لبخند تندروها به سخنان صریح رهبر ایران علیه آمریکا

در میان 115 تصویری که سایت های و از دیدار امروز محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه و سفرای ایران در کشورهای خارجی با آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی منتشر کرده اند، محمدجواد ظریف در 17 تصویر حضور دارد. با این وجود، هیچ تصویری از او نیست که لبخندهای معروفش را ثبت کرده باشد. او خسته تر از هر زمان به نظر می رسد و سعی می کند با دقت و شاید نگرانی به حرف های رهبر جمهوری اسلامی گوش کند، حرف هایی صریح و تند علیه دولت آمریکا. 

سخنان رهبر جمهوری اسلامی در این دیدار، چند وجه داشت. او نخست درباره گذر به نظم جدید جهانی سخن گفت که از تعبیر "پیچ تاریخی" برای توصیفش استفاده می کند. حرف هایش تازگی نداشت. مهرماه سال 91، آیت الله خامنه ای در جمع سران کشورهای اسلامی درباره این "پیچ تاریخی" سخن گفت و تاکنون بارها کوشیده است که این مفهوم را توصیف کند. به عقیده رهبر جمهوری اسلامی جهان در حال تجربه نظم جدید و خروج از سیطره ابرقدرت هایی چون آمریکاست و " در کنار بازیگران سنتی، بازیگران جدیدی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین وارد عرصه شده اند و در تلاشند جایگاه خود را در نظم جدید پیش رو، تثبیت کنند ... اگر در مقطع فعلی دستگاه دیپلماسی بتواند حضور فعال، هوشمندانه و مقتدرانه داشته باشد، جایگاه و استحکام جمهوری اسلامی در چندین ده سال آینده و در نظم جدید جهانی به عنوان جایگاهی برجسته تثبیت می‌شود وگرنه، در جهان پیش رو، از موقعیت لازم برخوردار نخواهیم بود."

بخش دیگر سخنان امروز آیت الله خامنه ای به تعبیر مشهور "نرمش قهرمانانه" اختصاص داشت. او این تعبیر را مهرماه سال 92 برای تعیین راهبرد کلی ایران در پرونده هسته ای به کار برد. این تعبیر بر اساس یک الگوی تاریخی-مذهبی به کار می رود. امام حسن، دومین امام شیعیان در یک وضعیت خاص با دشمنان سیاسی خود قرارداد صلح امضا کرد. 
آیت الله خامنه ای کتابی در این باره نوشته و آن را پرشکوه ترین نمونه تاریخی نرمش قهرمانانه نام داده است. با این حال امروز رهبر جمهوری اسلامی کمتر به ابعاد مذهبی این رویکرد پرداخت و بار دیگر از ورزش کشتی برای تشریح دقیق تر این تعبیر استفاده کرد و گفت دیپلمات ها باید مانند کشتی گیر از قدرت و انعطاف لازم برای شکست حریف برخوردار باشند. این بخش از سخنان او هم تازگی نداشت. 

بخش مهم تر از سخنان امروز رهبر ایران اما به نوع تعامل ایران و آمریکا اختصاص داشت. او این بار صریح تر از همیشه، دولت ایران را از تعامل با آمریکا نهی کرد و گفت باید با همه جهان تعامل داشت ولی "در این میان دو استثنا وجود دارد رژیم صهیونیستی و آمریکا."

رهبر ایران با تشریح ابعاد بدبینی اش نسبت به آمریکا گفت رابطه و مذاکره با آمریکا هیچ نفعی برای ایران ندارد، قبلا تذکر داده بود و این موضوع اثبات شده بود و رفتار یک سال اخیر آمریکا، دوباره درستی این نظر را ثابت کرد.

وی نتایج یک سال مذاکره هسته ای با دولت آمریکا را اینطور توصیف کرد: «لحن آمریکایی‌ها تندتر و اهانت‌آمیزتر شد و توقعات طلبکارانه‌ی بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون‌های عمومی بیان کردند ... نه تنها دشمنی‌ها را کم نکردند بلکه تحریم ها را هم افزایش دادند! البته می‌گویند این تحریم‌ها، جدید نیست اما در واقع جدید است و مذاکره در زمینه‌ی تحریم هم، فایده‌ای نداشته است.»

وی تیم هسته ای ایران را از ادامه مذاکره هسته ای منع نکرد ولی گفت: «این، یک تجربه‌ی ذیقیمت دیگر برای همه بود که متوجه شویم نشست و برخاست و حرف زدن با آمریکایی ها، مطلقاً تأثیری در کم کردن دشمنی آنها ندارد و بدون فایده است.»

