تبعات تایید ارتباط ایران با حمله پهپادی به نفتکش چیست؟

ایالات متحده آمریکا بقایای یک هواپیمای بدون سرنشین را که هفته گذشته به یک نفتکش در آب‌های بین‌المللی در خلیج فارس اصابت کرد، در یک آزمایشگاه در بحرین بررسی و روز گذشته اول آذر ۱۴۰۰، رسما تایید کرده که این پهپاد متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. این حمله چطور انجام شده و تبعات آن برای جمهوری اسلامی چیست؟

***

فرماندهی مرکزی نیروی دریایی ایالات متحده گفته است: «حمله ایران به یک نفتکش تجاری که از آب‌های بین‌المللی عبور می‌کرد، عمدی، آشکار و خطرناک بود، که جان خدمه کشتی را به خطر انداخت و امنیت دریایی در خاورمیانه را بی‌ثبات کرد.»

 

نفتکشی که به آن حمله شده متعلق به کیست؟

پهپادی که به نفتکش تجاری با پرچم لیبریا حمله کرده، متعلق به کشتیرانی اقیانوس آرام شرقی است که محل آن در سنگاپور است، اما مالک اصلی، میلیاردری اسراییلی به نام «ایدان اوفر» است. 

ایران از زمان برقراری روابط کامل دیپلماتیک اسراییل با برخی از کشورهای خلیج فارس هم‌چون بحرین و امارات، گفته بود که عبور و مرور کشتی‌های اسراییلی در آب‌های خلیج فارس را تحمل نخواهد کرد. اما نفتکش مورد حمله قرار گرفته، گرچه مالک اسراییلی داشته، اما تحت قوانین کشور لیبریا دریانوردی می‌کرده است.

 

بقایای پهپاد چطور به دست آمریکا رسید؟

فرماندهی مرکزی نیروی دریایی ایالات متحده اعلام کرده که دو تکنسین مهمات انفجاری این نیرو، صبح روز بعد از حمله، یعنی ۲۴آبان (شانزدهم نوامبر)، سوار بر یک شناور نظامی برای ارزیابی آسیب و جمع‌آوری قطعات بقایای هواپیماهای بدون سرنشین اصابت کرده به نفتکش، عازم محل حادثه شدند و طی یک بررسی دو ساعته در  فرآیند جمع‌آوری شواهد، نمونه‌های باقی مانده مواد منفجره را همراه خود برای آزمایش به دست آوردند.

ناوگان پنجم ایالات متحده، مدارک جمع آوری شده را به آزمایشگاهی در مقر خود در بحرین منتقل و سپس تکنسین‌ها با بررسی شواهد، ارتباط ایران با حمله را تایید کردند. آمریکا می‌گوید پهپادی که به نفتکش تجاری اصابت کرده، به عنوان یک پهپاد شاهد-۱۳۶ شناسایی شده که همان پهپادهایی است که جمهوری اسلامی ایران، برای استفاده علیه اوکراین در اختیار روسیه قرار داده است.

براساس اعلام نیروی دریایی آمریکا، این پهپاد با الگوی تاریخی استفاده روزافزون جمهوری اسلامی ایران، از یک قابلیت کشنده که به‌طور مستقیم یا از طریق گروه‌های نیابتی خود در سراسر خاورمیانه آن را به کار می‌گیرد، مطابقت دارد. ایالات متحده گفته جمهوری اسلامی ایران، فناوری پهپادی در اختیار حوثی‌های یمن قرار داده، که زمستان سال گذشته خورشیدی در حملات علیه عربستان سعودی و امارات متحده عربی مورد استفاده قرار گرفته است.

 

چرا بقایای پهپاد به بحرین منتقل شد؟

بحرین، مقر ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا است و ایالات متحده در آن آزمایشگاهی برای بررسی‌های نظامی دارد. آمریکا در یک ائتلاف نظامی در خلیج فارس هم حضور دارد که ماموریت آن حفاظت بین‌المللی از عبور و مرور کشتی‌های تجاری از تنگه هرمز است، که در سال های اخیر ایران به طور روزافزون تهدید آن را تشدید کرده است.

 

حمله پهپادی چطور انجام شده؟

فرماندهی نیروی دریایی آمریکا می‌گوید در ۲۴آبان (پانزدهم نوامبر)، پهپاد مملو از مواد منفجره در حدود ساعت پنج‌و‌نیم بعد‌ازظهر به وقت محلی، به نفتکش «پاسیفیک زیرکون» حمله کرد. ارزیابی ایالات متحده این است که حمله از مقر منطقه‌ای نیروی هوافضای سپاه در چابهار صورت گرفته و پهپاد از این شهر به سوی نفتکش که در آب‌های عمان قرار داشته، پرتاب شده است.

