پایان لیگ برتر فوتبال ایران؛ هفتی که عدد شانس نیست

رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران با قهرمانی پرسپولیس، نایب‌قهرمانی استقلال، مقام سوم سپاهانی که گران‌قیمت‌ترین تیم باشگاهی تاریخ فوتبال ایران را جمع‌ کرده بود، سقوط صنعت نفت که تنها و آخرین دلخوشی مردم آبادان بود و البته لیگ یکی شدن پیکان آخرین نماینده خودروسازان در لیگ برتر همراه شد.

لیگ بیست و سوم، آغشته به تصمیمات سیاسی و امنیتی نهادهایی بود که نه فریاد تماشاگران در روزهای خاص و سالگردها و مناسبت‌های اجتماعی را تاب می‌آوردند و نه از کمترین کلام و اظهارنظر بازیکنان و مربیان در صفحات اجتماعی‌شان می‌گذشتند.

در فصلی که گذشت، همه‌چیز باید زیرنظر نهادهای امنیتی اداره می‌شد؛ از عزل و نصب مربیان، تا قرارداد بستن با بازیکنان و حتی ورود تماشاگران در مقاطع خاص زمانی به ورزشگاه‌ها.

حالا در پایان لیگ برتر، به اتفاقاتی نگاه می‌کنیم که مانند زخم، روی بدن فوتبال ایران باقی ماندند.

***

۱- لیگ بدون تماشاگر آغاز شد؛ زیر سایه مهسا امینی

هفته اول رقابت‌های لیگ برتر بیست و سوم، چهارشنبه ۱۸مرداد۱۴۰۲ آغاز شد. نهادهای امنیتی ابتدا مجوز حضور تماشاگران در ورزشگاه‌های ‌«آزادی» و «پاس قوامین» در تهران را لغو کردند تا بازی‌هایی که در پایتخت برگزار می‌شود، بدون حضور تماشاگران باشد.

در پایان هفته اول، خبرگزاری «ایسنا» به نقل از یک منبع آگاه در فدراسیون فوتبال خبر داد که تمامی رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران در ورزشگاه آزادی و برخی دیگر از ورزشگاه‌های کشور، بدون تماشاگر باقی خواهد ماند.

دلیل این تصمیم‌گیری‌ها، نگرانی‌های حکومت از هم‌زمان شدن سالگرد قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی» در ۲۵شهریور بود.

در آستانه این سالگرد، سازمان لیگ و فدراسیون فوتبال اعلام کردند که تمامی رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران تا اطلاع ثانوی تعطیل خواهد بود. پیش‌از این فدراسیون فوتبال هیچ برنامه‌ای برای تشکیل اردوی آماده‌سازی تیم ملی و همین‌طور تعطیلی این رقابت‌ها نداشت.

فدراسیون فوتبال دلیل این تصمیم را در ظاهر، «تصمیم برای آماده‌سازی تیم فوتبال جهت حضور در جام ملت‌های آسیا» دانست. اما فاصله سه ماهه تا آغاز جام ملت‌ها نشان می‌داد که آماده‌سازی تیم ملی، دلیل ظاهری برای جلوگیری از هرگونه تجمع در تهران و شهرستان‌ها از سوی نهادهای امنیتی بوده است.  

۲- مربیان و بازیکنان مغضوب، بازگشت نکونام با عفو رهبری

از زمان آغاز اعتراضات سراسری، فشار بر ورزشکارانی که با معترضین همراه شده بودند، یا خواهان پایان سرکوب مردم ایران از سوی حکومت بودند، افزایش یافت. بازداشت «وریا غفوری»، کاپیتان سابق استقلال و بازیکن فولاد در زمان تمرین این تیم مقابل چشم‌های دخترانش، ممنوع‌الخروج کردن «علی دایی»، مصادره تمامی اموال «علی کریمی»، بازداشت «امیر نصرآزادانی»، حکم حبس طولانی مدت برای او و ضرب‌وشتم «سروش رفیعی» به‌دلیل حمایت از دختری که در تهران توسط نیروهای امنیتی مورد خشونت قرار می‌گرفت، بخشی از پرونده عریض و طویل نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی در برخورد بازیکنان و مربیان فوتبال بود.

لیگ برتر فصل جاری اما با دو اتفاق ویژه آغاز شد. خبرگزاری «فارس»، سه‌شنبه ۳۰خرداد۱۴۰۲ از انتخاب «جواد نکونام» به‌عنوان سرمربی استقلال خبر داد و نوشت: «جواد نکونام با پذیرفتن اشتباهاتی که در گذشته داشت و با مساعدت نهادهای ذیربط، عفو رهبری شامل حالش شد تا بتواند به فوتبال بازگردد.»

رسانه وابسته به سپاه پاسداران، ۱۲ ساعت پیش از اعلام مدیران باشگاه استقلال، از این انتصاب خبر داده بود.

فارس در سطر بعدی این خبر تاکید کرده که دستگاه‌های ذی‌ربط یا همان نهادهای امنیتی، از فرمان عفو «علی خامنه‌ای» رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۱ برای بخشش جواد نکونام استفاده کرده‌اند تا او موفق به بازگشت به استقلال شود.

اتفاق دوم، خارج شدن «عارف غلامی» از فهرست تیم فوتبال استقلال بود. مدافعی که به‌واسطه مطالب منتشر شده در صفحه اینستاگرام خود و حمایت از معترضین، با دستور نهادهای امنیتی، فشار فدراسیون فوتبال و موافقت جواد نکونام از فهرست استقلال خارج شد.

در ادامه لیگ، «یحیی گل‌محمدی» نیز که در سال ۱۴۰۱ به‌دلیل حمایت از معترضین به قتل مهسا امینی به نهادهای امنیتی احضار شده بود، به اجبار از سمت سرمربی‌گری پرسپولیس استعفا داد. او در ادامه به‌دلیل مخالفت نهادهای امنیتی و اجبار برای «نوشتن تعهدنامه»، «آنفالو کردن علی کریمی» و «پذیرفتن عفو رهبری»، نتوانست به‌عنوان سرمربی تراکتور انتخاب شود.

پیش‌از این نهادهای امنیتی با ادامه همکاری «کریم باقری» با پرسپولیس نیز به‌دلایل مشابه، مخالفت کرده بودند.

۳- داوران زن؛ با دستور مستقیم سپاه خط خوردند

اسفند۱۴۰۲ «مهسا قربانی»، داور بین‌المللی زن فوتبال ایران که قرار بود به‌عنوان یکی از داوران دربی در اتاق کمک داور ویدیویی حضور داشته باشد، با دستور سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، از تیم داوری حذف شد.

پیش‌از این، کمیته داوران فدراسیون فوتبال تصمیم گرفته بود از مهسا قربانی و «مهناز ذکایی»، دو داور بین‌المللی زن ایران، به‌عنوان داوران اتاق کمک داور ویدیویی (VAR) در جریان دربی تهران میان تیم‌های استقلال و پرسپولیس که روز چهارشنبه ۲۳اسفند۱۴۰۲ برگزار شد، استفاده کند.

ابتدا «ورزش سه» با انتشار تصویری از مهناز ذکایی که در حال حمایت از پرسپولیس به‌عنوان یکی از تماشاگران گزینشی در ورزشگاه آزادی بود، موجبات حذف شدن این داور زن از لیست داوران را فراهم کرد و پس‌از آن در جلسه‌ای که روز دوشنبه در وزارت ورزش و جوانان با حضور نماینده کمیته داوران، حراست فدراسیون فوتبال، حراست وزارت ورزش و نماینده اطلاعات سپاه برگزار شد، نام خانم قربانی هم از فهرست داوران بازی خارج شد.

۴- ورود زنان؛ محدود، پرحادثه، پرهزینه

برخلاف ادعای فدراسیون فوتبال در مجامع بین‌المللی و گزارش‌هایی که برای کنفدراسیون فوتبال آسیا یا فیفا ارسال کرده است، زنان «در تمامی شهرها» و «در تمامی ورزشگاه‌ها»، اجازه ورود به ورزشگاه‌ها را ندارند. درهای ورزشگاه نقش جهان اصفهان، ورزشگاه «فولادشهر» اصفهان، ورزشگاه «غدیر» اهواز و ورزشگاه «فولاد آره‌نا»، اهواز در طول رقابت‌های «لیگ برتر» به روی زنان باز نشد.

در ورزشگاه‌های «سیروس قایقران» انزلی، ورزشگاه «سلیمانی» سیرجان، ورزشگاه «آزادی» تهران و ورزشگاه «خمینی» اراک نیز، زنان به‌صورت محدود و بعضا گزینشی وارد ورزشگاه می‌شدند.

در برخی ورزشگاه‌ها مانند «یادگار» تبریز و «وطنی» قائمشهر، زنان به‌صورت محدودتر و با تعداد دفعاتی کمتر وارد ورزشگاه‌ شده بودند.

عجیب‌ترین و سیاسی‌ترین اتفاق در لیگ بیست و سوم، به محرومیت «حسین حسینی» دروازه‌بان استقلال برمی‌گردد. حسین حسینی پس از آنکه در جریان دیدار تیمش مقابل آلومینیوم در اراک، یک هوادار زن را که به وسط زمین پریده بود لحظه‌ای در آغوش کشید، مورد غضب نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی قرار گرفت.

دروازه‌بان استقلال پس از نجات هوادار زن از دست ماموران و لحظه‌ای در آغوش کشیدن این «جیمی جامپ»، با برخورد فیزیکی نیروهای امنیتی داخل ورزشگاه مواجه شد. پس‌از آن فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی، حسین حسینی را به پرداخت ۳۰۰ میلیون تومان محکوم کرد.

دروازه‌بان استقلال پس از آن در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته بود: «همین فردا این جریمه را پرداخت می‌کنم. فدای سر آن خانم هوادار.»

در پی این اظهارات، کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی بابت این حرف او را محکوم به پرداخت ۳۰ میلیون تومان دیگر، یک جلسه محرومیت و همین‌طور عذرخواهی از مقامات فدراسیون فوتبال کرد.

در تازه‌ترین اتفاق، یک روز پس از پایان لیگ برتر، نام حسین حسینی که در چهار سال گذشته همواره در فهرست مدعوین تیم ملی قرار داشت، با دستور نهادهای امنیتی و موافقت «امیر قلعه‌نویی»، سرمربی تیم فوتبال جمهوری اسلامی، از فهرست بازیکنان دعوت شده به این تیم خط خورد. 

۵- واگذاری استقلال و پرسپولیس؛ از چاه به دره

اردیبهشت۱۴۰۳ دو باشگاه «استقلال» و «پرسپولیس» از وزارت ورزش و جوانان به شش بانک و چهار شرکت پتروشیمی که همگی زیرمجموعه‌های دولت هستند، واگذار شدند.

این بخشی از «نمایش خصوصی‌سازی» و «تفکیک مالکیت» دو قطب فوتبال ایران، در راستای دستور‌العمل‌های کنفدراسیون فوتبال آسیا جهت حذف نشدن از این رقابت‌ها بود.

این تصمیم دولت «ابراهیم رئیسی» پس‌از آن گرفته شد که کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد اجازه  حضور باشگاه‌هایی که مالکیت مشترک و دولتی داشته باشند را در فصل آینده لیگ قهرمانان آسیا که با نام «لیگ نخبگان» برگزار می‌شود، نخواهد داد.

بانک‌های «شهر» (۳۰درصد)، «ملت» (۲۰درصد)، «تجارت» (۲۰درصد)، «صادرات» (پنج درصد)، «رفاه» (پنج درصد) و «اقتصاد نوین» (پنج درصد) سهام‌داران جدید پرسپولیس شدند.

همچنین کنسرسیوم نفتی خلیج فارس شامل «شرکت پتروشیمی پارس»، «شرکت پتروشیمی بوعلی‌سینا»، «شرکت پتروشیمی بندر خمینی»، «شرکت پتروشیمی شهید تندگویان» و «شرکت پتروشیمی خلیج فارس» مالکیت استقلال را برعهده گرفتند.

طبق قوانین، بانک‌های دولتی اجازه سرمایه‌گذاری ورزشی و همین‌طور بنگاه‌داری را ندارند. از سویی دیگر هر دو باشگاه همچنان در ید قدرت دولت و حاکمیت باقی ماندند. «آرزو کریمی» خبرنگار و تحلیل‌گر اقتصادی، این واگذاری‌ها را «غیرقانونی» دانسته بود.

۶- پرونده فساد در فوتبال؛ بی‌نتیجه تا پایان فصل

در آخرین روزهای اردیبهشت۱۴۰۳ «خداداد افشاریان»، رییس کمیته داوران و «سهیل مهدی»، رییس برگزاری مسابقات سازمان لیگ، از سمت‌های خود برکنار شدند. دلیل این برکناری‌ها، باز شدن پرونده فساد مالی در فدراسیون فوتبال ایران بود.

برکنار شدن بالاترین مقام تصمیم‌گیرنده برای کمیته داوران و مسوول چینش مسابقات در سازمان لیگ، هم‌زمان با احضار یک چهره رسانه‌ای به دادگاه برای باز شدن پرونده فساد مالی «مس رفسنجان»، می‌توانست شائبه‌های دائمی در مورد ادعای برخی مربیان و بازیکنان فوتبال ایران پیرامون «نقش داوران در مهندسی شدن نتایج» را پررنگ‌تر کند.

طبق گزارش رسانه‌ها در ایران، رقم این فساد که شامل «پرداخت دلار به صورت نقدی»، «اهدای بیش از ۶۰۰ سکه تمام‌بهار آزادی» و «واریز به حساب‌های بانکی داخلی» بوده، به حدود ‍۱۰ میلیون دلار می‌رسد.

رسانه‌های ایران همچنین از باز شدن پای برخی دیگر از اعضای کمیته داوران به پرونده این فساد خبر دادند. با‌این‌حال، اخبار مرتبط با فساد در فدراسیون فوتبال، در بسیاری از موارد در رسانه‌‌های داخل کشور سانسور می‌شد.

۷- ورزشگاه‌ اکباتان؛ منطقه ممنوعه تماشاگران

شنبه ۱۲خرداد۱۴۰۳، استقلال در یکی از حساس‌ترین بازی‌های خود که می‌توانست بازی قهرمانی این تیم باشد، در ورزشگاه خالی از تماشاگر به زمین رفت. دلیل این اتفاق، تصمیم «شورای تامین امنیت استان تهران» برای جلوگیری از ورود تماشاگران به ورزشگاه «پاس قوامین» بود.

ورزشگاه پاس قوامین در شهرک اکباتان، در مجاورت «کوی بیمه» و نزدیک به «شهرک آپادانا» قرار گرفته است.

شورای تامین امنیت، این منطقه را از زمان آغاز اعتراضات سراسری در سال ۱۴۰۲ «پرمخاطره» دانسته و از هرگونه تجمع در این منطقه مسکونی پس از اعتراضات سراسری تاکنون، جلوگیری می‌کند. این ورزشگاه هر ساله میزبان دیدار تیم‌های پیکان و هوادار بود.

شورای تامین نه‌تنها اجازه برگزاری دیدارهای این دو تیم «با حضور تماشاگران» در دیدارهای خانگی مقابل استقلال و پرسپولیس را نداد، که حتی حضور تماشاگران در بازی‌های کم اهمیت‌تر مقابل تیم‌های بدون تماشاگر دیگر در این ورزشگاه را هم ممنوع کرد؛ اکباتان هنوز برای نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، «منطقه ممنوعه» شناخته می‌شود.