در پی انتشار اسنادی که آلودگی سرم‌های مخصوص «دیالیز صفاقی»، ساخت شرکت «ثامن»، متعلق به آستان قدس رضوی را تایید می‌کردند، اطلاعاتی به «ایران‌وایر» رسیده که نشان می‌دهند دامنه این مسمومیت بیماران دیالیز صفاقی از مشهد و اصفهان، یعنی دو شهری که در نامه «انجمن نفرولوژی ایران» آمده، گسترده‌تر است و بیماران در برخی دیگر از شهرهای ایران از ماه‌ها قبل با علایم مسمومیت آلومینیوم دست به گریبانند.
منابع «ایران‌وایر» در یک مرکز دیالیز در غرب ایران نیز تایید کرده‌اند که شرکت ثامن صبح روز چهارشنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ فراخوان جمع‌آوری محلول‌های دیالیز خود را داده است.
یک عضو خانواده بیماری که با این سرم‌های مخصوص دیالیز مسموم شده و بیش از ۱۰ روز است در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است، به «ایران‌وایر» می‌گوید حتی نتایج آزمایشات مکرر به آن‌ها اعلام نمی‌شود و اگر تا به امروز با التماس می‌توانستند از برخی آزمایش‌های داخل پرونده کپی بگیرند، دیگر موضوع امنیتی شده است.
مسمومیت با آلومینیوم چگونه است و چه خطراتی دارد؟ روال عادی رویارویی سازمان‌های غذا و دارو با مسمومیت‌های دارویی چیست و چرا به شرکت ثامن فقط «تذکر جدی» داده شده است؟
***
بخش «زیر ذره‌بین» برنامه «تیتر اول» در شبکه تلویزیونی «ایران اینترنشنال» اسنادی را روز سه‌شنبه ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ منتشر کرده که مطابق آن‌ها، سرم‌های مخصوص «دیالیز صفاقی»، ساخت شرکت «ثامن» که به آستان قدس رضوی تعلق دارد، آلوده به آلومینیوم است و این آلودگی سبب مسمومیت شماری از بیماران دیالیزی و جان باختن برخی از آن‌ها شده است.
گفته شده که هیچ یک از این نامه‌ها محرمانه نیستند ولی تا زمانی که تیتر اول به آن‌ها نپرداخته بود، نه بیماران و خانواده‌های‌شان و نه رسانه‌ها از وجود آلومینیوم در محلول‌های دیالیز صفاقی شرکت ثامن مطلع نبوده‌اند.
ایران اینترنشنال همچنین سند دیگری را که تاریخ آن ۱۷ خرداد ۱۴۰۳ است، منتشر کرده که در آن مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو در نامه‌ای خطاب به مدیرعامل شرکت ثامن، خواستار توقف توزیع و مصرف محلول‌های دیالیز صفاقی تولید شرکت ثامن شده است.
نامه دیگر از سوی «رییس انجمن نفرولوژی ایران» صادر شده است خطاب به پزشکان متخصص نفرولوژی در سرتاسر ایران. در این نامه به صراحت درباره آلودگی این محلول دیالیزی به آلومینیوم و مسمومیت شماری از بیماران صحبت و عنوان شده که شرکت ثامن این آلودگی را تایید کرده است. یک کانال تلگرامی را هم راه‌اندازی کرده است تا اطلاعات قابل ردگیری مربوط به محلول‌های آلوده را به پزشکان انتقال دهد.
انجمن نفرولوژی همچنین از پزشکان نفرولوژیست خواسته است که از محلول‌های برند دیگری استفاده کنند، بچ‌نامبر یا شماره سری تولید محلول‌هایی که نزد بیماران‌شان است را با شماره‌های اعلام شده از سوی شرکت ثامن مطابقت دهند و اگر بیماری علایم مسمومیت داشت، از او تست خون گرفته و داروی لازم برای پایین آوردن آلومینیوم موجود در خون‌شان را تجویز کنند.
پیشنهاد دیگر این انجمن، استفاده از دیالیز خونی به‌جای دیالیز صفاقی بوده است. دیالیز خونی روشی است که در آن خون از بدن خارج، در داخل دستگاهی تصفیه و مواد سمی چون اوره، کراتینین و آب اضافه آن در نبود کلیه سالم جذب و خون تصفیه شده دوباره با دستگاه به بدن بازگردانده می‌شود.
دیالیز صفاقی اما ساده‌تر و کمتر تهاجمی است. با یک لوله باریک که به یک سر آن سرم وصل است، دارو وارد محوطه شکمی می‌شود و آن‌جا در ردوبدل کردن مایعات و مواد حل شده با خون از طریق بافت صفاق، مواد سمی خون جذب و از لوله باریک دیگری از شکم خارج می‌شوند. این روش به‌دلیل سادگی و قابل انجام بودن در منزل، ترجیح بسیاری از بیماران دیالیزی و خانواده‌های آن‌ها است که سال‌هاست در رفت و آمد به بیمارستا‌های مختلف در شهرهای بزرگ ایران هستند.
آی‌سی‌یو است؛ در جدال برای زندگی
عضو خانواده یکی از بیماران دیالیزی که با «ایران‌وایر» صحبت کرده است، می‌گوید حال عزیزشان در اثر مصرف این دارو رو به وخامت رفته است. او از تماس مسوولان بیمارستان‌های شهر با خود و پی‌گیری وضعیت بیمارشان خبر می‌دهد: «این‌ها همه مستنداتی هستند که نشان می‌دهند داروهای‌شان مسموم بوده است، وگرنه چرا مددکار بیمارستان باید تماس بگیرد و بگوید هزینه‌ای پرداخت نکنید؟!»
می‌گوید با این که عزیزشان بیش از یک سال و نیم بوده که دیالیز می‌شده، از حدود هشت ماه پیش علایمی در او ظاهر شده که نشان از موثر نبودن دارو و بدتر شدن حالش داشته است. با این‌حال، از دو ماه پیش اوضاع کاملا تغییر کرده و علایمی در این بیمار به طور واضح بروز یافته که فرد مطلع از احوال او می‌گوید مسمومیت است: «بیمار ما ۶۶ ساله است. او فشارخون بالا داشت و برای همین کلیه‌هایش را از دست داد. بخش‌های دیالیز بیمارستان‌های تمام ایران وضع بسیار خرابی دارند و دستگاه‌ها بی‌کیفیت و کهنه‌اند. وقتی شنیدیم که می‌شود از خانه دیالیز کرد، خوشحال شدیم.»
به گفته این شخص، علایم این شهروند شامل تورم صورت و پاها، ضربان قلب بالا و کم‌اشتهایی شدید بوده‌اند: «شاید در عرض شش ماه، ۴۰ کیلو وزن کم کرده بود، نمی‌توانست غذا بخورد. هشیار نبود. روزی ۲۰ ساعت می‌خوابید و گاهی هذیان می‌گفت. همیشه تب و لرز داشت و عاصی بود از دست خودش.»
به گفته این شخص مطلع، این عضو خانواده‌اش بارها از سوی پزشک معالج خود و بیمارستانی که اکنون در آن بستری است، مورد آزمایش قرار گرفته ولی نتایج آزمایشات با آن‌ها درمیان گذاشته نشده‌اند.
او درباره تجربه مشابه بیماران دیالیزی در شهر محل اقامتش نیز می‌گوید: «دو نفر دیگر که در شهر ما دیالیز صفاقی می‌کردند، وقتی حال‌شان بد شد، انصراف دادند و دوباره دیالیز خونی شدند.»
