شاید توصیف یک صحنه آخر‌الزمانی باشد یا شبیه یکی از داستان‌های نمادین «فرانتس کافکا»، نویسنده شهیر چکی؛ مثل «مسخ». اما شوخی یا جدی، شهروندان بسیاری در ایران با نصب و استفاده از اپلیکیشن پیام‌رسان «تلگرام» دارند از یک همستر خوش بَر‌و‌رو در فضای مجازی نگه‌داری می‌کنند و روی گوشی‌های موبایل‌شان ضربه می‌زنند تا سکه جمع کنند؛ تیری در تاریکی و سکه‌هایی که روی هم جمع می‌شوند تا شاید روزی زندگی آن‌ها را زیرورو کند.
از این بازی تلگرامی چه می‌دانیم و کاربر-بازیکن‌هایش با چه سودایی روی گوشی‌های تلفن هوشمندشان می‌زنند؟
***
همستر کامبت چیست و چرا نُقل محافل شده است؟
تا همین چند هفته پیش اسم همستر کامبت را کمتر کسی شنیده بود اما حالا نُقل داغ محافل جوان‌ها است. بعضی با آن شوخی می‌کنند، بعضی جدی رفته‌اند در کارش و روزانه ساعت‌ها به صفحه گوشی خود ضربه می‌زنند و بعضی دیگر دنبال پاسخ سوالات‌شان هستند.
اما شروع به کار این بازی، مربوط به ماه مارچ ۲۰۲۴ است؛ همین دو سه‌ماه پیش. این بازی روی پلتفرم «تان» تلگرام راه‌اندازی و اجرا می‌شود. تان یک محیط مجازی مرکز‌زدایی شده (Decentralized) برای ایجاد شبکه باز اینترنت است که در آن اپلیکیشن‌های مرکززدایی‌شده اجازه کار پیدا می‌کنند.
درباره همستر کامبت، همه چیز از مینی اپلیکیشن تلگرامی آغاز شد؛ اپلیکیشنی که به شما اجازه می‌دهد دیگران را به این انگشت فشردن بر گوشی موبایل دعوت کنید و در صفحات شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی برای فراگیر شدن آن تبلیغ کرده تا سکه جمع کنید. بعد چنان‌چه سازنده این بازی بتواند سکه‌هایش را مثل «نات‌کوین»، یک بازی پرطرف‌دار تلگرامی دیگر وارد لیست صرافی‌های رمزارز کند و برای آن بر اساس عرضه و تقاضا قیمت تعیین می‌شود. یعنی معادل «سود در یک ساعت» این سکه‌ها که بازی فرمول خاصی برای آن تعریف کرده است، به شما امکان انتقال یا «ایردراپ» ژتون‌ها و نهایتا تبدیل آن به پول واقعی را می‌دهدد.
اما همه‌چیز فعلا پا در هوا است. «علیرضا منافی»، پژوهش‌گر اینترنت و امنیت دیجیتال در تورنتو کانادا به «ایران‌وایر» می‌گوید فعلا هیچ‌چیز مشخص نیست. او توضیح می‌دهد که در ظهور و داغ شدن تب همستر کامبت نقاط تاریکی وجود دارد که سازندگان آن هنوز به آن‌ها پاسخی نداده‌اند: «این پروژه خیلی خیلی نوپا است و چیزهای خیلی اولیه را هم هنوز ندارد. ما نمی‌دانیم سازنده آن کیست، چه شرکتی پشت آن است و حتی کشوری که در آن فعالیت می‌کند را نمی‌دانیم یعنی نمی‌دانیم بر اساس قوانین چه کشوری دارد فعالیت می‌کند.»
به گفته او، مهم‌تر از همه، «وایت پیپر» یا «کاغذ سفید» ندارد.
کاغذ سفید، سند اطلاعاتی و راهنمای رمزارزها است که افراد را ترغیب به خرید و استخراج و نهایتا پشتیبانی از آن محصول می‌کند.
منافی در همین‌باره تاکید می کند: «وایت پیپر یک راهنما و نقشه راه است و نشان دهنده شفافیت، جزییات و فناوری زیربنایی که استفاده می‌شود. برنامه‌های شرکت برای توسعه در آینده و هر چه که مربوط به آن رمزارز است نیز در آن موجود است. همستر کامبت حتی وایت پیپر که یک چیز بسیار ابتدایی است را هم ندارد و در وب‌سایت شان آمده است وایت پیپر به زودی می‌آید.»
به گفته این پژوهش‌گر امنیت دیجیتال، همستر کامبت نه اطلاع‌رسانی درباره سیاست حفظ حریم خصوصی خود دارد و نه مشخص کرده است که با ضربه (تپ) کاربران روی گوشی‌های‌شان، چه می‌شود، به کجا می‌رود، اصلا هدف چیست از این ضربه‌ای که زده می‌شود: «و آیا ما رمز ارزی استخراج می‌کنیم و به شما می‌دهیم؟»
او تاکید می‌کند: «اینها سوالاتی هستند که در ذهن ما هست. سوال‌های مهمی که یک پروژه‌ای را که یک‌دفعه به ۱۰۰ میلیون کاربر در عرض چند هفته رسیده، هنوز جواب اینها را ندارد. اینها نشانه‌های تاریکی است.»
کاربر-بازیکنانی که از مرز ۱۰۰ میلیون گذشتند
کمتر از یک هفته پیش تعداد کاربران و افرادی که در همستر کامبت بازی می‌کردند، نزدیک به هشت میلیون نفر بود. روز سه‌شنبه ۱۵ خرداد ۱۴۰۳ این رقم به ۶۰ میلیون و ۲۴ میلیون بازیکن فعال رسید. اواخر چهارشنبه ۱۶ خرداد، تعداد کاربران آن ۷۸ میلیون بود و در ساعات پایانی روز پنج‌شنبه به ۱۰۰ میلیون نفر رسید؛ رشدی تصاعدی که نشان از استقبالی بی‌سابقه از یک بازی تلگرامی دارد.
علیرضا منافی، پژوهش‌گر اینترنت به تب جا ماندن از نات‌کوین به‌عنوانی یکی از دلایل این استقبال کم‌نظیر اشاره می‌کند: «این زمانی اتفاقی افتاد که تب نات‌کوین بالا بود و عده‌ای که حس کردند از نات‌کوین عقب مانده‌اند، خواستند حداقل به همستر کامبت خود را برسانند که مثل نات‌کوین چیزی را از دست نداده باشند.»
اشاره او به نات، سکه بازی تلگرامی نات‌کوین است که قبلا مانند سکه‌های بازی همستر کامبت، فقط «توکن» بومی بودند و در خود بازی قابل خرج کردن. اما با ورود آن به لیست صرافی‌ها، برای این توکن قیمتی تعیین شده است و هم‌زمان با رمزارزهای معتبر دنیا، قیمت آن بالا و پایین می‌رود؛ مثلا در زمان تنظیم این گزارش، یعنی بامداد جمعه ۱۸ خرداد ۱۴۰۳ در ایران، قیمت آن ۲۱ هزارم یک تتر دلاری و معادل هزار و ۲۳۷ تومان بوده که کاهشی حدود شش درصدی را تجربه کرده است.
آیا سکه‌های همستر کامبت رمزارز هستند؟
علیرضا منافی می‌گوید کوین‌های همستر کامبت رمزارز نیستند بلکه توکِن یا ژتون‌هایی هستند که فقط در خود بازی می‌توان آن‌ها را خرج کرد: «اصولا نباید به آن به چشم رمزارز نگاه کرد. همان‌طور که گفتم، توکِن بومی خود را دارد. وقتی می‌گوییم توکِن بومی، یعنی فقط قابل استفاده برای درون برنامه است. بیرون نمی‌توانید آن را جایی بفروشید، فقط می‌توانید با آن کارت بخرید. به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم که اصلا این توکن ارزش دارد یا ندارد و ارزش آن چه قدر است، چون هنوز جایی لیست نشده است.»
او درباره نحوه ورود به این بازی نیز توضیح می‌دهد: «این‌طور است که کاربران باید به هم لینک بدهند، در سوشال مدیای خودشان آن را به اشتراک بگذارند و به هم معرفی‌نامه بدهند. البته خب در تلگرام فعال است و احتمالا تلگرام آن را یک چک اولیه کرده و بحث‌هایی هم درباره لیست کردن آن در صرافی‌ها وجود دارد ولی فعلا سوالات بسیاری درباره آن مطرح است که پاسخ داده نشده‌اند.»
به گفته او، کاربران می‌توانند سکه‌ها را بین خودشان منتقل یا اصطلاحا ایردراپ کنند. ولی چون هنوز ژتون‌های این بازی در هیچ صرافی رمزارزی لیست نشده و ارزش آن‌ها مشخص نیست، یعنی نمی‌توانیم بگوییم ارزش آن صفر است یا ۱۰ سنت، هیچ معیاری وجود ندارد و اقدام درستی نیست اگر کسی قرار باشد سرمایه‌گذاری کند و به‌عنوان دارایی از آن استفاده کند.»
حفره‌های امنیتی، خطرات را بشناسیم
علیرضا منافی درباره بازی تلگرامی همستر کامبت تاکید می‌کند: «خیلی نوپا است و تا به‌حال کاملا ناشناس فعالیت کرده و این باعث شده است اطلاعات زیادی از آن در دسترس نباشد. ولی مردم حداقل می‌توانند خطرات را بشناسند و متناسب با آن تصمیم‌گیری کنند.»
او خطرات امنیتی این بازی را عمدتا متوجه کسانی می‌داند که در شبکه‌های اجتماعی چون «ایکس» و «اینستاگرام» به طور ناشناس بازی می‌کنند: «اگر کسی در توییتر و اینستاگرام ناشناس است، اگر بخواهد لینکش را با بقیه به اشتراک بگذارد، نام کاربری تلگرامش در آن لینک هست و دو دستی دارد هویت خود را به طور عمومی در فضای مجازی تقدیم می‌کند و این می‌تواند باعث شناسایی او شود.»
