تحریم اتحادیه اروپا علیه صداوسیما چه تبعاتی برای جمهوری اسلامی دارد؟

«شورای وزیران» اتحادیه اروپا که بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در این نهاد است، در سومین ماه اعتراضات در ایران که نسبت به مرگ «مهسا امینی» در زمان بازداشت توسط نیروی انتظامی آغاز شد، کل سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران را وارد فهرست تحریم‌های مرتبط با ناقضان حقوق بشر در ایران کرد.

بر خلاف آن‌چه برخی از رسانه‌های فارسی زبان یا حتی خود صداوسیما می‌گوید، این تحریم‌ها به هیچ وجه نمادین یا سمبلیک نیستند و تاثیرات جدی به ویژه بر فعالیت‌های بین‌المللی صداوسیما خواهند گذاشت.

***

در مصوبه شورای وزیران اروپا درباره تحریم سازمان صداوسیما آمده است: «صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران یک شرکت سخن‌پراکنی بدنام حکومتی و سخن‌گوی جمهوری اسلامی است. صداوسیما مسوولیت تهیه و پخش اعترافات اجباری را بر عهده دارد و در نتیجه این عملکرد، حقوق شناخته شده بین‌المللی بازداشت شدگان، از جمله روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و افراد متعلق به اقلیت‌های کُرد و عرب را در یک محاکمه عادلانه و روند عادلانه مورد نیاز آن نقض می‌کند. بنابراین صداوسیما در برابر نقض جدی حقوق بشر در ایران  مسوول است.»

با تصمیم اتحادیه اروپا، سازمان صداوسیما که بزرگ‌ترین دستگاه تبلیغات حکومتی جمهوری اسلامی است و زیر نظر مستقیم «علی خامنه‌ای» اداره می‌شود، تحریم  شد. اجرای این تحریم از سوی ۲۷ کشور عضو اتحادیه، اتباع و شرکت‌های دولتی و خصوصی آن‌ها در ردیف قوانین درآمد.

توقف خدمات ماهواره‌های اروپایی به صداوسیما و وابستگان آن

یک هفته پس از تصویب تحریم اتحادیه اروپا علیه صداوسیمای جمهوری اسلامی، شرکتی که شبکه ماهواره‌ای «یوتل‌ست» را اداره می‌کند خبر داده در راستای اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا، پخش تمام شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی وابسته به این نهاد حکومتی را متوقف کرده است و هم‌اکنون به هیچ‌کدام از شبکه‌های زیرمجموعه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران خدمات پخش ارایه نمی‌دهد. این شرکت پیش از تحریم اروپا، به ۱۵ شبکه متعلق به صداوسیما خدمات ماهواره‌ای می‌داد.

پخش برنامه‌های صداوسیما در داخل ایران نیز از طریق ماهواره یوتل‌ست مشتری داشت و با قطع آن، پخش برنامه‌های دستگاه تبلیغاتی جمهوری اسلامی تا حدی در داخل مرزهای ایران دچار محدودیت شده است.

حذف صداوسیما از این ماهواره‌ها، اولین اقدام در اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا است اما دامنه آن محدود به این نخواهد ماند و به مرور ابعاد تحریم صداوسیما روشن‌تر خواهد شد.

توقف فعالیت دفاتر صداوسیما و مجموعه‌های وابسته به آن در اروپا

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران دفاتر متعددی در کشورهای اروپایی دارد. در فرانسه، ایتالیا، اتریش، آلمان دارای دفاتر دایمی است و کارکنانی از ایران عازم ماموریت در آن می‌شوند. 

با اجرایی شدن تحریم‌های اتحادیه اروپا، فعالیت این دفاتر متوقف می‌شود و ویزا یا روادید صادر شده برای کارکنان صداوسیما از سوی کشور میزان که عضو اتحادیه اروپا است، لغو خواهد شد.

کارکنان سازمان صداوسیما که با ویزای یکی از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا مشغول کار بودند، به زودی به ایران بازگردانده می‌شوند. دفاتری که صداوسیما در کشورهای اروپایی دارد اگر در اجاره این سازمان باشند، به دلیل این که امکان پرداخت مالی برای آن‌ها وجود ندارد، تعطیل می‌شوند و در صورتی که دفاتر در تملک صداوسیما باشند و توقیف نشوند، عملا تعطیل خواهند شد.

این وضعیت شامل دفاتر خبری مربوط به خبرگزاری صداوسیما، دفاتر مربوط به سیما و بخش‌های خبری و دفاتر مربوط به شبکه‌های غیرفارسی مثل «پرس‌تی‌وی» و دیگر شبکه‌های متعلق به صداوسیما نیز خواهد بود.

نبود امکان مجوز برای سفرهای خبری

صداوسیمای جمهوری اسلامی در مواقعی هم‌چون سال‌روز پیروزی انقلاب بهمن ۱۳۵۷، انتخابات ریاست جمهوری و روز «قدس» که آخرین جمعه ماه رمضان است، به شهرهایی اروپایی که در آن دفاتر دایمی نداشت، گروه خبری اعزام می‌کرد تا از جشن دولتی، حضور در انتخابات و راهپیمایی حکومتی خبر تهیه کنند.

با تحریم‌های اعمال شده از سوی اتحادیه اروپا، ویزا یا روادیدی برای گروه‌های خبری سازمان صداوسیما نباید صادر شود. بنابراین برنامه‌های تبلیغاتی آن در ۲۷ کشور اتحادیه اروپا متوقف خواهند شد.

غیرممکن شدن همکاری خبرنگاران آزاد در اروپا با صداوسیما

از آن‌جایی که صداوسیما از سوی اتحادیه اروپا تحریم شده، هرگونه ارایه خدمات به آن از سوی اتباع اروپایی شامل افراد و شرکت‌های دولتی و خصوصی ممنوع است و صداوسیما نمی‌تواند با افراد برای انجام ماموریت محوله به آن‌ها قرارداد امضا کند؛ مثلا صداوسیما از یک ایرانی دارای مجوز کار در یکی از کشورهای عضو اتحادیه نمی‌تواند بخواهد از موضوعی که به آن سفارش داده می‌شود، گزارش و خبر تهیه یا با شرکت رسانه‌ای قراردادی امضا کند که هدف آن تهیه ویدیو یا ساخت گزارش تلویزیونی و یا مستند یا مشابه آن برای صداوسیما باشد. افرادی که از این قانون اتحادیه اروپا تخلف کنند، تحت تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت.

محدودیت فروش تجهیزات ساخت اروپا به صداوسیما

صداوسیمای جمهوری اسلامی یکی از مشتریان محصولات تولیدی شرکت‌های صوتی و تصویری اروپایی است؛ از جمله تجهیزات استودیویی، فیلم‌برداری و ماهواره‌ای این سازمان که از فناوری شرکت‌های اروپایی استفاده می‌کند.

فروش این تجهیزات به صداوسیما با تحریم‌های اتحادیه اروپا متوقف خواهد شد. این احتمال که جمهوری اسلامی بخواهد برای دور زدن تحریم‌ها تلاش کند، وجود دارد اما محصولاتی که می‌خواهد تهیه کند، به دلیل خریدهای با واسطه، گران‌تر و سخت‌تر برای آن فراهم خواهد شد.

در صورتی که اتحادیه اروپا از مقصد نهایی این محصولات در صداوسیما مطلع شود، قابلیت ره‌گیری مسیر دور زدن تحریم‌ها، مسدود کردن آن‌ و تعقیب قضایی عاملان نیز وجود دارد.

محرومیت از پخش قانونی محصولات تلویزیونی اروپا مثل مسابقات ورزشی

از عواقب مهم و فوری تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه صداوسیما، ممنوع شدن فروش حق پخش برنامه‌های تولیدی در ۲۷ کشور عضو این اتحادیه، از جمله مسابقات ورزشی است.

جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر تلاش کرده است حق پخش مسابقات ورزشی، از جمله برخی از مسابقات مهم فوتبال در لیگ‌های اروپایی را خریداری کند. در صورتی که اروپا دست به مماشات با جمهوری اسلامی نزند، صداوسیما از پخش قانونی محصولات تلویزیونی اروپا همانند مسابقات ورزشی، سریال یا فیلم‌های سینمایی و مستندهای ساخت ۲۷ کشور اروپایی محروم خواهد شد.

پخش غیرقانونی این محصولات هم می‌تواند عواقب حقوقی، از جمله جریمه‌های سنگین مالی برای صداوسیما در پی داشته باشد.

ممنوعیت سفر مقام‌ها و کارکنان صداوسیما به ۲۷ کشور اروپایی

مقام‌های سازمان صداوسیما، مدیران و کارکنان آن تاکنون به کشورهای اروپایی رفت و آمد داشته‌اند اما از این پس این سفرها به راحتی ممکن نیستند و مجوز مخصوص لازم دارند. زمانی که «عزت‌الله ضرغامی»، وزیر کنونی گردش‌گری و میراث فرهنگی رییس سازمان صداوسیما بود، با سفر به هلند و تهدید مقام‌های هلندی، جلوی تاسیس یک تلویزیونی فارسی زبان را گرفت که قرار بود با بودجه مصوب پارلمان هلند تاسیس شود.

در حال حاضر برخی از مدیران ارشد صداوسیما و حتی خبرنگاران آن همانند دو خبرنگار به نام‌های «آمنه‌سادات ذبیح‌پور» و «علی رضوانی»، تحت تحریم اتحادیه اروپا هستند. این افراد از سوی اتحادیه اروپا به دلیل گرفتن اعتراف اجباری و پخش تلویزیونی آن یا تهیه برنامه‌هایی که ناقض حقوق شهروندان ایرانی، از جمله بازداشت شدگان هستند، تحریم شده‌اند.

به غیر از افرادی که به نام خودشان در لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا هستند، سایر مقام‌ها، مدیران و کارکنان صداوسیما هم برای سفر به کشورهای اروپایی با محرومیت‌های جدی روبه‌رو خواهند بود و در صورتی که تقاضای ویزای یکی از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا را بدهند، این درخواست به طور اتوماتیک رد خواهد شد.