قطعی برق بی‌سابقه در زندان؛ بیش از ده ساعت خاموشی در فشافویه

زیبا یاری

بنا به اطلاع «ایران‌وایر» در هفته‌ اخیر،‌ زندان تهران بزرگ (فشافویه) با قطعی برق مواجه شده است که گاه بیش از ده ساعت به طول می‌انجامد؛ مساله‌ای که به گفته زندانیان قدیمی هم، بی‌سابقه است. پیش‌تر هنگام بروز چنین اختلالی، برق اضطراری در کم‌تر از یک دقیقه روشن می‌شد؛ اما در هفته گذشته برق زندان تهران از ساعت ۸ شب تا نیمه‌‌شب به طور کلی قطع شده است. 

قطعی برق برای زندانیان، مساله‌ای امنیتی محسوب می‌شود که با قطعی برق در شهر متفاوت است. آن‌جا نه چراغ قوه هست و نه شمع یا ابزاری برای روشنایی. تاریکی مطلق فرصتی است برای تسویه‌ حساب و نزاع‌‌های درون زندان؛ مساله‌ای که پس از وصل شدن جریان برق، صدای ممتد آژیر آمبولانس بر آن صحه می‌گذارد. 

«علی» یکی از زندانیانی است که ده سال اخیر را در فشافویه و دیگر زندان‌ها گذرانده. او ضمن تایید خبر قطعی برق در هفته‌های اخیر به «ایران‌وایر» گفت که در زندان‌، قطعی برق نشانه ورود مواد مخدر به حجم بالا است. اما این مدت زمان هم حداکثر پنج دقیقه محاسبه می‌شود. او به تجربه‌اش در فشافویه هم اشاره می‌کند که وقتی قرار بود «مواد زمین بخورد» [اصطلاح زندان در خصوص ورود مخدر به داخل تیپ‌ها و بندها] افسران نگهبان برق‌ها را قطع کردند و بعد از ۵ دقیقه، برق اضطراری روشن شد. 

علی می‌گوید: «دقیق به یاد دارم که در همان پنج دقیقه دو نفر تیزی [چاقو] خوردند. یکی از آن‌ها رفیق خودم بود. در روز کسی جرات نمی‌کرد طرفش بیاید. اما در تاریکی همه‌چیز راحت‌تر انجام می‌شود. هیچ‌وقت هم معلوم نمی‌شود چه کسی مقصر بوده است. نه که اصلا معلوم نشود، ما می‌دانیم، خودشان هم می‌دانند اما مدرکی وجود ندارد و سر و ته قضیه هم می‌آید.» 

در قطعی برق امکان اعمال خشونت و نزاع بیشتر است. در حالی‌که مسئولیت حفظ جان و امنیت زندانیان با زندان‌بان است اما نه تنها از آن شانه خالی می‌کند؛ بلکه با اقداماتی نظیر قطعی برق و عدم رسیدگی به ترمیم زیرساخت‌های آن شرایط را خطرناک‌تر از قبل می‌کند. 

«حسن» از زندانیان شعبه‌ای [سرقت] است. او هم برای «ایران‌وایر»‌ توضیح داد: «به ما می‌گویند که برق می‌رود، چه کار کنند. خب دو حالت دارد. یا خودشان برق را قطع می‌کنند که به کارهای‌شان برسند و مواد مخدر جابه‌جا کنند یا این‌که افرادی را که نشان کرده‌اند به زندانیان شر بدهند تا آن‌ها را بزنند. شاید هم زندانی کله‌گنده‌ای از آن‌ها خواسته باشد و پولش را هم پرداخت کرده باشد. قبلا از این موارد بسیار دیده‌ایم. از طرفی ممکن است پول‌ها را خورده باشند و نتوانسته باشند از پس تامین هزینه برق اضطراری بر بیایند. به هر حال جان ما زندانی‌ها و امنیت‌مان برای مسئولان اهمیتی ندارد.» 

قطعی‌های برق طولانی‌مدت در فشافویه در حالی اتفاق می‌افتد که تیم جدید روی کار آمده است و مدعیان قوه قضاییه مدام دم از بهبود شرایط و تخصیص امکانات بیشتر می‌زنند. اما در واقعیت، شرایط زندانیان بیش از پیش رو به وخامت است و شرایط انگار که امنیتی‌تر هم می‌شود. 

نبود آب شرب مناسب و غذای کافی از یک طرف، از سوی دیگر بی‌توجهی به حق درمان و تخصیص امکانات بهداشتی مناسب از سوی دیگر، وقتی کنار ظرفیت چند برابری بندها و کمبود جا برای خواب قرار می‌گیرد، تنها پول است که حرف نخست را می‌زند. زندانیانی که پول یا زور بیشتری دارند، امکانات را در اختیار خواهند گرفت و مابقی، در فلاکت روزگار می‌گذرانند. این نوع زندان‌داری اعمال خشونت سیستماتیک است و باعث سرخوردگی خواهد شد. دوام آوردن در این شرایط، انگیزه‌ای می‌خواهد که همگان از آن بهره‌مند نیستند. 

فساد سیستماتیک در بدنه سازمان زندان‌ها و رواج مواد مخدر که توسط زندان‌بان‌ها صورت می‌گیرد، به ویژه زندانیان جوان را معتاد کرده است. بی‌انگیزه ساختن آن‌ها و منفعل ساختن ایشان یکی از اهداف اعمال این خشونت‌های سیستماتیک است. آن‌هم وقتی خشونت‌های فیزیکی از جمله ضرب و شتم، به کار بردن لوله، سیم و باتوم در برخورد با زندانیان، اعزام آن‌ها به تیمارستان، هر روز بر شدت نزاع و خشونت می‌افزاید. 

در این میان زندانیان به قتل می‌رسند، بدون آن‌که سندی از دلیل کشته شدن آن‌ها وجود داشته باشد. حالا هم با قطعی‌های برق طولانی‌مدت فکر بیشتر زندانیان در پی یافتن دلیلی می‌گردد که نشانی از آن ندارند. هک شدن اخیر دوربین‌های زندان، پخش مواد مخدر و قتل زندانیان، نخستین احتمالاتی است که به ذهن بسیاری از آن‌ها می‌رسد. 

تصور کنید در آن فلاکت تحمیل شده، چند ساعت آن همه جمعیت در تاریکی محض باشند؛ بسیاری زندانیانی هستند که به اتهام‌های امنیتی در زندان نگه‌داری می‌شوند و هر از گاهی با اعتراض‌ها و خبررسانی، آسایش را از زندان‌بان‌ها می‌گیرند و از سوی دیگر، بسیاری از زندانیان هم سلاح‌های سرد دارند. آن‌چه در تاریکی محض پیش می‌آید، نگرانی است که بر آن‌ها چیره می‌شود. حتی اگر نزاع و درگیری میان زندانیان عادی نباشد، تسویه‌حساب زندان‌بان با زندانیان هم می‌تواند عاملی در شدت یافتن خشونت‌ها باشد. این جهنمی است که هر روز دایر است و زندان‌بان اما دم از بهشت بودن آن می‌زند.