دامنه مخالفت های رهبر ایران به نهی از مذاکره با آمریکا بیش از اینها بود. او گفت ضرر مذاکره این است که آمریکا در افکار عمومی جهانیان ما را «به تذبذب متهم می‌کند و غربی‌ها با تبلیغات عظیم خودشان، جمهوری اسلامی را دچار انفعال و دو گانگی جلوه می‌دهند» و زمینه برای ایجاد توقعات جدید فراهم می شود. 

حکم پایانی رهبر جمهوری اسلامی این بود: «تا وقتی وضع کنونی یعنی دشمنی امریکا و اظهارات خصمانه دولت و کنگره آمریکا درباره ایران ادامه دارد تعامل با آنها نیز هیچ وجهی ندارد.»

سخنان امروز رهبر جمهوری اسلامی در تقابل قوی با دیدگاه ها و سیاست های حسن روحانی در عرصه سیاست خارجی قرار دارد. 

حسن روحانی در طول یک سال گذشته بارها از امکان برقراری ارتباط بین دو کشور سخن گفته، تماس تلفنی با اوباما را یک گام کوچک دانست، دستور به نظرسنجی عمومی در ایران درباره رابطه با آمریکا داد، از احتمال همکاری با آمریکا در مبارزه با داعش سخن گفت و بارها اشاره کرده که ساختمان تحریم ها ترک برداشته است.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم مهم ترین سود مذاکرات را افزایش واقع بینی مقام های آمریکایی درباره ایران دانسته بود و گفته بود سود مذاکرات این بود که چهره شفاف و مصمم ایران به جهان شناسانده شده است. او همچنین به همراه عباس عراقچی، سخنگوی تیم هسته ای ایران بارها از لرزان شدن پایه های تحریم ایران سخن گفتند و توضیح دادند که تحریم جدیدی اضافه نشده است.

امروز آیت الله خامنه ای نه تنها این تفسیرها را رد کرد بلکه تاکید کرد دیوار بی اعتمادی بین ایران و آمریکا بلندتر از سابق شده است. در واقع او از اینکه آمریکایی به چراغ سبز یک ساله اش برای مذاکره هسته ای توجه چندانی نشان نداده اند، سخت عصبانی است و امروز سعی کرد عصبانیتش را به نحوی بارز تفسیر کند.

اگر به روال معمول سخنان آیت الله خامنه ای را یک نقشه راه در فضای سیاست خارجی ایران تصور کنیم، می توان گفت که کار دیپلمات های ایرانی به ویژه تیم هسته ای بسیار سخت تر از گذشته شده است. آنها اکنون در داخل ایران مخالفانی قوی تر دارند که می توانند برای انبوه مخالفت هایشان به سخنان امروز رهبر جمهوری اسلامی استناد کنند.

در فضای بین المللی هم با توجه به نزدیک شدن به پایان مهلت 4 ماهه مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 می توان این سخنرانی را یک پیام قوی به غرب دانست. حوصله رهبر ایران سر رفته است، او نمی تواند تا ابد تندروهای داخلی را دعوت به آرامش کند و تماشاگر خنده های ظریف و کری یا عراقچی و وندی شرمن باشد. 

دیروز علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران در دیدار با سفرا و محمدجواد ظریف گفته بود عدم موفقیت در مذاکرات هسته ای با گروه 1+5، بر سایر همکاری های ایران با این کشورها به خصوص کشورهای غربی نیز تاثیر می گذارد. 

در واقع ایران اکنون از بازی همه یا هیچ سخن می گوید. اگر در برنامه هسته ای غرب چراغ سبز نشان دهد، کوتاه بیاید و با ایران به تفاهم برسد، امکان همکاری های منطقه ای و سیاسی وسیع تر وجود دارد، اگر این مذاکرات به بن بست برسد، همه درها بسته می شود و برنامه هسته ای به شکل سابق بر می گردد. 

این ساده ترین پیامی بود که امروز رهبر جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد با قاطعیت و عصبانیت آن را تشریح کند. شاید در غرب تعداد کسانی که این پیام ها را جدی می گیرند، کم باشند ولی در ایران، او هوادارانی قدرتمند دارد که منتظر شنیده شدن جملاتی چنین بدبینانه بودند، آنها اکنون می توانند چشم در چشم محمد جواد ظریف نگاه کنند و لبخند بزنند، شاید هم قهقهه بزنند.