به گفته او، خطر نسخه‌های جعلی همستر کامبت نیز جدی است: «مثل بقیه چیزهای دیگر که ساخته شدند و بعد نسخه‌های جعلی‌شان بالا آمدند، درباره همستر کامبت هم این خطر وجود دارد. این هم یک بات ساده تلگرام است و به زودی ممکن است چندین نمونه مشابه که ارتباطی هم با شرکت اصلی ندارند، بالا بیایند و شروع کنند به فعالیت، گرفتن اطلاعات کاربران و آلوده کردن تلفن‌های‌شان. ما راجع به خودشان اطلاعاتی نداریم، وای به روزی که نسخه جعلی‌شان هم بیرون بیاید.»
غم نان یا رویای یک شبه ره ۱۰۰ساله رفتن؟
گزارش‌های بسیاری از استقبال گسترده کاربران ایرانی از همستر کامبت منتشر شده است. اگرچه تعداد کاربران این بازی به تفکیک کشورها بیرون نیامده اما گفته می‌شود که بیشترین تعداد مقاله در رسانه‌ها درباره این بازی به زبان فارسی است؛ موضوعی که می‌تواند دال بر گستردگی استقبال از این بازی در ایران باشد.
متعاقب فراگیر شدن همستر کامبت در ایران، در شبکه‌های اجتماعی نیز بسیاری با افرادی که به این بازی پیوسته‌اند، شوخی کرده‌اند، برخی آن‌ها را «بی‌کار» و «الاف» خوانده و برخی دیگر آن را به مشخصات ایرانی و «درصحنه» بودن نسبت داده‌اند.
برخی، اغلب از میان کاربران نزدیک به حکومت موسوم به «ارزشی»، رویکرد جوانان برای کسب درآمد «کم‌زحمت» و «سریع» را به باد انتقاد گرفته‌اند. اما روایت‌های دیگری نیز منتشر شده که بر باز شدن فضای امید برای شهروندانی که با فقر و بی‌کاری دست و پنجه نرم می‌کنند، دلالت دارند.
«مهرزاد بروجردی»، استاد علوم سیاسی و رییس دانشکده هنر، علوم و آموزش دانشگاه علم و فناوری «میزوری» به «ایران‌وایر» می‌گوید تب رمزارزها و بازی‌هایی چون همستر کامبت جهان‌شمول است: «این یک احساس جهان‌شمول است که مردم می‌خواهند سریع پول در بیاورند. در بازار سهام هم همین است. این‌که سهام می‌خری و همان روز می‌فروشی، این در دنیای غرب هم بسیار مرسوم است. کسانی هستند که شغل‌شان را رها کرده‌اند و به این کار تجارت یک‌روزه روی آورده‌اند.»
او می‌افزاید: «اگر وضع بد اقتصادی را در نظر بگیریم، با بالارفتن بهای زندگی، خیلی منطقی است که افراد به دنبال پول در آوردن باشند. همان طور که شغل دوم بگیرند و مثلا راننده اسنپ شوند منطقی است، این موضوع هم منطقی است.»
به گفته او، برخی خصوصیات جامعه ایرانی نیز احتمالا در استقبال ایرانیان از آن بی تاثیر نبوده‌اند: «می‌توان گفت که وضعیت بد اقتصادی و نیاز مردم به پر کردن سفره‌‌های‌شان در این ایده سریع و یک‌شبه پول‌دار شدن، میان‌بر زدن که ید طولایی در جوامعی مثل ایران دارد، تاثیرگذار است.»
این استاد دانشگاه درباره ربط این استقبال به بی‌اعتمادی جامعه به ساختارهای رسمی جامعه نیز توضیح می‌دهد: «اگر بخواهیم از دید کلان جامعه‌شناسی به آن نگاه کنیم و اعتماد را به‌عنوان یک سرمایه ملی حساب کنیم، می‌توان هم جنبه‌های مثبت و هم منفی آن را برشمرد. از یک سو عدم اعتماد به نظام حکومتی، مردم را به طرف راه‌های دیگر برای تامین هزینه‌های زندگی می‌کشاند و از طرف دیگر اعتمادی به بازیگر دیگر وجود دارد که آن‌ها نقش خود را در انجام دادن مبادلات درست انجام می‌دهند.»
بروجردی تاکید می‌کند: «مردم فکر می‌کنند از یک کانال غیرحکومتی دارد انجام می‌شود و فضایی مجازی برای آن‌ها ایجاد می‌کند که عرض‌اندام کنند، سرگرم شوند و اوقات فراغت خودشان را به شکلی که از دروازه‌های تبلیغاتی حکومت نمی‌گذرد، پر کنند. اینها عکس‌العمل‌های قابل درک و فهمی هستند. حتی یک چیز ساده‌ای مثل آب بازی بچه‌ها را ببینید که حکومت با آن مخالفت می‌کند ولی هر چه بیشتر به محبوبیت این امر کمک می‌کند.»
او در پایان نیز به جوان بودن جمعیت ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «به هر حال، جمعیت جوان ایران و شیفتگی آن‌ها به تکنولوژی مدرن نیز می‌تواند در این موضوع نقش داشته باشد.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر