در شب زبان و ادبیات اردو ادبیات فراتر از سیاست قرار گرفت

ترانه مسکوب

شب زبان و ادبیات اردو عنوان صد و هفتاد و سومین شب از شبهای مجله بخارا بود که با همکاری سفارت هند و پاکستان، بنیاد فرهنگی ملت، دایره العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار عصر روز شنبه 26 مهر 1393 برگزار شد.

در این شب که سفیران هند و پاکستان پس از پنجاه سال کنار یکدیگر نشستند، علی دهباشی مراسم را آغاز کرد و با خوش آمدگویی به سفیران این دو کشور، استادان و دانشجویان دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران ، بخش زبان و ادبیات اردو، و دوستداران فرهنگ و تمدن شبه قاره، از سفیر هند خواست تا این نشست را آغاز کند اما سفیر هند، آقای دی.پی.سری واستوا جای خود را به سفیر پاکستان داد تا آغازگر این نشست باشد.

و نورمحمد جادمانی، سفیر پاکستان در ایران چنین گفت:

« قبل از هر چیز تشکر می‎کنم که سفیر محترم هند جای خود را به من دادند. و بعد هم از آقای علی دهباشی ، مدیر مجله بخارا برای دعوتی که از من و آقای ممتاز عباسی کردند، تشکر می‎کنم. و تشکر می‎کنم از اساتید محترم که تقریباٌ بیست و سه سال است که زبان اردو در دانشگاه تهران تدریس می‎شود و تقریباٌ شش سال است که این رشته را در سطح فوق لیسانس هم شروع کرده‎اند.»

سفیر پاکستان در ادامه افزود:« من به خاطر این اینجا آمده‎ام که زبان اردو زبان ملی پاکستان است.اردو یکی از بزرگترین زبان های دنیا به حساب می آید و طبق آماری که یونسکو داده بعد از زبان چینی و انگلیسی سومین زبان دنیا است و از جهت تکلم اگر بخواهیم حساب کنیم دومین زبان دنیا است چون در شبه قاره هند و پاکستان و در کشورهای دیگر بیش از هشتصد میلیون نفر به این زبان تکلم می کنند. از شهرهای خاوردور تا خاورمیانه و از بازارهای متعدد اروپایی و شهرهای آفریقای جنوبی و آمریکا مقبولیت برابر و یکسانی دارد. در هر جا که به این زبان تکلم و گفتگو می‎کنند مردم آن را می‎فهمند و زبانی است جاندار و گویا.

زبان اردو از قرن شانزدهم میلادی یکی از زبان‎هایی است که به آن تکلم می‎کنند و این یک امر مسلم است که در توصیف و گسترش این زبان، زبان فارسی دخیل بوده است. و زبان اردو از نظر ساخت و قواعد زبان در زبانهایی که در شبه قاره به آن تکلم می‎کنند، سهم زبادی دارد. این زبان از نظر لغت و آواشناسی نیز یکی از زبان‎های بزرگ و مورد قبول در دنیا به حساب می‎آید.

اردو زبانی است زنده و از نظر ساخت زبانی بین‎المللی است. در ساخت این زبان زبان‎های بسیاری شراکت دارند. در حقیقت زبان اردو انجمنی است از زبان‎های بین‎المللی که در آن زبان‏های بسیاری به طور یکسان دخیل هستند. در اردو الفاظ و لغت‎هایی از زبان ترکی، عربی، فارسی، پرتغالی، ایتالیایی،چینی ، انگلیسی،یونانی، سانسکریت و زبان‏های محلی شبه قاره و زبان هندی وجود دارند.»

سخنان سفیر پاکستان را دکتر کاووسی نژاد به فارسی برگرداند. سپس دی.وی سری واستوا ، سفیر هند در ایران ، از زبان اردو سخن گفت :« من اهل شهر لکهنو هستم و زبان اردو زبان شهر من است. آقای جادمانی گفتند که زبان اردو زبان ملی پاکستان است و حرف درستی است ولی اردو زبان ما هندیان نیز هست. اردو یکی از شش زبان رسمی در هند است و از شهر من سرچشمه گرفته است. شهر لکهنو رابطه‏ای طولانی و نزدیک با ایران دارد، اکثر مردم این شهر شیعه هستند و امیر آن اهل نیشابور، شهر عمر خیام، بوده است.

گرچه تحصیلات من به زبان اردو بود، اما من زبان اردو را در خانه یاد گرفتم. من در مدرسه زبان اردو را آموختم و پدر و مادرم نیز به این زبان مسلط بودند و من هم به این زبان تسلط کامل دارم. من به مدت 15 سال در پاکستان مأموریت داشتم و در کراچی بودم و همین باعث شد که بیشتر به زبان اردو حرف بزنم و دوستان فراوانی در کراچی دارم، به همان اندازۀ لکهنو.»

سفیر هند در ادامه افزود:« همانطور که گفتم الفبای زبان اردو شبیه به زبان فارسی است. اما به نظر من گرامر زبان اردو با زبان هندی مشترک است و خیلی از کلمات هم با زبان هندی مشترک است. دو مکتب ادبی در هند بوده، یکی مکتب دهلی و دیگری مکتب لکهنو.عاملی که باعث شهرت زبان اردو شده، اشعار آن است.

و موجب افتخار ماست که زبان اردو ، زبان مشترک هند و پاکستان است. »

دکتر فرزانه اعظم لطفی گفته‏های سفیر هند را به فارسی برگرداند.

پس از این دو سخنرانی نوبت به رونمایی از دو کتاب « ناموعود» کتاب شعر سروده شهرام سرمدی و « منتخب نغمه خداوندی گیتا» نوشته دکتر فرزانه اعظم لطفی رسید که یک نسخه توسط مؤلفان به سفیران هند و دیگر سخنرانان در این مراسم اهدا شد.

و سپس کمال گلستانی از سوی بازرگانی گلستانی قلم یادبود حافظ را به سفیران هند و پاکستان هدیه کرد و نیز از سوی دایره العمارف بزرگ اسلامی آخرین مجلد این دایره المعارف ( جلد بیست و یکم) به سفرای هند و پاکستان اهدا شد.

دکتر علی بیات سخنران بعدی این نشست بود که با موضوع : «زبان اردو، از کی و چگونه؟» سخن گفت.