هفته آگاهی‌رسانی درباره افراد ترنس؛ لطفا سوالات خصوصی نپرسید

شایا گلدوست

هر ساله روز‌ ۱۳ نوامبر تا روز ۲۰ نوامبر که روز یادبود افراد ترنس است، «هفته آگاهی‌رسانی درباره افراد ترنس» نام‌گذاری شده است. هدف از نام‌گذاری این هفته، تاکید بر لزوم آگاهی‌رسانی و دادن اطلاعات صحیح و آموزش درست در مقاطع متفاوت، برای اقشار مختلف جامعه در مورد ترنس‌ها است. در این هفته افراد ترنس و اعضای جامعه رنگین‌کمانی، کنش‌گران حوزه جنسیت و سازمان‌های مختلف و بسیاری از دولت‌ها تلاش می‌کنند درباره ترنس‌ها و شرایط ایشان، خواسته‌ها و حقوق انسانی‌ آنان، حمایت‌های لازم خانوادگی، اجتماعی و قانونی و دسترسی برابر با دیگر اقشار جامعه به منابع و خدمات پزشکی و روان‌پزشکی و ... اطلاعات و آموزش لازم را به جامعه بدهند و افرادی را که آگاهی لازم در مورد مسائل جنسی و جنسیتی ندارند، بیشتر با این موضوعات آشنا کنند؛ این کار طبیعتا به بهبود شرایط زندگی ترنس‌ها در جوامع مختلف کمک خواهد کرد.

***

در جدیدترین نسخه طبقه‌بندی بیماری‌های سازمان بهداشت جهانی ICD-11 ترنس‌بودگی از لیست اختلالات هویتی خارج شده است. ترنس‌بودگی یک ناهمگونی مستمر بینِ جنسیتی است که فرد خود را با آن می‌شناسد و جنسیت دیگری که از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او نسبت داده شده است. ترنس یا ترنسجندر در واقع یک واژه چتری است. «زن ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با ظاهر اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده و جنسیت مردانه به او نسبت داده شده، در صورتی که جنسیت خود را یک زن می‌داند و هویت جنسیتی‌ خود را زنانه تعریف می‌کند. «مرد ترنس» هم به شخصی گفته می‌شود که با ظاهر اندام جنسی منتسب به زنانه به دنیا آمده و جنسیت زنانه به او نسبت داده شده، در حالی که هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف کرده و خودش را یک مرد می‌داند. البته ترنس‌ها می‌توانند هویت جنسیتی «غیردوگانه» یا «نان‌باینری» نیز داشته باشند و خود را متعلق به هیچ کدام از دو دسته زنانه و مردانه ندانند و یا خود را متعلق به هر دو گروه زنان و مردان بدانند و یا جنسیت خود را به شکل دیگری تعریف کنند. همان‌طور که افراد غیر‌ترنس می‌توانند گرایش‌های جنسی مختلف داشته باشند، افراد ترنس‌ نیز ممکن است دگرجنسگرا، همجنسگرا، دوجنسگرا، هیچ‌جنسگرا و ... باشند. گرایش جنسی افراد می‌تواند در بازه‌های زمانی مختلف بر اساس تجربیات فرد و شناختی که نسبت به خود و خواسته‌هایش پیدا می‌کند نیز تغییر کرده و یا کامل‌تر شود.

انجام پروسه موسوم به «ترنزیشن» یا «گذار» و یا جراحی‌های «تصدیق/باز‌تایید جنسیت» یک تصمیم شخصی برای افراد ترنس است. افراد ترنس می‌توانند تصمیم بگیرند که با مصرف هورمون خصوصیات ثانویه انتسابی جنسی را در خود تغییر دهند و یا اینکه اقدام به انجام برخی از جراحی‌ها بر روی بدن‌ خود کنند و یا کاملا اندام جنسی خودشان را با جراحی به اندام جنسی منتسب به زنانه و یا مردانه مشابه‌سازی کنند. البته افراد ترنس زیادی هم هستند که تمایلی به جراحی و تغییرات جسمی در خود ندارند و ترجیح می‌دهند با همان بدن و با هویت جنسیتی حقیقی‌‌ خود زندگی کنند. تاکید بر این نکته بسیار اهمیت دارد که ترنزیشن و جراحی و هر تغییری در بدن، یک انتخاب است و فرد باید آزادانه و بدور از فشارهای محیطی این تصمیم را گرفته و هیچ اجباری برای انجام این کار وجود نداشته باشد.

