بر اساس روایت «اکبر هاشمی رفسنجانی»، آیت‌الله «علی خامنه‌ای» نیز مانند او خاطرات روزانه می‌نویسد اما این خاطرات تاکنون منتشر نشده‌اند و خاطرات پراکنده نقل شده از رهبر جمهوری اسلامی نیز بیشتر مربوط به قبل از انقلاب ۱۳۵۷ بوده‌اند.
شاید علی خامنه‌ای با علم به مناقشه‌برانگیز بودن خاطراتش، انتشار آن‌ها را به پس از مرگ خود موکول کرده است.
در این میان، تاکنون تنها چند کتاب از خاطرات پراکنده او و هم‌چنین زندگی‌نامه‌اش منتشر شده که آخرین آن، انتشار مستقل مدخل مربوط به رهبر جمهوری اسلامی در «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» است.
انتشار مدخل در دائرةالمعارف اسلامی برخلاف روال معمول
دائرةالمعارف بزرگ اسلامی زندگینامه روحانیون یا چهره‌های شاخص اسلامی و ایرانی فوت شده را به صورت مدخل و به ترتیب حروف الفبا منتشر می‌کند. با این حال، درباره آیت‌الله خامنه‌ای این مدخل در زمان حیاتش منتشر شده است.
این مدخل که توسط «علی‌اکبر ولایتی»، مشاور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی تهیه شده، در مجلد شماره بیست‌ویکم آن دائرةالمعارف انتشار یافته است. با این حال، این دائرةالمعارف آن را به صورت کتاب مستقل نیز چاپ و عنوان «چشمه حکمت» را برای آن انتخاب کرده است.
بر اساس نوشته ولایتی، نام این کتاب وام یافته از بیتی از «حافظ» است که می‌گوید: «حافظ از چشمه حکمت به کف آور جامی/ بو که از لوحِ دلت نقشِ جهالت برود».
این کتاب شامل زندگینامه خامنه‌ای پیش و پس از انقلاب و از جمله در دوره رهبری او است.
ولایتی در مقدمه این کتاب نوشته اسکه «کاظم موسوی بجنوردی» از او خواسته مدخل خامنه‌ای را بنویسد و سپس از او درخواست کرده است مقدمه‌ای بر آن بنویسید که به صورت کتاب منتشر شود.
کاظم موسوی بجنوردی، مدیر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی که از آن به عنوان «اسلامیکا» نام برده می‌شود، خود از خاندان روحانی بجنوردی و برادر بزرگتر «محمد موسوی بجنوردی»، پدر زن «حسن خمینی»، نوه «روح‌الله خمینی»، اولین رهبر جمهوری اسلامی است.
او که به دلیل راه اندازی گروه مسلحانه «حزب ملل اسلامی» به اعدام و سپس زندان محکوم شده بود، پس از انقلاب استاندار اصفهان بود اما از سمت‌های اجرایی فاصله گرفت و دائرةالمعارف اسلامی را تاسیس کرد.
کتاب خاطرات خامنه‌ای به زبان عربی و ترجمه به فارسی
یکی از روش‌های معمول دفتر خامنه‌ای، انتشار کتاب به زبان عربی و سپس ترجمه آن به زبان فارسی است؛ اتفاقی که درباره رساله او نیز رخ داد.
انتشار رساله برای کشورهای عربی البته شاید به دلیل اعتراض مراجع تقلید به تلاش خامنه‌ای برای اعلام مرجعیت قابل درک باشد اما انتشار کتاب خاطرات به زبان عربی و سپس ترجمه کردن آن به زبان فارسی عجیب است.
کتاب خاطرات خامنه‌ای با عنوان «خون دلی که لعل شد»، در واقع ترجمه فارسی کتاب «إنّ مع الصّبر نصراً» است که پیش از این به زبان عربی در بیروت منتشر شده است.
این کتاب توسط «محمدعلی آذرشب» گردآوری و به وسیله «محمدحسین باتمانقلیچ» به فارسی بازگردانده شده است.
در مقدمه این کتاب گفته می‌شود که خامنه‌ای این خاطرات را به زبان عربی بیان کرده است.
در این کتاب، او از جمله به خاطرات زندان خود اشاره کرده که بخشی مربوط به حضور زندانیان کمونیست در سلولش بوده است؛ از جمله یکی از آن‌ها پس از انقلاب در روزنامه کار می‌کرده و عضو «حزب توده» بوده که بازداشت شده و همسرش برای خامنه‌ای نامه نوشته و جمله‌ای از او را که در زندان می‌گفته، یادآوری کرده است.
