امیر نادری با مستند آرتور پن در جشنوارۀ فیلم ونیز

بخش سینمای کلاسیک جشنواره فیلم ونیز، امسال دو فیلم مستند دربارۀ دو کارگردان برجسته سینمای آمریکا را در برنامه خود گنجانده است.

یکی از این فیلم ها، فیلمی است به نام «میزانسن با آرتور پن: یک مکالمه»که آن را امیر نادری سینماگر ایرانی ساکن آمریکا ساخته است. نادری که از شیفتگان سینمای آرتورپن است و شباهت های تماتیکی بین فیلم های او و آرتورپن وجود دارد، این فیلم  مستند 210 دقیقه ای را در ستایش از فیلمساز مورد علاقه اش ساخته است. امیرنادری از پیشگامان سینمای موج نوی ایران و سازندۀ فیلم های درخشانی چون خداحافظ رفیق، تنگنا، تنگسیر، ساز دهنی، دونده و آب، باد، خاک است که در اوایل دهۀ شصت شمسی از ایران به آمریکا مهاجرت کرد و در آنجا به فیلمسازی ادامه داد. وی تا کنون فیلم های منهاتان از روی شماره، منهاتان از روی الفبا، ماراتن، دیوار صوتی، وگاس: یک داستان واقعی، و کات را خارج از ایران در آمریکا و ژاپن تولید کرده است. امیر نادری سال گذشته نیز با فیلم کوتاهی از مجموعۀ "ونیز 70" در جشنوارۀ ونیز شرکت داشت. در این مجموعه که با حمایت جشنواره ونیز تهیه شده بود، از هفتاد سینماگر از سراسر جهان از جمله امیر نادری و برناردو برتولوچی خواسته شد که هرکدام فیلمی کوتاه دربارۀ پیش‌بینی اشان از آیندۀ سینما ارائه کنند. نادری در سال 2008 نیز با فیلم «وگاس: بر اساس یک داستان واقعی» در بخش مسابقه جشنواره ونیز شرکت داشت و جایزه افتخاری این جشنواره را دریافت کرد. او هم‌اکنون سرگرم ساختن فیلم بلند داستانی به نام «مونته» در ایتالیاست.

آرتور پن نیز که در سال 2010 درگذشت، از فیلمسازان ضد جریان مسلط سینمای هالیوود بود که با فیلم های درخشانش مثل تیرانداز چپ دست، بانی و کلاید، تعقیب، بزرگمرد کوچک و آب بندهای میسوری راه را برای شکل گیری موج نوی سینمای هالیوود و ظهور سینماگرانی چون مارتین اسکورسیزی، وودی آلن، سیدنی پولاک و فرانسیس فورد کاپولا، الن جی پاکولا، دان سیگل و ترنس مالیک باز کرد. پن، بی تردید یک نمونه شاخص در سینمای ضد جریان دهۀ شصت است. او همانند بیشتر هم نسلان خود تحصیل کرده تئاتر بود و مدتی هم در تلویزیون کار کرده بود و در سال ۱۹۵۷، یک وسترن غیرمتعارف به نام "تیرانداز چپ دست" با بازی پل نیومن ساخته بود که با آن نامش مطرح شد اما در واقع این فیلم "بانی و کلاید" بود که موقعیت او را در هالیوود تثبیت کرد. فیلم های آرتور پن از نظر روایت، ساختاری آزاد و غالبا تکه تکه دارند و فرم خود را بیشتر مدیون تدوینی دینامیک اند تا پیروی از قوانین کلاسیک درام پردازی سینمای هالیوود. فیلم های او چه در ژانر گانگستری و چه وسترن، بیش از آن که قراردادهای ژانر را به کار بگیرند، آنها را زیر پا می گذارند. شخصیت های تک رو و عصیانگر که در مقابل قانون و سیستم های اجتماعی می ایستند، از مشخصه های سینمای آرتور پن اند.

آرتور پن، "بانی و کلاید" را در عصری ساخت که سینمای اروپا، کاراکترهای ضد قهرمان اش را با "ازنفس افتاده گدار"، "ریفی فی" ژول داسن و "سامورایی" ژان پیر ملویل، به دنیا معرفی کرده و آنتونیونی و ویسکونتی، شخصیت های ازخود بیگانه را در فیلم های خود تصویر کرده بودند. "بانی و کلاید" نه تنها از نظر حس و حال و هوا متاثر از فیلم های موج نویی فرانسوی به ویژه "از نفس افتاده" ژان لوک گدار بود بلکه از نظر ریتم تند و تدوین نماها نیز تاثیر فیلم های موج نویی در آن آشکار بود. مرگ بانی و کلاید در پایان فیلم، پیش درآمدی بر همه مرگ های تراژیک و قهرمانانه سینما در دوره های بعد بود که تاثیر و رد آن را می شد در فیلم های موج نوی ایرانی و آثار مسعود کیمیایی (قیصر، رضا موتوری و گوزن ها) و امیر نادری (تنگنا، خداحافظ رفیق) و "صبح روز چهارم" کامران شیردل، دنبال کرد.

فیلم مستند دیگری که در بخش سینمای کلاسیک هفتاد و یکمین جشنوارۀ فیلم ونیز به نمایش درمی آید، فیلمی است با عنوان «یک روز بعد از دیروز: پیتر باگدانوویچ و سینمای گمشدۀ آمریکا» ساختۀ بیل تک در مورد زندگی و آثار سینمایی پیتر باگدانوویچ، سینماگر مستقل آمریکایی. بخش مهمی از این فیلم دربارۀ یکی از ساخته های باگدانوویچ به نام «آنها همه خندیدند» است که در سال 1981 در جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد. فیلم باگدانوویچ، به خاطر برخی مشکلات مربوط به توزیع آن، هرگز به نمایش عمومی درنیامد تا اینکه به وسیله کوئنتین تارانتینو، وس آندرسن و نوا بامباک دوباره کشف شد. این نخستین فیلم بیل تک، کارگردان آمریکای لاتینی است که سابقه ای بیست ساله در برنامه سازی تلویزیونی و ساختن آگهی های تبلیغاتی دارد. مستند بیل تک، همچنین به ماجرای عاشقانۀ پیتر باگدانوویچ و دوروتی استراتن، بازیگر فقید آمریکایی می پردازد که بازیگر فیلم «آنها همه خندیدند» باگدانوویچ نیز بوده است. در زمانی که باگدانوویچ سرگرم مونتاژ این فیلم بود، شوهر سابق دوروتی استراتن، به خاطر حسادت به روابط عاشقانۀ او با باگدانوویچ، او را به قتل رساند. در فیلم مستند « پیتر باگدانوویچ و سینمای گمشدۀ آمریکا»، همچنین، کارنامه سینمایی باگدانوویچ، از آخرین شب نمایش فیلم گرفته تا ماه کاغذی و تازه چه خبر دکترجون؟ مورد بررسی قرار می گیرد. پیتر باگدانوویچ را باید به همراه جان کاساوتیس، رابرت آلتمن، جوناس مکاس، دنیس هاپر و جری شاتزبرگ از پایه گذاران سینمای مستقل آمریکا به حساب آورد.
آخرین فیلم باگدانوویچ با عنوان «او اینجوری بامزه است» نیز در بخش خارج از مسابقۀ جشنوارۀ ونیز امسال به نمایش درمی آید. 

جشنواره فیلم ونیز روز 27 اگوست با نمایش فیلم «کبوترباز یا فضیلت غیرمنتظره نادانی" ساختۀ الخاندرو ایناریتو گونزالس با بازی مایکل کیتون، گشایش خواهد یافت. در بخش مسابقۀ اصلی 20 فیلم برای دریافت جایزه شیر طلایی با هم رقابت دارند. علاوه بر فیلم نادری، فیلم‌های دیگری نیز از سینماگران ایرانی از جمله «قصه‌ها» ساختۀ رخشان بنی اعتماد، «99 خانه» ساختۀ رامین بحرانی( با بازی اندرو گارفیلد و لورا درن)، «ملبورن» ساخته نیما جاویدی و فیلم کوتاه «بچه» ساخته علی عسگری، در بخش های مختلف این جشنواره به نمایش درمی آیند. همچنین فیلم «پرزیدنت»، ساختۀ محسن مخملباف نیز در بخش «افق ها»ی این جشنواره، نشان داده خواهد شد. «پرزیدنت» که در گرجستان فیلمبرداری شده، محصول مشترک بریتانیا، گرجستان، آلمان و فرانسه است و تعدادی از بازيگران سينمای گرجستان در آن بازی می کنند. 
هفتاد و یکمین جشنواره فیلم ونیز از 27 اگوست تا 6 سپتامبر (5 تا 15 شهریور) برگزار می‌شود.