انتقال والده یوسف‌اُوا، شهروند آذربایجانی محبوس در زندان اوین به آسایشگاه روانی

«والده یوسف‌اُوا» (Validə Yusifova)، شهروند جمهوری آذربایجان و زندانی محبوس در زندان اوین، به آسایشگاه بیماران روانی منتقل شده است. مادر این شهروند آذربایجانی که از دی۱۴۰۰ پس از سفر از ترکیه به ایران بازداشت شده، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، وضعیت بغرنج این دختر ۳۱ ساله را شرح می‌دهد. 

والده، مدت‌ها در سلول انفرادی بند ۲۰۹ زندان اوین محبوس و از امکان تماس با خانواده‌اش محروم بود. او تحت شکنجه روانی قرار گرفته و از داشتن وکیل محروم بوده است. قاضی «صلواتی»، والده را به «جاسوسی» متهم کرده و اکنون او در پی تشدید فشارهای امنیتی و آزارواذیت زندانبانان، به آسایشگاه بیماران روانی منتقل شده است.

***

می‌خواهند دخترم را نابود کنند

والده یوسف‌اُوا، طی روزهای گذشته و در پی تشدید فشارهای امنیتی و آزار‌و‌اذیت زندانبانان، به آسایشگاه بیماران روانی در خارج از زندان اوین منتقل شده است. مادر والده یوسف‌اُوا، با اعلام این خبر به ایران‌وایر گفت، دخترش روز دوشنبه ۱۲تیر۱۴۰۲، در آخرین تماس تلفنی با او گفته است که از زندان اوین به «آسایشگاه بیماران روحی و روانی» منتقل شده است. والده در این تماس تلفنی بسیار آشفته بوده و به مادرش گفته است که زندانبانان و بازجویانش به او داروهایی داده‌اند که سلامت روانی او را دچار اختلال کرده است. این تماس تلفنی پس درخواست والده یوسف‌اُوا از مادرش برای رسانه‌ای کردن پرونده و افشای آزار‌و‌اذیت‌های ماموران جمهوری اسلامی، ناگهان قطع شده است.

مادر والده یوسف‌اُوا در این ارتباط به ایران‌وایر گفت، آخرین تماس تلفنی با فرزندش کمتر از چند دقیقه طول کشیده و پس از قطع ناگهانی تلفن، صدای ضرب‌وجرح فرزندش را شنیده است. او با اعلام نگرانی درباره وضعیت دخترش می‌گوید: «حکومت ایران می‌خواهد فرزند من را نابود کند. دختر من تا پیش از بازداشت در ایران، هیچ‌ بیماری روحی نداشت و شرایط کنونی او به‌دلیل آزار‌و‌اذیت ماموران جمهوری اسلامی و داروهایی است که در دوران حبس به او داده‌اند.»

اتهام جاسوسی در پرونده‌ای پرابهام

والده یوسف‌اُوا هنگام بازداشت، متهم شد که مدارک شناسایی او کامل نیست. این اتهام در مدت کوتاهی تغییر کرد و بازجویان به او اتهامات مرتبط با موادمخدر نسبت دادند. خرداد۱۴۰۲ و در نهمین ماه از زمان بازداشت، جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات والده یوسف‌اُوا در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست «ابوالقاسم صلواتی» برگزار شد. قاضی صلواتی، والده یوسف‌اُوا را از اتهامات مرتبط با موادمخدر تبرئه و این‌بار او را بدون ارائه مدارک و شواهدی، به «جاسوسی» متهم کرد. در این جلسه که بدون حضور وکیل والده یوسف‌اُوا برگزار شد، او تمامی اتهامات را رد کرد.

بااین‌وجود، پس از برگزاری جلسه دادگاه، بار دیگر بازجویی‌ها ادامه پیدا کرد و بازجویان برخلاف جلسه دادگاه به والده یوسف‌اُوا گفتند که او از تمامی اتهامات تبرئه شده و به‌زودی آزاد خواهند شد. در این دوره، رفتارها با والده یوسف‌اُوا روبه بهبود گذاشت و سخت‌گیری‌ها بر او کاهش یافت.

مادر والده یوسف‌اُوا در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید، نهادهای قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی بارها با او تماس گرفته و گفته‌اند که فرزندش از اتهامات منتسب شده به او تبرئه شده است و به‌زودی آزاد خواهد شد. آن‌ها به مادر والده توصیه کرده‌اند که از رسانه‌ای کردن پرونده فرزندش پرهیز کند. این مادر می‌گوید اولین‌بار تنها چند روز پیش از حمله مسلحانه به سفارت آذربایجان در تهران، فردی که خود را مسوول پرونده دخترش معرفی کرد، با او تماس گرفته و گفته است مشکل والده یوسف‌اُوا حل شده و او را به‌زودی ابتدا به تبریز منتقل و سپس آزاد خواهند کرد.

قربانیان تنش دیپلماتیک ایران و آذربایجان

طی ۳۰ سال گذشته، روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، فراز‌و‌نشیب‌های فراوانی را تجربه کرده است؛ بااین‌حال، پس از آغاز جنگ دوم قره‌باغ در تابستان سال ۱۳۹۹، روابط بین ایران و آذربایجان وارد دوره‌ای جدید از تنش‌های دیپلماتیک شد. این روابط، بهمن۱۴۰۱ و در پی حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران و کشته‌شدن یک نفر و زخمی شدن دو تن از کارکنان سفارت آذربایجان، به پرتنش‌ترین وضعیت خود رسید. آذربایجان در واکنش به این حادثه، سفارت خود در تهران را تعطیل کرد و این حادثه را «اقدامی تروریستی» نامید.

هم‌زمان با اوج گرفتن تنش بین جمهوری اسلامی و آذربایجان، وعده آزادی والده یوسف‌اُوا نیز محقق نشد و سخت‌گیری بر این شهروند جمهوری آذربایجان افزایش یافت. 

مادر والده یوسف‌اُوا در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید در تماس‌های تلفنی، دخترش به او گفته است که روابط جمهوری اسلامی و آذربایجان بر رفتار بازجویان و زندانبانان زندان اوین بر او تاثیر گذاشته است: «هربار پس از تنش بین ایران و آذربایجان، بازجویان و زندانبانان رفتار تحقیرآمیزی علیه دخترم داشتند. طی این مدت بارها او را از حق تماس تلفنی محروم کردند و دخترم را بیشتر و بیشتر شکنجه کردند.» به گفته مادر والده یوسف‌اُوا، اخیرا آزارواذیت فرزندش بار دیگر شدت گرفته و وضعیت جسمی و روانی دخترش، روبه وخامت گذاشته است.

مادر والده یوسف‌اُوا، پیش‌تر بارها به سفارت ایران در باکو مراجعه کرده و مسوولان سفارت قول پیگیری پرونده را داده‌‌اند. او می‌گوید، مراجعات متعددش به وزارت خارجه آذربایجان و نامه‌نگاری‌های او با این نهاد نیز، کماکان نتیجه‌ای نداشته است.

بر پایه نامه‌ای که وزارت خارجه آذربایجان در تاریخ ۱۸خرداد۱۴۰۲، خطاب به مادر والده یوسف‌اُوا نوشته و نسخه‌ای از آن به‌دست ایران‌وایر رسیده است، مقام‌های این وزارتخانه به این مادر وعده داده‌اند که بازداشت «بی‌دلیل» دخترش و «رفتارهای غیر انسانی» و «شکنجه»‌های اعمال شده بر این شهروند جمهوری آذربایجان را از طریق سفارت ایران در آذربایجان پیگیری، و نتیجه را به او اعلام خواهند کرد.

والده یوسف‌اُو تنها شهروند جمهوری آذربایجان نیست که با اتهام جاسوسی در ایران زندانی است. اسفند ۱۴۰۱ نیز شهروند دیگری به نام «فرید صفرلی» (Fərid Səfərli)، پس از سفر به ایران، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. مدتی بعد، رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران، دلیل بازداشت این شهروند جمهوری آذربایجان را «جاسوسی» اعلام کردند.
سخنگو وزارت خارجه جمهوری آذربایجان نیز، خرداد امسال با تایید خبر بازداشت فرید صفرلی، خواستار پاسخگویی مقام‌های ایرانی در مورد «ربایش» این دانشجو آذربایجانی شد. بااین‌وجود، به‌رغم گذشت بیش از چهار ماه از زمان بازداشت فرید صفرلی، نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی، کماکان از پاسخگویی به خانواده این شهروند جمهوری آذربایجان خودداری می‌کنند.

بازداشت شهروندان خارجی و یا دوتابعیتی توسط جمهوری اسلامی، الگوی قدیمی امتیازگیری جمهوری اسلامی در سیاست خارجی است. بررسی سوابق بازداشت شهروندان خارجی در ایران نشان می‌دهد، جمهوری اسلامی از این ابراز برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها و یا تبادل زندانیان ایرانی محبوس در خارج از ایران استفاده می‌کند؛ سیاستی که اینبار والده یوسف‌اُوا و فرید صفرلی قربانیان آن هستند.