مدیران جمهوری اسلامی علاقه خاصی به تاسیس «قرارگاه» و برگزاری جلسه برای موضوعات مختلف دارند و این درحالیست که هنوز هیچ از قرارگاه‌های ساخته شده، برونداد موثری جز تشکیل جلسه نداشته‌اند.
به‌تازگی استاندار تهران، بر تشکیل منظم جلسه‌های قرارگاه آب تاکید کرده و این درحالیست که تنها ۱۴.۵ درصد از مخازن سدهای پنج‌گانه تامین آب تهران پر شده و روند بارش‌ها در پاییز نیز کاهش داشته است.
حالا پس از پایان نخستین فصل از سال آبی، درحالیکه وزارت نیرو وضعیت بارش‌ها را نگران کننده اعلام کرده، پرسش این است که چرا دولت سیزدهم به‌جای عمل به مصوبه اسفند۱۳۹۶ هیات دولت مبنی‌بر تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و کارگروه‌های استانی آن، پس از دو سال اقدام به تاسیسی جدید تحت‌عنوان قرارگاه آب کرده است؟سنت قرارگاه‌سازی که پیش‌تر نمونه‌های آن را در قالب قرارگاه خاتم‌الانبیاء و قرارگاه امام حسن مجتبی در میان نظامیان علاقمند به کار اجرایی شاهد بوده‌ایم، با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی به‌عنوان رییس دولت سیزدهم و علیرضا زاکانی به‌عنوان شهردار پایتخت، بیشتر وارد ادبیات اجرایی کشور شد. اتفاقی که این پرسش را برجسته می‌کند؛ با وجود بیش از ۱۰۰ شورای‌عالی، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط، تاسیس قرارگاه‌ها دقیقا برای حل چه مشکلی و با استفاده از چه توان اجرایی در دستور کار مدیران جمهوری اسلامی قرار گرفته است؟
***
برگزاری «جلسه»، تنها برونداد فعالیت قرارگاه‌ها
دولت سیزدهم تا کنون قرارگاه‌های مختلفی را برای ساماندهی امور اجرایی راه‌اندازی کرده، تا آنجا که در فاصله دو سال اخیر، شش قرارگاه که بیشتر وظیفه رصد و هماهنگی دارند، راه‌اندازی شده‌است. البته استفاده از واژه قرارگاه در ادبیات مجریان دولت، محدود به دولت سیزدهم نبوده و در دولت دوازدهم نیز «قرارگاه ساماندهی مرغ کشور» به ریاست وزیر جهاد کشاورزی و با حضور نمایندگانی از ارگان‌های مختلف ازجمله قوه‌قضاییه و وزارت صمت، راه‌اندازی شد. جالب اینجاست که باوجود تاسیس این قرارگاه، قیمت مرغ در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۶۰ تا ۸۰ هزارتومان شد و این روند تا به آنجا رسید که در تابستان ۱۴۰۲، قیمت هرکیلو مرغ به ۱۰۰هزارتومان رسید و همچنان نیز قیمت هر کیلو مرغ در ۱۶دی۱۴۰۲، در محدوده یکصد هزار تومان اعلام می‌شود.
با شروع به کار «علی‌اکبر محرابیان» به‌عنوان وزیر نیرو دولت سیزدهم، او در نخستین اقدامات خود، دستور ملغی شدن اداره امور اجتماعی آب و انرژی را صادر کرد و به‌جای آن، واحد «جهاد آبرسانی» را جایگزین کرد. به این ترتیب، قرارگاه آب یا شورای جهاد آبرسانی، ۸مهر۱۴۰۰ راه‌اندازی شد، اما با گذشت دو سال، تشکیل جلسه‌های قرارگاه آب به‌تازگی و در پی نامناسب بودن وضعیت بارش‌ها و در نتیجه آن حجم کم پرشدگی مخزن سدها، جریان گرفته است. براساس آنچه روابط عمومی وزارت نیرو دراین‌باره گفته، قرارگاه‌های آب، کار رصد و پایش را به‌همراه دستگاه‌های مرتبط دیگر ازجمله جهاد کشاورزی، صنعت معدن تجارت و نظایر آن انجام می‌دهد و به کار سیاست‌گذاری نمی‌پردازند.
این درحالیست که براساس مصوبه ۶اسفند۱۳۹۶ هیات دولت، کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی تشکیل شد که متناظر با کارگروه‌ملی در هر استان نیز، کارگروه استانی تشکیل شد. براین اساس، «این کارگروه با مسوولیت وزیر نیرو و با عضویت روسای سازمان‌های برنامه‌و‌بودجه، حفاظت محیط‌زیست و وزرای جهاد کشاورزی، کشور و صنعت، معدن و تجارت تشکیل می‌شود. تدوین اصول و مبانی توزیع کمبود آب بین مصارف مختلف، برنامه‌ریزی و انجام هماهنگی‌های لازم برای انطباق الگوی کشت مناسب هر منطقه متناسب با شرایط کم آبی، پشتیبانی از تدابیر استان‌ها در خصوص جلوگیری از بروز مشکلات و تعارضات اجتماعی ناشی از کاهش منابع آب و گزارش‌گیری و نظارت بر عملکرد و پیشرفت برنامه‌ها در کارگروه‌های استانی با مسوولیت استانداران، ازجمله اهداف تشکیل کارگروه یاد شده است.»
قرارگاه‌سازی دولت سیزدهم محدود به قرارگاه آب نبود و پنج قرارگاه دیگر هم در این مدت ساخته شده است.
قرارگاه امنیت غذایی توسط «جواد ساداتی‌نژاد»، وزیر معزول جهاد کشاورزی دولت سیزدهم در ۳۰مهر۱۴۰۰ راه‌اندازی شد. قرارگاه جوانی جمعیت توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی دولت سیزدهم در تاریخ ۴اسفند۱۴۰۰ راه‌اندازی شد و به این ترتیب این وزارتخانه نیز به جمع سازندگان قرارگاه در دولت پیوست.
قرارگاه گندم و آرد توسط وزارت کشور در ۲۶اردیبهشت۱۴۰۱ اعلام موجودیت کرد. همچنین قرارگاه خنثی‌سازی تحریم توسط ریاست‌جمهوری، در ۴خرداد۱۴۰۱ تاسیس شد.
قرارگاه یا ستاد نان نیز در تاریخ ۱۸خردا ۱۴۰۱ راه‌اندازی شد تا به موضوع کم‌فروشی نان بپردازد. جالب اینجاست که ۱۶ماه پس از تشکیل این ستاد، بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای، نان در خوزستان ۳۰ درصد گران شد.
همچنین ستاد یا قرارگاه دیگری که توسط دولتی‌ها در دولت سیزدهم راه‌اندازی شد، ستاد مسکن بود که مدعی ساماندهی بازار اجاره مسکن بود. آن هم پس از گذشت دو سال که از برسرکارآمدن دولت ابراهیم رئیسی با شعار هر سال ساخت یک میلیون مسکن می‌گذشت و عملی شدن این شعار دولت، به‌صراحت تکذیب و نشدنی اعلام شده بود.
تشکیل و راه‌اندازی قرارگاه‌های جدید با همان ظرفیت و تعداد مدیران میانه انجام می‌گیرد و عملا زمان مدیران در آن، به جلسه‌های ستادی مصرف می‌شود.
شهردارِ قرارگاه دوست تهران
هم‌زمان با شروع به کار دولت سیزدهم، علیرضا زاکانی که خود از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوی در سال ۱۴۰۰ بود، به‌عنوان شهردار تهران کارش را آغاز کرد. او نیز علاقه خاصی به ساخت و راه‌اندازی قرارگاه داشته و در بیش از ۸۳۰ روزی که سکان اداره پایتخت ایران را به دست گرفته، دست‌کم پنج قرارگاه در شهرداری تهران راه‌اندازی کرده است. قرارگاه اجتماعی، نخستین تاسیس از این جنس بود و سپس مسکن، سلامت، ایمنی و حمل‌و‌نقل راه‌اندازی شد.
درحالیکه زاکانی ۱۳آبان۱۴۰۰ گفته بود «هر محله نیازمند قرارگاه و تجمیع نخبگانی دارد. پایین‌تر از جنبه قرارگاهی بر محور مسجد، مدرسه و خانواده، ۵۲ فعالیت را هدف گذاری کنیم تا جریانات جهادی دنبال شود و شاخص‌های محل تغییر یابد»، «علی‌اصغر قائمی»، عضو شورای شهر تهران، یک سال بعد به «اکو ایران» دراین‌باره گفت: «این قرارگاه ها برای پرکردن خلا نبود مدیریت شهری واحد است.»
تنها در یک نمونه با مراجعه به تازه‌ترین اظهارنظر «مهدی چمران»، رییس شورای شهر پایتخت، می‌توان اثرگذاری قرارگاه‌سازی‌های زاکانی در حوزه حمل‌و‌نقل را ارزیابی کرد. او گفته بود: «مردم یک ساعت در صف اتوبوس له‌له می‌زنند، ولی ما نتوانستیم اتوبوسی به ناوگان شهری اضافه کنیم. سفارش اتوبوس دادیم، ولی وزارت کشور نتوانسته پولش را بپردازد و معطل مانده است.»
جالب اینجاست در مورد آلودگی هوای تهران، شهرداری هیچ قرارگاهی تاسیس نکرده و عملا هیچ بروندادی که به بهبود شرایط کمک کند هم نداشته‌است.
یک قرارگاه نظامی برای گرفتن پیمانکاری‌های خرد
به‌نظر می‌رسد تاسیس و راه‌اندازی قرارگاه‌ها در شرایطی که نظام سیاست‌گذاری اجرایی در ایران شاهد فعالیت بیش از ۱۰۰ شورای عالی است که به ریاست رییس‌جمهور و معاون اول تشکیل جلسه می‌دهند، تلاشی برای نمایش توان اجرایی دولت بوده است.
با‌این‌حال به‌جز ساختار اجرایی کشور که در قالب دولت و وزارتخانه‌هایش شناخته می‌شود، نهادهای حکومتی نظیر بنیاد مستضعفان که به‌عنوان دومین قدرت اقتصادی در ایران توصیف می‌شود نیز، فعالیت اجرایی دارند. پس از جنگ ایران و عراق، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با ایجاد قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء با هدف سازندگی پس از جنگ وارد کار اجرایی شد و اینک این قرارگاه، دست‌کم ۵هزار شرکت پیمانکار به‌عنوان همکار دارد.
گرچه فرمانده وقت این قرارگاه مدعی شد در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ فقط سه درصد از بودجه عمرانی کشور را دریافت کرده، اما تنها در یک مورد شاهد آن بودیم که این قرارگاه علاوه‌بر آن ۳.۵ هزار میلیارد تومان، ۶ هزارمیلیاردتومان بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه را برای ساخت تونل زاب دریافت کرد، ولی نتوانست به‌موقع تونل را تحویل دهد و دوباره بودجه‌ای معادل یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان از دولت جذب کرد تا سرانجام این پروژه را در اسفند۱۴۰۱ تحویل دولت دهد.
درحالیکه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء در زمینه‌های نفت،گاز، پتروشیمی، عمران، صنعت و معدن، کشاورزی و محرومیت‌زدایی همه پروژه‌های کلان و بودجه‌های آن را از آن خود می‌کند، قرارگاه دیگری نیز با اسم «امام حسن مجتبی» تشکیل شد که عمده پروژه‌های خرد، به‌ویژه در زمینه آبرسانی روستایی را تصاحب کرده‌است.
یکی از پیمانکاران بخش عمرانی دراین‌باره به «ایران‌وایر» گفت: «برای یک شرکت پیمانکاری در شرایط اقتصادی ایران، گرفتن پروژه برای ادامه حیات روز‌به‌روز مشکل‌تر شده است، زیر عملا همه پروژه‌های کلان را قرارگاه خاتم‌الانبیاء برمی‌دارد و همه پروژه‌های خرد نیز توسط قرارگاه امام حسن، و چیزی به پیمانکاران غیرحکومتی و غیرنظامی نمی‌رسد. این درحالیست که دست‌کم در حوزه فعالیت‌های عمرانی، سندیکای شرکت‌های ساختمانی ۵۵۰ عضو مستقیم و ۱۴ هزار عضو غیرمستقیم از طریق انجمن‌های استانی دارد و این یعنی فعالان بخش خصوصی که می‌توانند در همین حوزه کار کنند، مجبورند با سپاه رقابت کنند.»
«حسین سلامی»، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روز ۲۶فروردین۱۳۹۹ در نخستین جلسه قرارگاه امام حسن مجتبی گفت: «این قرارگاه برای خدمت به محرومان تشکیل شده است.»
«جمال‌الدین آبرومند»، فرمانده قرارگاه امام حسن مجتبی درباره حوزه کاری این قرارگاه گفته است: «به‌دنبال رفع محرومیت‌ها در حوزه آب، ساخت مسکن، مدارس، راه روستایی، حوزه آبخیزداری و آبخوان‌داری، اشتغالزایی، تقویت حوزه کشاورزی و دانش بنیان هستیم تا ماندگاری جمعیت رقم بخورد.»
او در همین مصاحبه که خبرگزاری «فارس» آن را منتشر کرده، تاکید کرده: «نمایندگان در قانون بودجه ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، ظرفیت قانونی خوبی برای فعالیت‌های قرارگاه ایجاد کرده‌اند که جای تشکر دارد و فرمانده کل سپاه پاسداران هم این اجازه را به ما داده‌اند که از همه ظرفیت‌های سپاه برای انجام اقدامات محرومیت‌زدایی استفاده کنیم.»
وضعیت آب و مدیریت منابع آن در ایران نشان از آن دارد که باوجود چنین اقدامات موسم به عملیات جهادی، مردم همچنان در تنش آبی به سر می‌برند. نسخه این قرارگاه‌ها برای مدیریت تنش‌آبی نیز مشابه نسخه‌های قرارگاه خاتم‌الانبیاء است که عموما بر پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای و مدیریت سازه‌ای آب تاکید دارد، یا نظیر ورود ستاد اجرایی فرمان امام در ماجرای بحران آب روستای غیزانیه، آبرسانی با تانکر و ورود نیسان‌های آبی این مجموعه است.
در ماجرای بحران آب غیزانیه اهواز که منجر به بستن جاده ترانزیتی اهواز-بندرامام شد، در نهایت این قرارگاه خاتم‌الانبیا بود که نظیر اجرای سایر پروژه‌های لوله‌گذاری و انتقال آب چون طرح الغدیر در خوزستان انتقال آب به این بخش را هم اجرا کرد.
آزموده را آزمون در قرارگاه‌ها
«عیسی بزرگ‌زاده»، سخنگو صنعت آب ایران اخیر گفته : «بحث جیره‌بندی آب در تهران در دستور کار نیست و اگر هر شهروند تهرانی در مصرف آب ۱۵ درصد بکاهد یا صرفه‌جویی کند، می‌توانیم شرایط را به‌صورت پایدار مدیریت کنیم.»
حال آنکه فلسفه تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و کمیته‌های استانی آن همین بوده و با روی کار آمدن دولت سیزدهم، حتی وبسایت دبیرخانه آن که همه اسناد و مطالعات صورت گرفته برای چگونگی مدیریت مصرف در آن منتشر شده بود، از دسترس خارج شده؛ هرچند گفته شده که این وبسایت دوباره از چند هفته دیگر راه‌اندازی می‌شود.
در چنین شرایطی، مسوولان وزارت نیرو و استانداران باز هم از مدیریت مصرف برای عبور از بحران و تنش آبی سخن می‌گویند و جلسه‌های قرارگاه آب را تشکیل می‌دهند. شاید وقت آن رسیده که وزیر نیرو پاسخ دهد مگر یکی از اهداف تشکیل اداره امور اجتماعی آب و انرژی همین مسوولیت در قبال مصرف و بهبود رفتار مصرف‌کنندگان نبود؟ چرا به‌جای استمرار فعالیت آن سعی در بنا نهادن رویه‌ای جدید کرد که پس از دو سال، باز هم به نتیجه مدیریت مصرف برسد؟
«حجت میان‌آبادی»، استاد دانشگاه تربیت‌مدرس و متخصص دیپلماسی آب، در توییتی در نقد این رفتار نوشت: «متاسفانه همچنان فکر می‌کنیم مشکلات کشور با تشکیل ستادها، کارگروه ها، شورای عالی‌ها، قرارگاه‌ها و غیره رفع و مدیریت می‌شوند. عمده رویکردهای مواجهه با مساله نیز متاسفانه رویکردهای غلط تجربه شده و شکست خورده و نادرست است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر