فرانتس بکن‌بائر؛ پایان تراژیک فوتبالیست، شاعر و یک پادشاه

«فرانتس بکن‌بائر» اسطوره فوتبال آلمان، دوشنبه ۱۸ دی‌ماه ۱۴۰۲ درگذشت. او در آلمان، به «قیصر» (Der Kaiser) به معنی «امپراتور» یا «پادشاه» شهرت داشت.

در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ این لقب او، جهانی شد؛ نخستین بار، آلمانی‌ها این لقب را در دهه ۶۰ میلادی به او داده بودند. نشریه «تاگس شاو» (Tagesschau) در گزارشی می‌نویسد که این عنوان، برگرفته از تلفیق «سبک بازی» و «شعور رفتاری» فرانتس بکن‌بائر در زمین فوتبال بود.

نگارنده این گزارش نوشته است که آلمانی‌ها در زمین مسابقه و مرکز خط دفاعی آلمان، مردی را می‌دیدند که برخلاف مدافعان کلاسیک زمان خودش، با توپ، رفتاری هنرمندانه و ظریف داشت و در عین حال جذبه، ابهت و شخصیتی مثال‌زدنی را از خودش در مواجهه با سایر بازیکنان نشان می‌داد؛ چه هم‌تیمی و چه رقیب.

از فرانتس بکن‌بائر، باهوش، خلاصه‌گو، تاثیرگذار ولی گوشه‌گیر، چه می‌دانیم؟ اویی که در سال‌های پایانی زندگی‌اش آلمان را ترک کرد و به آرامش کوه‌های آلپ در اطراف شهر «سالزبورگ» اتریش پناه برد، روزگاری تلخ را در واپسین سال‌های عمرش تجربه کرد.

***

از روپایی زدن برای دل بردن از دختران تا قهرمانی‌های مکرر

آن‌چه بخش بزرگی از جامعه جهانی در مورد فرانتس بکن‌بائر می‌داند، در اعداد، ارقام، رکوردها و افتخاراتی تاریخی محدود شده است.  

سال ۱۹۶۸ وقتی بایرن مونیخ برای دیداری دوستانه به «وین» پایتخت اتریش رفت، هواداران بایرن او را کنار مجسمه «فرانتس یوزف» پادشاه افسانه‌ای اتریش در این شهر قرار دادند، با او عکس گرفتند و در مرکز شهر، برایش فریاد «این امپراتور واقعی است» سر دادند.

در فیلم « Der Kaiser» ساخته شبکه SKY، فرانتس بکن بائر در جوانی و پیش از شهرت‌یافتن خودش و بایرن مونیخ، جوانی ۱۸ ساله نشان داده می‌شود که برای جلب توجه دختران و زنان همکارش، با یک بسته بیسکویت کوچک، رو پایی می‌زند. 

قیصر، جسور، شجاع و کمی دیوانه بود. این را « زلاتکو چایکوفسکی» به او داد. مربی یوگسلاوی که تیم دسته دومی بایرن مونیخ و فرانس بکن بائر ۱۸ ساله را تحویل گرفت و یک قهرمان بوندسلیگا و اروپا تحویل داد. 

او به عنوان مدافع میانی در فوتبال آلمان چهره شد. فرانتس بکن‌بائر اولین مدافع تاریخ فوتبال جهان بود که ساختار و تعریف «مدافع میانی» را تغییر داد. تا پیش از او، مدافعان میانی، نقش بازیکنان تخریب‌گر و دفع‌کننده موقعیت حریفان را داشتند؛ در تعریفی برزیلی، به آن‌ها «دروازه‌بان‌های بدون دستکش» نیز گفته می‌شد. مدافعانی که نه بازیسازی می‌کردند، نه نفوذ. آن‌ها فقط سدی می‌شدند پیش روی مهاجمان.

بکن‌بائر اما هویت تازه‌ای به شخصیت مدافعان داد. او پا به توپ می‌شد، جلو می‌آمد و فاصله خط دفاعی و میانی را خودش کاهش می‌داد. پاس‌های بیرون‌پای هنرمندانه‌ای حتی به پشت دفاع حریف می‌انداخت و از این‌که روی ضربات ایستگاهی وارد محوطه جریمه حریفان بشود، ابایی نداشت؛ آیا برای شما این حرکات، در مدافعان نسل جدیدِ، طبیعی و روزمره است؟ تا پیش از فرانتس بکن‌بائر چنین ویژگی‌هایی کمتر دیده می‌شد. 

فرانتس بکن‌بائر به هر عنوانی که نیاز داشت در دنیای فوتبال دست یافت؛ به عنوان بازیکن، قهرمان جام ملت‌های اروپا ۱۹۷۲ و جام جهانی ۱۹۷۴ شد. با بایرن‌ مونیخ، باشگاهی که بیش از ۴۲۰ بار در ۱۴ سال پیراهنش را بر تن کرد، به ۳ قهرمانی باشگاه‌های اروپا (۱۹۷۴، ۱۹۷۵ و ۱۹۷۶) دست یافت. سال ۱۹۶۷ به جام برندگان اروپا و سال ۱۹۷۶ به جام باشگاه‌های جهان دست یافت.

او ۶ بار جام قهرمانی بوندسلیگا را بالای سر برد که ۵ بار با پیراهن بایرن مونیخ بود و یک بار با پیراهن هامبورگ در سال ۱۹۸۲.

آن‌چه شاید جالب است بدانیم این‌که بایرن مونیخ نخستین بار سال ۱۹۶۵ با فرانتس بکن‌بائر به بوندسلیگا صعود کرده بود.  

وقتی به مربیگری روی آورد، در کمترین زمان به تمام افتخارات دست یافت. سال ۱۹۹۰ قهرمان به قهرمانی جام جهانی با تیم ملی آلمان رسید، سال ۱۹۹۴ با بایرن مونیخ قهرمانی بوندسلیگا و سال ۱۹۹۶ قهرمانی اروپا را جشن گرفت.

مردی با قدرت کلام و صدایی تاثیرگذار

فرانتس بکن‌بائر با قهرمان کردن آلمان در جام جهانی ۱۹۹۰ از مربیگری تیم ملی کنار کشید. سال ۱۹۹۶ پس از آن که با بایرن مونیخ قهرمان اروپا شد هم به صورت کامل مربیگری را کنار گذاشت.

باز هم آن‌چه از قیصر می‌دانیم این است که او از سال ۱۹۹۴ به مدت ۱۵ سال رئیس باشگاه بایرن مونیخ بود. پس از آن هم به عنوان «رئیس افتخاری» این باشگاه منصوب شد. او رئیس «کمیته سازماندهی جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان» و پس از آن از سال ۲۰۰۷ به مدت ۴ سال عضو هیات اجرایی فیفا بود. نایب رئیسی فدراسیون فوتبال آلمان و ریاست بر هیات نظارت باشگاه بایرن مونیخ هم از دیگر عناوینش محسوب می‌شد.

آن‌چه شاید خارج از مرزهای آلمان و سرزمین‌های آلمانی زبان کمتر بدانند این است که او هنرپیشه خوبی بود، صدای گیرایی داشت و البته هنر اجرا و صدای گرمش را برای فیلم‌های تبلیغاتی خرج می‌کرد. تبلیغاتی که در شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های آلمان، بی‌داد می‌کردند.

سال ۱۹۶۷ فرانتس بکن‌بائر تک آهنگی با نام «دوستان خوب را هیچ‌کس نمی‌تواند جدا کند» (Gute Freunde kann niemand trennen auf» را اجرا می‌کند. اکتبر سال ۲۰۰۶ وب سایت «کاپیتال» در گزارشی جامع، فرانتس بکن بائر را مردی که «با زبانش مانند چنگال کلمات را در گوش شما می‌گذارد» لقب داد و با اشاره به اجرای سال ۱۹۶۷ او نوشت: «اگر هنوز به قدرت صدای او باور ندارید، این اجرای او را بشنوید.»

در همین گزارش نوشته شده بود که فرانس بکن‌بائر در دهه ۸۰ خورشیدی با قراردادی به ارزش ۱۲هزار مارک (معادل حدودی ۱۷۸ هزار یورو) برای یک سوپ آماده تبلیغ کرد و تمام آلمان سال‌ها مشتری این غذای آماده شدند. شعارش چه بود؟ «قدرت تو در یک بشقاب سوپ است.»

سال ۱۹۷۱ نقشی کوتاه در یک کمدی تلویزیونی با نام «المپیا المپیا» داشت. سال ۱۹۷۳ فیلم سینمایی با بازی او در مورد یک مدافع میانی روی پرده سینماهای آلمان رفت. در دهه ۹۰ خورشیدی مدتی کوتاه برای روزنامه بیلد (BILD) آلمان سرمقاله ورزشی نوشت و مدتی هم مفسر شبکه ZDF شد. او همراه با تیم ملی آلمان برای دیدار دوستانه مقابل ایران، سفری چند ساعته به تهران داشت.

روزنامه «اشپیگل» در گزارشی که سال ۲۰۰۳ منتشر کرد، از بی‌نظیر بودن قدرت تاثیرگذاری فرانس بکن‌بائر در صنعت آلمان نوشت. او در کشوری که سرشار از ستاره‌های سینمایی، سیاسی، موسیقی و ورزشی بود، در قرن بیست و یکم همچنان محبوب‌ترین فرد به حساب می‌آمد.

فرانتس بکن‌بائر در تبلیغی که برای شرکت اپراتور تلفن همراه E-Plus ساخته شده بود، روی کاناپه‌ای دیده می‌شد که تلفن را کنار گوشش گرفته و می‌پرسد: «بله، امروز کریسمس است؟» این تکیه کلامی شده بود که بیش از ۵ سال ورد زبان مردم آلمان بود.

او حتی سال ۲۰۱۱ سفیر انجمن تولید کنندگان گاز روسیه شد. روسیه همان زمان داشت روی فروش گاز خود در اروپا سرمایه‌گذاری می‌کرد.

سال‌های تراژیک؛ از مرگ فرزند تا نابینایی و اتهام

زندگی‌اش از جایی وارد مرحله تراژدی شد. او که از سه ازدواج خود، چهار پسر و یک دختر داشت، در سال ۲۰۱۵ کوچکترین پسرش «اشتفان» را از دست داد. اشتفان بکن بائر سال ۲۰۱۵ در سن ۴۴ سالگی و پس از دو سال مبارزه با تومور مغزی درگذشت.

فرانتس بکن‌بائر در سخنرانی احساسی‌اش در مورد مرگ اشتفان گفته بود: «نمی‌دانم تا کجا دوام می‌آورم. نمی‌دانم آیا تحمل می‌کنم یا نه. سوال من از زمان همین است که تا کجا ادامه خواهد داشت. آیا من اولین کسی هستم که چنین فاجعه‌ای را تحمل می‌کند؟ نه. این دردناک‌تر است.»

«اکسپرس» نوامبر سال ۲۰۲۲ خبر داد که فرانتس بکن‌بائر بینایی یک چشم خود را به صورت کامل از دست داده است. این رسانه از وضعیت بد روحی و جسمی فرانتس بکن‌بائر خبر داده و نوشته بود: «سعی می‌کند مشکلاتش را بروز ندهد. می‌گوید نمی‌تواند برای دیدن جام جهانی به قطر برود، ولی تیم ملی کشورش را دعا خواهد کرد.»

او موسسه‌ای خیریه داشت که به کودکان معلول و پناهجویان کمک می‌کرد. در عین حال سال ۲۰۱۹ از سوی فدراسیون جهانی فوتبالی که ریاستش را «جیانی اینفانتینو» برعهده دارد، مورد اتهام در زمینه فساد مالی قرار گرفت. اتفاق یا اتهامی که تقریبا به تمام شخصیت‌های بزرگ فوتبال جهان که پیش از آغاز ریاست آقای اینفانتینو در فیفا سمتی داشته‌اند، وارد شده است.

بکن‌بائر که سال‌ها برای رسیدن به آرامشی دور از هیاهو، به سالزبورگ کوچ کرده بود، در سن ۷۸ سالگی درگذشت.