خامنه‌ای البته گفته که بازداشت اعضای حزب توده به دلیل «جاسوسی» آن‌ها بوده و این فرد آزاد شده است.
این روایت شبیه به ماجرای «هوشنگ اسدی» است که گفته در سال ۱۳۵۴ با خامنه‌ای هم‌سلول بوده و موقع آزادی از زندان و بغل کردن، زیر گوش او گفته است: «هوشنگ! وقتی نوبت ما برسه، قطره اشکی از چشم کسی نمی‌ریزه.»
خامنه‌ای در این خاطرات هم‌چنین گفته که پس از انقلاب بازجوی خود به نام «بابایی» را در بازداشتگاه در مشهد دیده و پیشنهاد کرده در ازای لو دادن رییس خود، زمینه عفوش را فراهم کند و گفته است: «من حاضرم تو را نجات دهم و می‌دانی که قدرت این کار را دارم؛ به این شرط که ما را از وضعیت رییس خود آگاه کنی.»
بر اساس این روایت، بابایی گفته است از رییس خود اطلاعی ندارد. خامنه‌ای گفته که بابایی مدتی بعد اعدام و رییس او نیز که پایه‌گذار ساواک مشهد بوده، مدتی بعد بازداشت شده است.
بخش دیگری از این کتاب، خاطرات تبعید به ایران‌شهر است که در آن از «حسن خجسته»، برادر همسرش و «اصغر پورمحمدی»، مدیر شبکه تلویزیون ایرانی نام برده شده است که نامه‌های او را در زمان تبعید به افراد دیگر منتقل می‌کردند.
خامنه‌ای در خاطرات خود هم‌چنین گفته که در زندان از خبر مرگ «جمال عبدالناصر» و هم‌چنین اعدام «سید قطب» به شدت گریه کرده است.
حاشیه‌های کتاب شرح اسم
کتاب «شرح اسم» شاید تنها کتاب خاطرات خامنه‌ای باشد که در فضای مجازی و رسانه‌ها بازتاب داشته است و جمع‌آوری این کتاب از نمایشگاه کتاب باعث مطرح شدن آن شد.
سال ۱۳۹۱، دفتر خامنه‌ای اعلام کرد که این کتاب به دلیل وجود غلط‌های مختلف تاریخی و غیرتاریخی، مورد تایید نیست. این کتاب اما سه ماه بعد پس از تجدیدنظر و چاپ دوباره، با حضور وزیر ارشاد و فرهنگ رونمایی شد.
«هدایت‌الله بهبودی» نیز در مقدمه کتاب جدید نوشت نام برخی از بستگان، از جمله نام کوچک مادربزرگ و برادر همسر خامنه‌ای و هم‌چنین برخی تاریخ‌های مربوط به او، از جمله بازداشت در زندان «قصر» اشتباه درج شده بوده است.
یکی از بازتاب‌های این کتاب، انتشار عکس آیت‌الله خامنه‌ای بدون ریش و سبیل بود.
بر اساس این روایت، خامنه‌ای در پاسخ به گروهبانی که گفته بود «آشیخ! ریشت را زدند؟»، با خنده گفته بود: «الحمدلله [مدت‌ها بود] چانه‌ام را ندیده بودم.»
بخش دیگر کتاب که در فیس‌بوک مورد توجه گرفت، تاکید خامنه‌ای بر فقر خود در دوره کودکی و طلبگی است. او در این کتاب بارها به قرض گرفتن پول اشاره کرده و نوشته که بیشتر از همه از هاشمی رفسنجانی پول قرض می‌کرده، چرا که وضع او خوب بوده است.
او در خاطرات خود هم‌چنین گفته است که یک شب با «حسین ابراهیم دینی»، هم‌درس خود در بیرون آبگوشت خورده‌اند و دیگر برایشان پولی نمانده بوده و خامنه‌ای با کلنجار این فکر که اگر بخوابد و غسل بر او واجب شود، پول حمام فردا را از کجا باید بیاورد، شب را به صبح رسانده اما حادثه‌ای پیش نیامده است.
زندگی و زمانه خامنه‌ای و مشکل عکس‌ها یکی از نویسندگان کتاب «زندگی و زمانه خامنه‌ای»، «جعفر شیرعلی‌نیا» است که کتاب «زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی» را نیز نوشته است.
بنا به گفته او، در این کتاب بیش از هزار تصویر کار شده است؛ تصاویری کمتر دیده شده از او.