علاوه بر این نمی‌توان همیشه از روی ظاهر فرد، نوع رفتاری که می‌کند، پوششی که برای خودش انتخاب کرده و در کل بیان جنسیتی‌ خود، جنسیتش را تشخیص داد و ترنس بودن یا نبودن فرد را با اِلِمان‌های ظاهری قضاوت کرد. نه تنها این‌ها نشانه‌هایی برای حدس درست هویت جنسیتی افراد نیست، بلکه بسیاری از افراد بسته به شرایطی که در آن زندگی می‌کنند، ممکن است امکان این را نداشته باشند که خود حقیقی‌شان را زندگی کنند و یا  با بیان جنسیتی دلخواه‌شان خود را معرفی کنند.

معمولا ترنس‌ها در جوامعی مانند ایران که عموم جامعه آموزش و اطلاعات صحیح جنسی و جنسیتی ندارند، به دلیل تفاوت‌های‌شان مورد ظلم، خشونت، تبعیض و تعرض قرار می‌گیرند. تفاوت‌هایی که در تناقض با هنجارهای و کلیشه‌های جامعه است. علاوه بر این افراد ترنس‌ با سوالات و‌کنجکاوی‌های بسیار زیادی از سوی افراد مواجه می‌شوند، پرسش‌هایی درباره گذشته زندگی‌شان، روند ترنزیشن و جراحی‌های‌شان، و سوالات شخصی پیرامون روابط عاطفی و جنسی‌شان که در اکثر موارد بسیار آزار‌دهنده بوده و فرد را دچار بحران روحی و حس عدم پذیرفته شدن از سوی اطرافیان و جامعه می‌کند.

توصیه می‌شود که در مواجهه با افراد ترنسی که حتی آشکارا هویت خود را بیان می‌کنند، با رعایت احترام و حفظ حریم شخصی وارد گفت‌وگو شویم. برای پرسیدن هر پرسشی حتی اگر جنبه عمومی دارد، اول از شخص اجازه گرفته و بعد سوال خود را مطرح کنیم. از پرسیدن سوالات خصوصی و بسیار شخصی درباره زندگی گذشته فرد، روابط و تجربیات عاطفی و جنسی او خودداری کنیم. از پرسیدن پرسش‌هایی که هویت جنسیتی و یا بیان جنسیتی فرد را زیر سوال می‌برد و ممکن است باعث شود که دچار ملال جنسیتی شود و یا این حس در او تشدید شود خودداری کنیم؛ یعنی سوالاتی درباره خصوصیات جسمی و جنسی او. 

توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که در گفت‌وگو با یک فرد ترنس به گونه‌ای صحبت کنیم که به جنسیت و هویت جنسیتی‌ای که خود را با آن تعریف می‌کند، احترام گذاشته و آن را تصدیق کنیم. به زبان ساده‌تر بر جنسیتی که از بدو تولد به او نسبت داده شده اشاره و تاکید نکنیم. افراد ترنس بسیاری هستند که به دلیل کلیشه‌های رایجی که در جوامع مختلف برای زنان و مردان تعریف می‌شود، همیشه در حال مقایسه خود و تلاش برای گنجاندن و پذیرفته شدن در گروه مورد نظر هستند. وظیفه ما این است که با رفتار و حرف‌های‌مان به این احساس دامن نزده و آن‌ها را مقایسه نکنیم. 

بسیاری از پرسش‌های ذهنی و کنجکاوی‌هایی که در افراد، درباره ترنس‌ها و یا افرادی با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف وجود دارد، با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت قابل حل و پاسخ‌گویی است. افراد ترنس موظف نیستند به تمامی سوالات و پرسش‌های ذهنی ما که نتیجه ناآگاهی و عدم دسترسی درست به اطلاعات است، پاسخ دهند. برای رسیدن به جامعه‌ای ایده‌آل و آگاه، باید یاد بگیریم که افراد را با وجود همه تفاوت‌ها، در انتخاب سبک زندگی، نوع پوشش، دیدگاه سیاسی، مذهبی و اجتماعی، گرایش جنسی و هویت جنسیتی پذیرفته و به آن‌ها احترام بگذاریم.