آیا چینی‌ها نفت ایران را با تخفیف ۴۲ درصدی می‌خرند؟

خبرگزاری «اعتماد»، روز ۱۵اردیبهشت۱۴۰۲، در گزارشی به نقل از «سیمون واتکینز» تحلیلگر وبسایت «اویل پرایس»، مدعی شد: «چینی‌ها نفت ایران را با حدود ۴۲ درصد تخفیف می‌خرند.» در این گزارش که به نقل از سیمون واتکینز، تخفیف‌های ایران به چین، باور نکردنی عنوان شده آمده: «چین اکنون نفت ایران را ده درصد ارزان‌تر از نفت روسیه خریداری می‌کند و باتوجه به اینکه روسیه هم نفت خود را سی درصد زیر میانگین قیمت جهانی می‌فروشد، چینی‌ها نفت ایران را با حدود ۴۲ درصد تخفیف دریافت می‌کنند.» این تحلیلگر بازار نفت اضافه کرده: «البته وضعیت ایران از این حیث بدتر هم می‌شود که چینی‌ها از ۱۱نوامبر۲۰۲۲ به این سوی، بهای نفت خریداری شده از ایران را با یوآن غیرقابل تبدیل پرداخت می‌کنند، یعنی پولی که تنها می‌تواند در داخل چین، برای خرید کالاهای چینی هزینه شود.»

***

آیا نفت ایران با تخفیف ۴۲ درصدی به چین صادر می‌شود؟ 

خبر فروش نفت ایران با تخفیف به چین، خبر چندان جدیدی نیست و هر از گاهی مقام‌ها و رسانه‌ای داخلی را وادار به واکنش کرده است. فروردین سال گذشته، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی «ایرنا»، به آن واکنش نشان داده و در گزارشی با عنوان «افزایش صادرات نفت ایران به چین؛ بدون تخفیف» اعلام کرد: «در سال گذشته میلادی از صادرات نفت خود به چین در مجموع حدود ۱۴.۷ میلیارد دلار درآمد به‌دست آورده است و با توجه به صادرات ۲۶۳ میلیون بشکه‌ای، قیمت فروش هر بشکه نفت ایران به چین ۵۵.۸۴ دلار برآورد می‌شود. با توجه به آنکه قیمت نفت ایران بر اساس اطلاعات اوپک در سال گذشته میلادی ۶۰ دلار در هر بشکه بوده، بنابراین ایران هیچ ارزان‌فروشی برای صادرات نفت خود انجام نداده، بلکه با پیدا کردن مسیرهایی برای دور زدن تحریم‌ها و همچنین بازاریابی‌های گسترده، توانسته بزرگترین واردکننده نفت خود را مجاب کند که نفت ایران را بخرد.» اما اصل این گزارش و واکنش خبرگزاری ایرنا نشان می‌دهد که فروش با تخفیف نفت ایران به چین، واقعیت دارد، سوال اصلی این است که این تخفیف چقدر است؟

تخفیف ۱۵ تا ۴۲ درصدی؟

طبیعتا کشورهای تولید کننده نفت، که تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار دارند، ناچارند در بازار شرق آسیا، با ارائه تخفیف ویژه، سهمی از بازار خرید و فروش نفت را از آن خود کنند. «ایران‌وایر» پیش‌تر در گزارشی به ادعای آقای «حمید حسینی»، رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، مبنی‌بر اینکه: «روسیه با شکستن قیمت‌ها در حال تصاحب بازار نفت ایران در کشورهای شرق آسیاست»، نشان «حقیقت دارد» داد، چراکه بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌داد که صادرات نفت روسیه به هند و چین در ماه آوریل۱۴۰۱، به نسبت ماه‌های گذشته افزایش یافته و واردات نفت ایران توسط چین به‌عنوان اصلی‌ترین خریدار نفت ایران، در همین ماه، کاهش داشته است. ضمن اینکه گزارش‌های بین‌المللی از ارائه تخفیفات ویژه به خریداران (تخفیف ۳۰ درصدی) توسط روسیه و ارائه روش‌های جایگزین پرداخت (به‌دلیل تحریم سوئیفت بین‌الملل) چین و هند را تشویق به خرید نفت روسیه کرده است.

همین تخفیف‌ها سبب شد که روسیه جای عربستان سعودی در صدر جدول صادرکنندگان نفت به چین را بگیرد. تخفیفی که «رویترز» آن را حدود ۱۴ دلار در هر بشکه اعلام کرده است. اگرچه اعداد اعلام شده بیشتر به‌نظر گمانه‌زنی ناظران رسانه‌ای است، اما برای این ادعا شواهدی وجود دارد که قابل تامل است:

۱- شرکت‌های بین‌المللی مستند به آمار شرکت‌های حمل و نقل دریایی، اعلام کرده‌اند میزان واردات نفت ایران توسط چین در ماه آوریل۲۰۲۲ به‌نسبت فوریه، حدود ۲۰ درصد افزایش یافته است. این ادعا توسط مقام‌های جمهوری اسلامی نیز به‌عنوان یک موفقیت اعلام شده است. این اتفاق چگونه رقم خورده است؟ آیا واردات نفت روسیه کاهش یافته است؟ آیا ایران تخفیف قابل توجهی داده است؟ 

 نمودار زیر نشان می‌دهد که عمده نفت روسیه به چین و هند صادر می‌شود و حجم صادرات نفت این کشور به اروپا که تا قبل از جنگ اوکراین سهم بزرگی از صادرات این کشور را داشت، به حداقل رسیده و چین و هند جای آن را گرفته اند: 

طبیعتا کاهش واردات نفت روسیه و افزایش واردات نفت ایران می‌توانست دلیل محکمی برای اثبات ارائه تخفیف بیشتر از سوی ایران باشد، ولی این اتفاق رخ نداده است. در ماه آوریل۱۴۰۲ هم میزان صادرات نفت روسیه به چین افزایش یافته، و هم میزان صادرات نفت ایران به چین بالا رفته است. دلیل این اتفاق را باید در بازگشت صنایع چین به چرخه تولید بعد از توقف‌های طولانی مدت کرونایی و افزایش تقاضا در چین جستجو کرد. برآوردهای بین‌المللی نشان می‌دهد که تقاضا برای خرید نفت در سال ۲۰۲۳ به‌دلیل افزایش تقاضای صنایع در چین و افزایش گردشگری بین‌المللی، روزانه ۲.۷ میلیون بشکه افزایش می‌یابد، به‌همین، دلیل تقاضا برای نفت ایران در چین افزایش یافته است. با این وجود، ارائه تخفیف‌های ویژه، تمایل به خرید نفت روسیه،‌ ایران و ونزوئلا را افزایش داده است. «رادیو فردا» در گزارشی به نقل از رویترز، در گزارشی اعلام کرده که روسیه تخفیف قیمت نفت را از ۱۴ دلار به ۱۰ دلار کاهش داده و ایران میزان تخفیف قیمت نفت را به ۱۱ دلار در هر بشکه افزایش داده و به همین دلیل، تمایل به خرید نفت ایران در چین افزایش پیدا کرده است. خبری که «بلومبرگ» نیز آن را به‌نوعی اعلام کرده و نوشته ایران تخفیف بیشتری به‌نسبت روسیه داده تا بتواند بخشی از بازار چین را از آن خود کند. 

«حمیدرضا صالحی»، رییس فدراسیون صادرکنندگان انرژی ایران، درباره خبر بلومبرگ مبنی‌بر تخفیف‌های بیشتر ایران از روسیه در بازار چین به «انتخاب» گفته: «این عدد‌های تخفیفی که بلومبرگ اعلام کرده، باز هم به قیمت روسیه نمی‌رسد، چیزی که اروپا با روسیه بسته بود کمتر از ۱۲ دلار پایین‌تر از برنت بود، با این وجود، ایران باید تخفیف بیشتری دهد. گفته می‌شد ایران تا ۱۵ دلار هم تخفیف می‌داده است و عدد جدیدی هم نیست.»

۲- پیش‌تر منابع داخلی در ایران، اعلام کرده بودند که براساس توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین، ایران در قبال سرمایه‌گذاری چین در صنعت نفت و گاز ایران، ۳۰ درصد تخفیف در قیمت نفت اعمال خواهد کرد. این خبری است که توسط «تابناک»، رسانه وابسته به «محسن رضایی»، معاون اقتصادی رییس جمهور نیز منتشر شده بود و به‌نظر بعد از سفر اخیر «ابراهیم رئیسی» به چین و امضای توافقنامه‌های جدید، ارائه تخفیف ۳۰ درصدی در قیمت نفت عملیاتی شده باشد، هرچند این خبر هنوز تایید نشده است.

جمع‌بندی

خبرگزاری اعتماد در گزارشی به نقل از سیمون واتکینز، تحلیلگر وبسایت اویل پرایس، مدعی شد: «چینی‌ها نفت ایران را با حدود ۴۲ درصد تخفیف می‌خرند»، فکت یا سندی برای اثبات یا رد این ادعا در دست نیست. آنچه می‌دانیم اینکه روسیه پس از تحریم‌های ناشی از حمله نظامی به اوکراین، مجبور شد برای فروش نفت خود به چین و هند پناه ببرد و برای جلب بازار این کشورها، تخفیف ویژه‌ای در قیمت نفت خود قائل شود، تخفیفی که در آوریل۱۴۰۱، سبب شد تا میزان صادرات‌اش به چین افزایش و میزان واردات نفت ایران توسط چین کاهش پیدا کند. 

برآوردهای بین‌المللی نشان می‌دهد که در آوریل۱۴۰۲، کماکان صادرات نفت روسیه به چین در حال افزایش است، ضمن اینکه میزان صادرات نفت ایران به این کشور نیز افزایش یافته است. دلیل این مهم، بیش از آنکه ناشی از افزایش تخفیف نفت ایران به نسبت نفت روسیه باشد، افزایش تقاضا به‌دلیل بازگشت صنایع این کشور به چرخه تولید است. با این وجود، رویترز و بلومبرگ دلیل افزایش خرید نفت ایران توسط پالایشگاه‌های خصوصی چین را بیشتر شدن میزان تخفیف نفت ایران به‌نسبت نفت روسیه عنوان کرده‌اند. حمیدرضا صالحی، رییس فدراسیون صادرکنندگان انرژی ایران این خبر را تایید کرده، ولی در عین حال گفته که این اتفاق جدیدی نیست و ایران باید تخفیف بیشتری به نسبت روسیه بدهد.

پیش‌تر رسانه‌های وابسته به حکومت در تشریح جزییات توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین، اعلام کرده بودند که ایران در قبال سرمایه‌گذاری چین در صنعت نفت و گاز ایران، تخفیف ۳۰ درصدی در قیمت نفت به چین خواهد داد. بنابراین اصل ارائه تخفیف به چین بارها تایید شده ولی اینکه میزان آن چقدر است، فکتی برای آن موجود نیست. از این رو ایران‌وایر به ادعای خبرگزاری اعتماد مبنی‌بر اینکه «چینی‌ها نفت ایران را با حدود ۴۲ درصد تخفیف می‌خرند» نشان «غیر قابل اثبات» می‌دهد. 

غیرقابل رد یا اثبات: در بعضی موارد ممکن است ما به این نتیجه برسیم که امکان تعیین صحت یا کذب بودن ادعایی را نداریم. این موارد ممکن است ادعایی درباره مناسبات داخلی حکومت ایران باشد که ما از آن بی‌خبر هستیم، یا اظهارنظری به‌شدت شخصی باشد حتی ممکن است ادعا درباره نیاتی باشد که قابل رد یا اثبات نیستند.

​​برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر، این‌جا را کلیک کنید.