شیرعلی‌نیا گفته که برای یافتن این تصاویر، از پژوهش‌های «حسین بهرامی» کمک گرفته و نیز به آرشیو خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و روزنامه «همشهری» مراجعه کرده است.
او در بخشی از مقدمه کتاب، درباره سختی‌های یافتن این تصاویر نوشته است: «برخی نهاد‌ها نیز می‌گفتند بخش‌نامه شده است و عکس‌های مربوط به رهبری را نمی‌توانیم در اختیار کسی قرار دهیم. گفتیم عکس‌های غیر رهبری را که مورد نیاز ما است بدهید، گفتند چون موضوع کتاب رهبری است، این بخش‌نامه توسعه می‌یابد و آن را هم پوشش می‌دهد. اگر موضوع کتاب را نمی‌گفتیم، عکس‌های رهبری و غیر رهبری را می‌دادند.»
این کتاب ۹ فصل دارد؛ فصل‌هایی که از تولد علی خامنه‌ای در فروردین ۱۳۱۸ آغاز می‌شود و تا ۷۵ سال بعد از آن را تا فروردین ۱۳۹۳ روایت می‌کند.
فصل پنجم با عنوان «دولت ناهماهنگ»، به درگیری‌های خامنه‌ای در مقام نخست وزیری و میرحسین موسوی در مقام نخست وزیر می‌پردازد.
«سال‌های پرحادثه» مربوط به دوره ریاست جمهوری «محمد خاتمی» و «بازگشت» مربوط به ریاست جمهوری «محمود احمدی‌نژاد» است. فصل آخر و دوره مربوط به ریاست جمهوری «حسن روحانی»، «تدبیر و امید» نام‌گذاری شده است.
«امیر خوراکیان»، معاون هماهنگی «دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله علی خامنه‌ای» گفته بود: «این کتاب توسط این موسسه تهیه نشده و برداشت تنظیم‌کننده محترم است و به طور طبیعی در حد گرایش‌ها و اطلاعات نویسنده محترم است.»
روایت رهبری و سند انتخاب
خاطرات خامنه‌ای بیشتر محدود به سال‌های پیش از انقلاب بوده و بحث‌های مناقشه‌برانگیز در آن کمتر مطرح شده‌اند. به مناسبت‌های سیاسی خاص اما خاطراتی از او منتشر می‌شوند؛ از جمله آن‌ها، «روایت رهبری» و «سند انتخاب» است که درباره انتخاب خامنه‌ای به رهبری هستند.
در حالی که هنوز مشروح مذاکرات مجلس خبرگان رهبری درباره انتخاب خامنه‌ای منتشر نشده است، این دو کتاب به روایت این موضوع از دیدگاه حاکمیت می‌پردازند.
در این کتاب‌ها، روایت خود خامنه‌ای از انتخابش نیز بیان می‌شود؛ از جمله این که خمینی در آن جلسه خاص با سران قوا درباره برکناری «حسینعلی منتظری»، قائم مقام خود، به او گفته بود که رهبر آینده بشود.
مثل خمینی و حکایت‌نامه سلاله زهرا
به جز کتاب‌های مشهور درباره زندگی خامنه‌ای، کتاب‌های پراکنده زیادی در تمجید رهبر جمهوری اسلامی منتشر شده که به بیان بخش‌هایی از زندگی او پرداخته‌اند؛ از جمله این کتاب‌ها، «مثل خمینی» در مورد سبک زندگی آیت‌الله خامنه‌ای است که توسط «علی شیرازی»، مسوول نمایندگی ولی‌فقیه در نیروی «قدس» سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی و برادر سرتیپ «محمد شیرازی»، مسوول دفتر نظامی رهبر ایران نوشته شده است.
بر اساس خاطرات هاشمی رفسنجانی، خامنه‌ای نیز مانند او روزنوشت‌هایی دارد و در مواردی هم آن‌ها روزنوشت‌های خود را با یکدیگر مقایسه کرده و تطبیق داده‌اند.
محمد خاتمی هم گفته بود که خامنه‌ای روزنوشت‌هایی دارد. با این حال، نزدیکان خامنه‌ای اشاره‌ای به این روزنوشت‌ها نمی‌کنند و مشخص نیست که وضعیت آن‌ها چه‌گونه است.
گویا سیاست فعلی خامنه‌ای، انتشار خاطرات پراکنده و زندگی‌نامه‌های بعضا سفارشی و بدون حاشیه است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر