خشونت و تبعیض علیه جامعه رنگین‌کمانی در مدارس و‌ مراکز آموزشی

شایا گلدوست

یکی از‌ مشکلات متعدد اعضای جامعه رنگین‌کمانی، مخصوصا در سنین پایین، محیط مدارس و‌ مراکز آموزشی است. محیطی که بر خلاف آنچه در نام و ماهیت آن نهفته، در ایران عاری از آموزش و اطلاعات کافی در زمینه مسائل جنسی و جنسیتی است. 

این روزها در اخبار شنیده شده از سراسر جهان، شاهد آن هستیم که سیستم آموزشی در کشورهای پیشرفته در مسیری رو به رشد در حرکت است تا بتواند محیطی امن و آرام را برای همه بچه‌ها فارغ از جنس و جنسیت و گرایش جنسی در مسیر تعالی شخصیت و دانش فراهم آورد. این در حالی است که در ایران تفکیک جنسیتی از مهم‌ترین عوامل تاثیر‌گذار در افزایش این فضای نا‌آگاه و تابو‌سازی موضوعات جنسی و جنسیتی برای افراد از سنین پایین است. چنین رویکردی که نتیجه بی‌توجهی و یا سیاست‌های آگاهانه سیستم حاکم است، نگرانی‌های فراوانی را برای کنشگران و فعالان این حوزه به وجود آورده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران به دلیل جرم‌انگاری رابطه با همجنس در قانون مجازات اسلامی با مشکلاتی در زمینه‌های شغلی، اجتماعی و تحصیلی مواجه می‌شوند. حقوق برخی از نوجوانان اقلیت جنسی و جنسیتی که در سنین بلوغ در حال شناخت هویت جنسی و جنسیتی خود هستند نیز از سوی مسئولان و اولیای مدرسه نقض می‌شود. برخی از این کودکان به دلیل بیان جنسیتی متفاوت با آنچه در جامعه و فرهنگ به شکل کلیشه‌ای برای مرد و زن تعریف شده است، مورد تبعیض، تمسخر و خشونت قرار می‌گیرند. دانش‌آموزانی که تنها به بهانه مدل موی کوتاه و یا راه رفتن متفاوت در مدارس تحت فشار هستند. 

بسیاری از دانش‌آموزان اظهار می‌کنند که به دلیل حساسیت‌هایی که در محیط مدارس ایجاد شده است، حتی اجازه در آغوش کشیدن یکدیگر را ندارند؛ یا اینکه به دلیل ظاهر و یا بیان جنسیتی خود متهم به داشتن انحراف جنسی و اخلاقی می‌شوند. موضوعی که شرایط را برای آن‌ها در محیط مدرسه و در تعامل با گروه همسالان دشوارتر کرده و بر روی وضعیت روحی و روانی و به دنبال آن وضعیت تحصیلی‌ ایشان اثرات مخرب زیادی می‌گذارد.

در این گزارش آمده است که در موارد بسیاری دانش‌آموزان قربانی خشونت سایر همکلاسی‌ها می‌شوند. با این وجود مسئولان مدرسه با شماتت قربانی را مسئول آزار جنسی و خشونت رخ داده قلمداد می‌کنند. این رفتار مسئولان مدرسه شرایط را برای کودکان و نوجوانان ال‌جی‌بی‌تی‌کیو دشوارتر کرده و در معرض خشونت بیشتری از سوی سایرین قرار می‌گیرند. خشونت‌هایی که تنها به دلیل گرایش جنسی و هویت و بیان جنسیتی خود آن‌ها را تجربه می‌کنند و ممکن است آن‌ها را در وضعیتی قرار دهد که از ادامه تحصیل‌ باز بمانند.

برخی از نوجوانان تنها با مطرح شدن اتهام گرایش به همجنس که در ادبیات جمهوری اسلامی تحت عنوان «همجنس‌بازی» مطرح می‌شود، در معرض توبیخ، توهین و یا اخراج قرار می‌گیرند. به گفته یک دانش‌آموز محصل پایه دهم در سنندج تنها به دلیل استفاده از چند نماد رنگین‌کمانی مورد توبیخ قرار گرفته است؛ نشانه‌هایی مانند جوراب رنگین‌کمانی، یا برچسب‌های رنگین‌کمانی بر روی کیف خود یا حتی استفاده از نمادهای رنگین‌کمانی به جای عکس حساب کاربری در اپلیکیشن شاد.

این تنها بخشی از مشکلات اعضای جامعه رنگین‌کمانی‌ است که روزانه با آن مواجه هستند. خانواده و محیط خانه برای اکثر این افراد محیطی ناامن و پرتنش است، علاوه بر آن جامعه نیز به دلیل نداشتن آموزش و آگاهی کافی این عدم امنیت را افزایش می‌دهد. حال این جامعه می‌تواند مدرسه باشد، دانشگاه، کوچه و خیابان و اماکن عمومی. محیط دانشگاه و خوابگاه برای آن دسته از دانشجویانی که در شهری غیر از محل سکونت خود مشغول به تحصیل هستند، زمینه‌‌ساز تجربیات تلخی است که در مواردی فرد را ناچار به ترک تحصیل یا اخراج و بازماندن از تحصیل می‌کند. برخی از اعضای جامعه اقلیت جنسی و جنسیتی در دانشگاه و یا خوابگاه نیز به دلیل تفاوت با سایرین با فشار حراست مواجه شده و در معرض خطر اخراج قرار می‌گیرند. 

قوانین در ایران نه تنها در خدمت حمایت از حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی نیست؛ بلکه در نقطه مقابل به سلاحی مرگبار علیه آنان تبدیل شده است، به عنوان مثال در فصل اول باب دوم قانون مجازات اسلامی رابطه جنسی رضایتمندانه با همجنس بزرگسال جرم‌انگاری شده و در صورت اثبات، مجازات‌هایی از شلاق تا اعدام را برای افراد پیش‌بینی کرده است. هرانا اردیبهشت‌ماه امسال به مناسبت ۱۷ ماه مه، روز جهانی مقابله با همجنسگراستیزی، ترنس‌ستیزی و دوجنسگراستیزی گزارشی اجمالی از نقض حقوق جامعه اقلیت‌های جنسی در ایران در بازه زمانی یک‌ساله و همچنین مشخصات شماری از افراد و یا موسسات ناقض حقوق اقلیت‌های جنسی و جنسیتی که توسط دادگستر، بانک اطلاعاتی جامع ناقضان حقوق بشر در ایران جمع‌آوری شده را منتشر کرده است.

با این وجود در چنین فضایی ناآگاه و مملو از خشونت و تبعیض، هستند معلمان و استادان انگشت‌شماری که دلسوزانه با سطح بالای آگاهی و دانش خود سعی در افزایش حس امنیت و برابری برای دانش‌آموزان و محصلان رنگین‌کمانی دارند، اما با این وجود برای رسیدن به یک فضای برابر و قابل دسترس در زمینه آموزش و تحصیل برای همه افراد با هر گرایش و هویت جنسی و جنسیتی نیاز به فعالیت و فرهنگ‌سازی همگانی و تهیه زیرساخت‌های لازم از مقاطع ابتدایی در مدارس و مراکز آموزشی است؛ امری که متاسفانه به آن توجه کافی و لازم نمی‌شود.