دکتر «برندون لوسی»، استادیار نورولوژی و مدیر «مرکز خواب» دانشگاه علوم پزشکی واشنگتن که یکی از محققان اصلی این پژوهش نیز هست، درباره این تحقیق می‌گوید: «تعیین نحوه ارتباط خواب و مراحل مختلف بیماری آلزایمر، موضوعی چالش‌برانگیز است. اما این چیزی است که برای شروع طراحی مداخلات پزشکی باید بدانیم.»

دکتر لوسی هم‌چنین ادامه می‌دهد: «مطالعه ما نشان می‌دهد که یک محدوده متوسط یا نقطه شیرین برای کل زمان خواب هر فرد وجود دارد که در صورتی‌ که خواب در این بازه متوقف شود، عملکرد شناختی مغز فرد با بالا رفتن سن ثابت می‌ماند.»

بنا به گفته این استادیار نورولوژی دانشگاه واشنگتن، خواب کم و خواب زیاد، هر دو با عملکرد شناختی ضعیف‌تری همراه هستند چون احتمالا خواب فرد یا ناکافی است یا با این‌ که زمان خوابیدن طولانی است، کیفیت پایینی دارد. 

دکتر برندون لوسی هم‌چنین می‌گوید: «حالا سوال این‌جا است که آیا می‌توانیم برای بهبود زمان یا کیفیت خواب مداخله کنیم‌؟ مثلا آیا می‌توان زمان خواب را برای افرادی که کم خواب هستند، به اندازه یک ساعت یا بیشتر افزایش دهیم؟ اگر چنین شود، آیا عملکرد شناختی مغز فرد بهبود می‌یابد و در طول دوران پیری، دچار کاهش نمی‌شود؟ ما برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها به داده‌های طولانی‌مدت‌تری نیاز داریم.»

آلزایمر دلیل اصلی کاهش عملکرد شناختی مغز در افراد است. بیش از ۷۰ درصد موارد بیماری زوال مغز، مربوط به آلزایمر هستند. خواب ضعیف یکی از شایع‌ترین علایم بیماری آلزایمر است که می‌تواند رشد بیماری را نیز سرعت بخشد.

مطالعات نشان داده‌اند که هر دو دسته افرادی که خود را خوش‌خواب یا بد‌خواب معرفی کرده‌اند، عملکرد شناختی ضعیف‌تری داشته‌‌اند. البته، در این تحقیق، محققان از مشارکت کنندگان در پروژه تحقیقاتی آلزایمر که از طریق مرکز مطالعه بیماری آلزایمر «چارلز اف. نایت» و «جوآن نایت» دانشگاه واشنگتن شرکت کرده بودند، خواسته بودند که هر ساله تست‌های بالینی و شناختی را انجام دهند. امکان گرفتن نمونه خون این افراد نیز توسط دانشگاه فراهم شده بود تا واریانت پرخطر ژنتیکی بیماری آلزایمر یا «APOE4» در خون شرکت‌کنندگان سنجیده شود. ژن APOE4 در افراد باعث تولید «آپوپروتئین» می‌شود که به ثابت ماندن میزان کلسترول در خون افراد می‌انجامد. ولی در عین حال وجود یک نوع واریانت خاص از این ژن، با بروز علایم آلزایمر در افراد مرتبط دانسته می‌شود.

در کنار نمونه خون برای بررسی ژن APOE4، شرکت کنندگان اجازه بررسی مایع «سربرواسپاینال» یا مایع مغزی-نخاعی خود را نیز داده‌ بودند که میزان پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر نیز در آن بررسی شود. هم‌چنین یک الکترود کوچک نیز دست‌کم برای شش شب، فعالیت مغزی آن‌ها در طول خواب را بررسی می‌کرد تا داده‌های به دست آمده کاملا دقیق باشند.

در کل، محققان این پژوهش داده‌های ۱۰۰ نفر بالای ۷۵ سال را که عملکرد شناختی مغز آن‌ها برای مدت چهار سال و نیم تحت بررسی بود، جمع‌آوری کردند. اغلب این افراد، یعنی ۸۸ نفر اصلا دچار تضعیف عملکرد شناختی نشدند. ۱۱ نفر به صورت ملایم علایم کاهش عملکرد شناختی را از خود نشان داده و تنها یک درصد علایم شدیدتری را از خود بروز داده بودند.

چه‌قدر خواب کافی است تا تیز و بز بمانیم؟

بررسی‌های دانشمندان دانشگاه علوم پزشکی واشنگتن نشان می‌دهند که منحنی خواب و عملکرد شناختی مغز به شکل حرف انگلیسی «U» است. این یعنی افرادی که در سنین پیری، یعنی بالای ۷۰ سال، کمتر از ۴.۵ و بیشتر از ۶.۵ ساعت در شبانه‌روز خوابیده‌اند، دچار کاهش عملکرد شناختی مغز شده‌اند. ولی افرادی که بین ۴.۵ ساعت تا ۶.۵ ساعت خوابیده‌اند، عملکرد شناختی مغز آن‌ها نسبتا ثابت بوده است.

با این‌حال، آن‌گونه که دکتر «دیوید هالتزمن»، استاد نورولوژی دانشگاه واشنگتن و از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که طول مدتی که می‌خوابیم، چندان موثر نیست و بیشتر کیفیت خواب است که برای عملکرد شناختی مغز و مقابله با بیماری آلزایمر مهم است.»

«ساینس دیلی» به نقل از دکتر «بو آنس»، از محققان این پژوهش و پزشک بیمارستان «بارنز» در سنت لوئیس که به بیماران مبتلا به زوال مغز کمک می‌کند، نوشته است: «تجربه نشان داده است بیمارانی که خوب نمی‌خوابند، چنان‌چه کمک پزشکی دریافت کنند و کیفیت و طول خواب آن‌ها کمی بهبود یابد، این بهبود خود را در علایم زوال مغز نیز نشان می‌دهد و آن‌ها سالم‌تر و مستقل‌تر خواهند بود.»