در نتیجه این حمله پهپاد شاهد-۱۳۶، سوراخی به پهنای سی اینچ در پشت کشتی ایجاد و متعاقبا به محفظه‌های داخلی نفوذ کرد و به آن آسیب رساند. برخورد انفجاری پهپاد همچنین به دیگ کشتی، مخزن آب آشامیدنی و قایق نجات هم آسیب زده است.

 

پس از حمله چه اقدامی شد؟

پس از اطلاع از حمله پهپادی، نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا، ناوچه «لنکستر» را به محل حادثه اعزام کرد و ناوگان پنجم ایالات متحده، ناوشکن سولیوانس که مجهز به موشک هدایت شونده است، همراه با یک کشتی گشت ساحلی و یک هواپیمای گشت دریایی، برای کمک و ارزیابی وضعیت، به منطقه فرستاد.

 

تبعات حقوقی این حمله برای سپاه و جمهوری اسلامی چیست؟

حمله صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی، به دلیل آنکه به یک کشتی تجاری با فعالیت بی‌ضرر در آب‌های بین‌المللی انجام شده، فاقد پشتوانه و استدلال حقوقی است، و مقام‌های جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران را برای توجیه اقدام‌شان در موقعیت دشواری قرار می‌دهد. از آن‌جایی که قطعات این پهپاد در اختیار آمریکاست، انکار مالکیت آن از سوی جمهوری اسلامی هم بسیار دشوار و حتی ناممکن است.

این دومین نمونه از حمله به کشتی‌های تجاری با پهپاد شاهد-۱۳۶ است. حدود یک سال پیش در تابستان۱۴۰۰، یک نفتکش با نام «مرسر استریت» که آن هم با پرچم لیبریا حرکت می‌کرد، در موقعیت جغرافیایی مشابهی در نزدیکی سواحل عمان در آب‌های آزاد هدف قرار گرفت. در جریان حمله دو نفر کشته شدند،‌ که یکی از آن‌ها شهروند بریتانیایی و دیگری رومانیایی بود. دولت بریتانیا آن زمان اعلام کرده بود این حمله توسط پهپاد شاهد- ۱۳۶ انجام شده که فقط در ایران تولید می‌شود.

در حال حاضر فعالیت‌های مخرب پهپادی جمهوری اسلامی ایران در کانون توجه بین‌المللی است. جمهوری اسلامی پهپادهای انتحاری به روسیه داده و روسیه از آن‌ها در جنگ و تجاوز نظامی در اوکراین و حتی علیه اهداف غیرنظامی استفاده کرده است. معاون دبیرکل سازمان ملل متحد گفته است که تحویل این پهپادها به روسیه، می‌تواند نقض قطعنامه ۲۲۳۱شورای امنیت باشد. اوکراین هم گفته این اقدام «جنایت»، از جمله جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت می‌تواند باشد.

جمهوری اسلامی پس از مدت ها انکار دادن این پهپاد به روسیه، این اقدام را تایید کرده و پیشنهاد داده که با اوکراین در زمینه جزییات استفاده از این پهپادها مذاکره کند. گزارش‌های غیررسمی حاکی از مذاکره دو طرف به میزبانی اوکراین است. گروهی از کارشناسان سازمان ملل هم با سفر به اوکراین، در حال بررسی استفاده احتمالی روسیه از پهپادهای جمهوری اسلامی هستند.

در صورتی‌که این موضوع تایید شود، اولا عملا جمهوری اسلامی درگیر تجاوز نظامی روسیه به اوکراین خواهد شد، و دوما خطرات استفاده‌های غیرقانونی تهران از پهپادها، به عنوان یک اقدام بی‌ثبات کننده بین‌المللی، وارد مرحله تازه می‌شود.

به دلیل اینکه این پهپاد به روسیه داده شده، احتمال اینکه مسکو از قطعنامه تحریمی در شورای امنیت علیه ایران حمایت کند ضعیف است، اما پیش از این، کنگره آمریکا طرح تحریم پهپادهای جمهوری اسلامی را تنظیم کرده بود و حالا احتمال تصویب آن افزایش پیدا می‌کند.

 در جریان بررسی قطعات پهپادهای شاهد که در اوکراین ساقط شده، مشخص شده بخش‌های متنوعی از آن، ساخت شرکت‌‌های آمریکایی است که جمهوری اسلامی با دور زدن تحریم ها آن را خریداری کرده است، و محتمل است که ایالات متحده به دنبال راهی برای مسدود کردن این مسیر باشد.

اتحادیه اروپا هم وارد اقدامات عملی در برابر پهپادهای جمهوری اسلامی ایران شده و برخی از مقام‌ها و سازندگان آن را تحریم کرده، اما وضعیت موجود می‌تواند تمایل اعضای اتحادیه برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان های تروریستی را به مرور تشدید کند.