سنگ‌های بی‌نشان قطعه گمنام‌ها

زهره بابلی، شهروند خبرنگار

گفت:« خانم قطعه‌ گمنام‌ها را  ندیدید؟» راننده تاکسی بی مقدمه این سئوال را وقتی از درباره قبرهای بی‌نشان قطعه ۳۳ پرسیدم گفت. برای شرکت در مراسم تدفین مادر یکی از دوستانم به بهشت زهرای تهران رفته بودم . راننده ماشین دربستی که سر ایستگاه متروی حرم امام خمینی سوارم کرد ماشین را از مقابل قطعه ۳۳ گذشت که یک لحظه خواستم بیاستد تا وضعیت این قطعه را ببینم. قطعه زندانیان سیاسی اعدامی پیش از انقلاب. جایی که بیژن جزنی، حمید اشرف، مرضیه اسکویی، کرامت دانشیان و ... دفن هستند. قطعه‌ای که چند سال پیش بازسازی شد و سنگ‌های قبر   هر کدام از این ها لابه‌لای بازسازی گم شد و ماند قبرهای بی‌نام و نشان. گورهایی که حتی در سایت جستجوی متوفی بهشت زهرا هم نام صاحبانشان معلوم نیست.

ایستاده بودم به ردیف گورهای بدون نام نگاه می‌کردم که راننده پرسید که قطعه گمنام‌ها را دیدید؟ «قطعه‌گمنام‌ها؟ یعنی مرده‌‌های مجهول‌الهویه؟» این  را من پرسیدم. اما منظور از راننده این نبود. گفت:« نه خانم منظورم اعدامی‌هاست. اونایی که بعد از انقلاب اعدام کرده اند. سنک‌قبر ندارند. البته بعضی از خانواده‌هایشون آمدند سنگ گذاشتند اما سنگ‌ها را شکستند.»  پرسیدم چه کسانی سنگ‌خها را می‌شکنند.  گفت:« آدم‌های مومن و انقلابی دیگه. » آدم‌های مومن انقلابی که به سنگ گور مردگان هم رحم نمی‌کنند. سنگ‌قبرهای شکسته شده قطعه ۴۱ این نخستین چیزی بود که در میان آن قطعه بزرگ و نا منظم به چشم می‌خورد. قطعه ۴۱ برخلاف قطعه ۳۳ حتی تابلوی ورودیش هم بازسازی نشده بود.  یک قطعه بی‌نشان با ردیف گورهای بی‌نام صاف شده و سنگ‌های شکسته شده که نام مردگانش را نمی‌شد بخوانی. مرد راننده گفت:« این ها گور اعدامی‌های اولهای انقلاب است. خیلی ها از گروه‌های چپ بودند. سکینه قاسمی یا همان پری بلنده که در ۲۸ مرداد در یک جی‍پ خیابان‌های تهران را پشت سر می‌گذاشت گور ۳۵ همین قطعه است. ردیف ۸۷ اما از سنگ آن‌هم چیزی نمانده است.» راننده می‌گفت خاک همه بهشت زهرا را جندین بار این جا ریختند و می‌خواستند  به ردیف نامنظم قطعه  نگاه کردم به اشغال‌هایی که زیر نور افتاب در کنار سنگ قبرهای شکسته برق می‌زدند و بته‌های سوخته شده. به قطعه بی‌درخت و خشکی که بیشتر شبیه گورستان متروکه بود.

* قطعه ۳۳   و ۴۱ مدفن بسیاری از کشته‌شدگان انقلاب ایران و مبارزان سیاسی است.این قطعه در شرق بهشت زهرا، پشت ساختمان غسالخانه آن و در مجاورت قطعهٔ هنرمندان است. قطعه ۳۳ در گذشته حصاری سیمانی داشت و بعضی از قبرهایش سنگ قبر نیز ندارند. در سال ۱۳۸۴ گفته شد که سازمان بهشت زهرا قصد دارد این قطعه را بازسازی کند اما مخالفان معتقد بودند این کار تخریب بخشی از تاریخ و هویت ایران است. این نگرانی‌ها پس از انجام بازسازی توسط شهرداری برطرف شد.در این قطعه بیش از ۶۵۰ قبر وجود دارد که ۱۲۰ قبر متعلق به مبارزان سیاسی است که توسط حکومت پهلوی اعدام شدند و یا در درگیری‌های مسلحانه کشته شدند. در غرب این قطعه نیز قربانیان بی‌نام و نشان اعدام‌های سال ۱۳۶۰ دفن شده‌اند.علی باکری، محمد حنیف‌نژاد، بهروز دهقانی، مهدی رضایی، نزهت السادات روحی آهنگران از مدفونین در قطعه ۳۳ هستند.