مسمومیت با آلومینیوم چه‌قدر مرسوم است؟
دکتر «روزبه اسفندیاری»، پزشک و پژوهش‌گر پزشکی هسته‌ای به «ایران‌وایر» می‌گوید مسمومیت با آلومینیوم در بیماران دیالیز صفاقی در همه‌جای دنیا ممکن است رخ دهد.
او با تاکید بر این که مطالعاتی در جهان انجام می‌شود که میزان آلومینیوم خون بیماران دیالیزی را بررسی می‌کند، می‌گوید انجمن نفرولوژی امریکا بر اساس این تحقیقات معتقد است سطح خونی آلومینیوم تنها باید در دو درصد افرادی که دیالیز می‌شوند، بالاتر از ۱۰ میکروگرم در لیتر باشد که میزان بسیار ناچیزی از مسمومیت است.
به گفته او، ایران نیز یک بار برای اولین و آخرین‌بار در سال ۲۰۱۴ این آزمایش را در اراک و در بین ۱۳۶ بیماری دیالیزی انجام داد و به این واسطه مشخص شد که ۱۶ درصد از بیماران دیالیزی با آلومینیوم مسموم شده‌اند.
دکتر اسفندیاری تاکید می‌کند: «برخی از علایمی که به آن اشاره شده، ربطی به مسمومیت ندارند و ممکن است مدت‌ها قبل از مصرف دارو رخ دهند.»
این پزشک به رایج بودن عفونت در پی دیالیز صفاقی اشاره می‌کند و می‌گوید تورم صورت و بدن، عدم دفع پتاسیم، آریتمی کشنده قلب، تب و لرز، استفراغ، آنمیا و کم‌خونی شدید و غیره از جمله مواردی هستند که به‌دلیل نارسایی کلیه پیش از مسمومیت با فلز سنگین آلومینیوم فرد را دچار مشکل کرده‌اند.
آیا انجمن نفرولوژی از شرکت ثامن می‌ترسد؟
در متن نامه‌ای که ایران اینترنشنال منتشر کرده، آمده که انجمن نفرولوژی ایران به شرکت ثامن، وابسته به آستان قدس رضوی، از مجموعه‌های تحت نظر «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، «تذکر جدی» داده است.
در این نامه که تاریخ آن ۱۹ خرداد است، آمده که به شرکت ثامن گفته شده است هزینه‌های آزمایشات بیماران را تقبل، موضوع را پی‌گیری و همه مراحل تولید را کنترل کند.
دکتر روزبه اسفندیاری می‌گوید این رویه، رویه مرسوم در زمان مسمومیت‌های دارویی نیست: «نامه‌ای که منتشر شده است، می‌گوید این محصول را با یک محصول دیگر تغییر دهید و بروید دیالیز خونی انجام دهید. دیالیز خونی که به همین سادگی نیست که بگوییم خب نشد، برویم سراغ همودیالیز، روند درمانی پیچیده و نیاز به جراحی دارد و باید شانت بین سیاه‌رگ و سرخ‌رگ بیمار قرار بدهند. بنابراین به این سرعت نیست و در ثانی امکانات و تجهیزات آن را برای این تعداد بیمار دیالیزی مگر در بیمارستان‌ها دارند؟ بر این اساس، در این نامه درخواست‌هایی داده شده است که بدون پشتوانه‌اند و زیرساخت آن را ندارند.»
از لحن نامه‌ای که انجمن نفرولوژی خطاب به پزشکان نوشته، مشخص است که بار اصلی رویارویی با این مسمومیت مرگبار، روی دوش پزشکان و بیماران قرار گرفته است؛ درست برخلاف رویه معمول در کشورهای دیگر.
بنا به گفته دکتر اسفندیاری، سازمان غذا و داروی ایالات متحده در چنین شرایطی ابتدا دستور توقف تولید داروی دارای عنصر مسموم‌کننده را صادر می‌کند، بعد تمام محصولات صرف‌نظر از شماره سری تولید آن‌ها فراخوانده شده و از سطح جامعه جمع‌آوری می‌شوند. سپس این سازمان بر روند تولید سایر محصولات مشابه شرکت مدنظر نظارت مستقیم انجام و برون‌داد را مورد آزمایش‌های مکرر قرار می‌دهد تا همین موضوع در مورد سایر محصولات نیز صادق نباشد.
با این‌حال، شرکت ثامن که از سال ۱۳۷۱ با شعار «سلامت بیمار هدف ما است»، در ایران سرم و محلول‌های مختلف را ساخته و روز چهارشنبه و با تاخیری حدود یک هفته‌ای، وارد فاز عملی جمع‌آوری محصولات مشکوکش از سطح بازار شده است.
منابع «ایران‌وایر» در یکی از مراکز دیالیز صفاقی در غرب ایران تایید کرده‌اند که این شرکت فراخوان جمع‌آوری تمام محلول‌های دیالیز صفاقی خود را صادر کرده ولی دلیل این کار، «مشکل در بسته‌بندی» عنوان شده، نه وجود عنصر آلومینیوم که سبب مسمومیت و بعضا مرگ شهروندان شده است.
این رویه غیرشفاف احتمالا علاوه بر ضعف عمومی ساختارهای نظارتی در ایران، مربوط به وابستگی‌های شرکت ثامن نیز باشد. همان‌طور که گفته شد، سهام‌دار اصلی این شرکت، آستان قدس رضوی است؛ یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌داران ایران که تولیت آن با دستور رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شود.
آستان قدس یک سازمان شبه‌دولتی مستقر در شهر مشهد است که قرار بوده امور حرم امام هشتم شیعیان را مدیریت کند اما با ثروتی که از نذورات زائران و معافیت‌های مالیاتی از زمان تاسیس جمهوری اسلامی به‌هم زده است، ردپایی در همه صنایع داخل ایران دارد؛ از داروسازی تا لوازم خانگی.
چند ماه پیش بود که پرونده فساد ۲۲ میلیون دلاری این نهاد در واردات لاستیک خبرساز شد. مدتی بعد نیز اخبار دیگری از صادرات ۵۰۰ میلیون دلاری بنزین انتشار یافت که همگی نشان از یک رویه غیرشفاف، آغشته به فساد و کارتل‌گونه در نحوه عملکرد و مدیریت این نهاد مذهبی- اقتصادی وابسته به رهبر جمهوری اسلامی داشتند.
علایم مسمومیت با آلومینیوم چیست و چه باید کرد؟
دکتر اسفندیاری درباره علایم مسمومیت با آلومینیوم به «ایران‌وایر» می‌گوید: «مسمومیت آلومینیوم اغلب از طریق مواد خوراکی، تماس پوستی و دیالیز است و مسمومیت از راه تماس پوستی به ندرت اتفاق می‌افتد.»
او تاکید می‌کند: «مسمومیت با آلومینیوم روی سه بخش بدن تاثیر قابل ملاحظه‌ای می‌گذارد؛ روی استخوان که شکستگی‌های ترمیم‌نشده ایجاد می‌کند، آنمیا یا کم‌خونی و سومین مورد که اگر خیلی شدید باشد، باعث اختلالات عصبی می‌شود، به صورت کاهش سطح هوشیاری و کاهش توانایی شناختی خودش را نشان می‌دهد.»
به گفته این پژوهش‌گر پزشکی هسته‌ای، بهترین راه تشخیص مسمومیت با آلومینیوم از طریق آزمایش خون است.
او درباره درمان این نوع مسمومیت نیز می‌افزاید: «بیماران می‌توانند طبق همین نامه، اگر می‌توانند، از یک محلول دیگری استفاده کنند یا اگر مقدور است، دیالیز خونی را شروع و سطح آلومینیوم خون خود را تست کنند. اگر بالا بود، پزشک می‌تواند داروی دفروکسامین را تجویز کند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر