مامان بیا جیش دارم

ماهرخ غلامحسین‌پور

با بی‌اختیاری ادراری کودکم چه کنم؟

اولین روز مهد کودک بود. میس فالکوا یک کیسه بزرگ پُر و انباشته شده از لباس به دستم داد. از آن مدل کیسه زباله ی سبز رنگی که دسته ندارند. تویش سرک کشیدم یک عالمه شلوار رنگارنگ نمدارآنجا بود.

میس فالکوا به بعضی دیگر از مادر‌ها هم ازهمان کیسه‌ها داد و البته بعضی‌هاشان هم فقط بچه‌شان را تحویل گرفته دماغشان را سر بالا گرفتند و عبور کردند.

 تا برسیم به ماشین از او پرسیدم «تو توی شلوارت جیش کردی امروز» سرش را با اطمینان بالا گرفت، صاف توی چشمهام نگاه کرد و گفت نه. گفتم پس چه جوری این همه شلوار خیس شد؟ معصومانه به من  خیره شد و خیلی جدی گفت «میس فالکوا اومد تو شلوارم جیش کرد»

می‌توانم بگویم آن چیزهایی که من از کودکم به زبان ساده آموخته‌ام به مراتب بیشتر از همه آن چیزهایی بوده که به او یاد داده‌ام. در آن لحظه با نگاه کردن به چشم‌های معصومش اولین درسم را گرفتم. هیچ دلیلی ندارد وقتی کودکتان خودش را خیس کرده به طور مستقیم یا غیر مستقیم او را سرزنش کنید. چون او را وادار به انکار می‌کنید. دقیقا‌‌ همان کاری که دردنیای ما بزرگتر‌ها هم به شکل و شمایل پیچیده تری اتفاق می‌افتد. غالبا وقتی دروغ می‌گوییم که ترسیده‌ایم برای همین است که روابطی که بر پایه ترس و به ناچار دروغ شکل می‌گیرند دوام و ریشه چندانی ندارند و ترساننده به اعتقاد من بیش از انکار کننده واجد پلشتی و تباهی است.

این چیزهایی که می‌نویسم بی شک نظر یک کار‌شناس و محقق رفتارشناسی کودک نیست بلکه برگرفته از تجربیات یک مادر است. فقط یک مادر. و ممکن است تجربه من با شما متفاوت باشد اما این احتمال هم وجود دارد که ذکراین تجربیات به درد کسی گوشهٔ دیگری از این دنیای درندشت بخورد، پس اجازه بدهید بگویم بعد از مطالعه منابع زیادی در این مورد متوجه شدم کودکان غالبا از چهار سالگی در طول روز و از شش سالگی در طول شب توانایی کنترل ادرارشان را پیدا می کنند و وان‌شناسان می‌گویند کودکانی که با آشفتگی‌های روانی مانند طلاق یا مرگ والدین مواجه‌اند، بیش از کودکان عادی درگیر بی‌اختیاری ادراری خواهند شد و بی‌اختیاری ادراری که به علت آشفتگی روانی در کودک ایجاد می‌شود غالبا در کودکانی خودش را نشان خواهد داد که در طول یکدوره آرامش، با رفتارشان نشان داده‌اند که به خوبی از عهده کنترل ادرار خود برآمده اند اما پس از مدتی این بی‌اختیاری به دلایل متعدد و شناخته نشده مجدد شروع شده است.

بی‌اختیاری ادراری در دختران بیش از پسران و در کودکانی که پدرانشان به هر علتی غایبند به طور واضح و آشکاری بیشتر از سایر کودکان دیده می‌شود. باز هم موکدا توصیه می کنم اگر شما هم با چنین مشکلی مواجه اید،

به هیچ وجه و در هیچ شرایطی کودکتان را به خاطر خیس کردن لباسش سرزنش نکنید. انگشت اشاره به سمتش تکان ندهید. به جای اینکار هر ده دقیقه یک بار از او بپرسید که مایل است به دستشویی برود؟ یا برای اینکه به خاطرش مانده که شما را برای توالت رفتنش خبردار کند، به او جایزهٔ کوچکی خواهید داد.

او را از آنچه مضطربش می‌کند دور نگه دارید، و سعی کنید به خاطر ضرورت و مهمانی رفتن  به تناوب باز و پوشکش نکنید، بلکه اگر تصمیم گرفته‌اید او را از پوشک بگیرید تا انتهای راه بروید تا کودک دچار دوگانگی فیزیولوژیکی نشود.

از آنجایی که رایان هنوز به سنی نرسیده که خیس کردن‌گاه به‌گاه شلوارش مرا نگران کند به همین دلیل هم از روش‌های سفت و سخت پیشگیری استفاده نمی‌کنم ولی اگر کودک شما از سن پنج سالگی گذشته و کماکان درگیر بی‌اختیاری ادراری است می‌توانید از روش‌های تشویقی، کاهش زمینه افسردگی و اضطراب ، زنگ ساعت، یادآوری مدام و یا روش های دارویی با کمک متخصص کودکان بهره ببرید. حتی توصیه می کنم به روش بازی های دو به دو به کودکتان یادآوری کنید که به دستشویی برود.

من مدتی است با بهره گیری از یک آلارم و ساعت توانسته‌ام زمانی که او به شدت مشغول بازی و سرگرم دنیای زیبای خویش است، وقت دستشویی رفتنش را یادآوری کنم. این زنگ ساعتی یک بار راس هر ساعت به صدا در می‌آید و من و او با یک قرارداد کودکانه اسمش را «ساعت جیش» گذاشته‌ایم، به محض اینکه صدای آلارم به گوشش می‌رسد هر اسباب بازی جذابی هم مابین انگشتانش باشد زمین می‌گذارد و بدوبدو به سمت دستشویی می‌رود.

شب‌ها از تشکچه مخصوصش استفاده می‌کنم، سعی می‌کنم دو ساعت پیش از خواب به او مایعات نخورانم و اگر رختخوابش را خیس کرد، وقتی بیدار شد و به موعد خوش خلقی رسید و خواب از سرش پرید برای مرتب کردن رختخواب و شستن تشکچه از او هم کمک می‌گیرم یا لااقل وادارش کنم تا شلوارش را خودش عوض کند.

گاهی بی‌اختیاری ادراری پس از هفت سالگی می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیک یا حس ناامنی شدید باشد. کودکانی که مهاجرت کرده‌اند، کودکانی که با پدیده طلاق یا مشاجره مواجه بوده‌اند یا کودکانی که با عوامل آسیب زای دیگری مثل اعتیاد یکی از والدین و فقر و فشار مالی روبرو شده اند، بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به بی‌اختیاری ادراری هستند

چه کودکمان سه ساله باشد و چه پانزده ساله، نباید از خاطر ببریم که به شدت از سرزنش کردن کودک به خاطر بی‌اختیاری‌اش در ادرار یا کثیف کردن رختخواب‌ها پرهیز کنیم. این کار اثرات جبران ناپذیر و درازمدتی بر روی روح حساس کودک باقی خواهد گذاشت و عزت نفسش را خدشه دار خواهد کرد

--------------------------------------------

منبع