کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران به‌دنبال ایجاد مشارکت بیشتر مردم در انتخابات هستند و در تلاشند با وعده‌های مختلف، ایرانیان بسیاری را که با انتخابات در این نظام سیاسی قهر کرده‌اند، پای صندوق رای بکشانند.
اگرچه مساله زنان از آغاز انقلاب مطرح بوده و بسیاری در این سال‌ها خواسته‌های خود را در خیابان‌ها و کمپین‌های مختلف در مورد زنان به زبان آورده‌اند، اما از سال ۱۴۰۱، مسائل مربوط به زنان و به‌ویژه مقوله حجاب، اهمیت بیشتری یافت. آیا کاندیداهای ریاست‌جمهوری در‌این‌باره دغدغه‌ای دارند و آیا می‌توانند در صورت رسیدن به کرسی ریاست‌جمهوری، در مقوله حجاب سیاست یا قانونی را تغییر دهند؟
***
کاندیداها در مورد حجاب چه می‌گویند؟
در ۱۱اردیبهشت۱۴۰۲، «سعید جلیلی»، کاندیدای ریاست‌جمهوری گفته بود حجاب مزیت نسبی جامعه ماست. باید از حجاب دفاع کنیم. نباید در اجرای قانون لکنت زبان داشت. ما باید از حقیقت دفاع کنیم. در سخنرانی دیگری او می‌گوید: «لباس اجتماعی بانوان و برای حضور اجتماعی آن‌هاست. حضور اجتماعی آن‌ها باید در محیط امن و آرام باشد.»
نظر مشابهی را «امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی»، کاندیدای دیگر دارد. او می‌گوید: «از نظر ما، زنان فرصت هستند نه مساله، باید از این فرصت استفاده کرد. در جامعه سنتی ما زنان نقش داشته‌اند، آنان در اقتصاد خانواده نقش داشته‌اند.» او تاکید دارد «حق زنان است که به توانمندی‌های خود نقش بگیرند، نه به جذابیت‌ها.»
از این رو او بر رعایت قانون حجاب تاکید می‌کند که توانمندی‌های آنان را برجسته می‌کند. او در دی۱۴۰۱ خطاب به زنانی که می‌گویند مساله کشور مگر موی ماست، گفته بود: «بله، مساله موی شماست. ما برای حفظ حرمت یک زن، شهید داده‌ایم.»
«مصطفی پور محمدی»، کاندیدای دیگر ریاست‌جمهوری و وزیر کشور سابق نیز، بر رعایت قانون تاکید می‌کند. او می‌گوید مسائل زنان نباید صرفا به مسائل پوششی مطرح شود، اما در عین حال وی تاکید دارد که آداب صحیح اخلاقی و حفظ شئونات انسانی لازمه جامعه است و «همه باید قواعد یک جامعه خوب» را رعایت کنند.
«علیرضا زاکانی»، برخلاف دیگر کاندیداها در حمایت از حجاب شهره است. او حتی جمله‌ای از خود را در بنرهای شهر تهران قرار داده است: «رعایت حجاب در جایی که خدمات عمومی شهرداری ارائه می‌شود، ضروری است.»
او در ۱۱اردیبهشت در رابطه با حجاب می‌گوید: «شهرداری در این حوزه یک وظیفه قانونی و اخلاقی و شرعی دارد و آن نیز این است که بتواند محیط‌بانی کرده تا فضا به سمت بی‌عفتی و بی‌حجابی در جامعه گسترش پیدا نکند.» زاکانی تاکید می‌کند «طرح‌های پلیس باید مورد حمایت قرار بگیرد و ما هم در جهت همکاری و کمک به آن، کاملا آماده هستیم.»
او در خرداد ماه و پیش از اعلام نتایج احراز صلاحیت‌ها می‌گوید: «به هر صورت حجاب امری قانونی و شرعی است و ما مکلفیم نظم‌پذیری جامعه را مبتنی‌بر این قواعد حفظ کنیم. شرایط به سمتی خواهد رفت که این اتفاق غیرقانونی جمع خواهد شد، با یک برنامه دقیق، مسیر را گام‌به‌گام پیش می‌رویم و مایه شرمندگی ما نیست، بلکه افتخار می‌کنیم که با تدبیر و دقت گام بر می‌داریم.»
«محمدباقر قالیباف»، قوانین مربوط به حجاب را یکی از دستاوردهای حضورش در مجلس میداند. او می‌گوید: «مجلس در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای حجاب، عفاف و فرهنگ مصوبات زیادی داشت. همه آن‌ها روی زمین مانده بود و جنبه قانونی نداشت. بیش از ۷۰ ماده در جنبه‌های ایجابی گذاشتیم؛ یکی از فصل‌های آن مربوط به بحث جرم‌انگاری بود که حداکثر ۱۳ یا ۱۴ ماده بسیار دقیق و بازدارنده در زمینه حجاب و عفاف اختصاص یافت.»
او در بهمن نیز گفت: «ما در مجلس شورای اسلامی به‌طور قطع همه نمایندگان اصرار داریم تا در اسرع وقت، لایحه عفاف و حجاب نهایی شود.»
اما رییس مجلس شورای اسلامی، صریح‌تر در تیر۱۴۰۲ نظرش را بیان کرده و گفته بود: «البته با کسانی که با هدف مبارزه با حکم خدا به صحنه آمده و پرده‌دری می‌کنند، باید محکم و قاطع برخورد کنیم.»
آیا سخن متفاوتی در میان کاندیداها وجود دارد؟
در میان کاندیداهای ریاست‌جمهوری موجود، تنها کسی که از او انتظار تغییر در وضعیت حجاب می‌رود، «مسعود پزشکیان» است. اصلاح‌طلبان با این پیش‌فرض در روزنامه‌های خود می‌نویسند: «پزشکیان به نقش زنان باور دارد.» طرفداران این جبهه می‌گویند با حضور پزشکیان، دیگر به‌راحتی شاهد حضور گشت ارشاد نخواهیم بود.
پزشکیان نیز روز جمعه در این راستا نسبت به «طرح نور» که هم‌زمان با عملیات «وعده صادق» علیه اسرایيل آغاز شد گفت: «مداخله افراد به نام طرح نور، ما را به سمت سیاهی می‌کشاند.» او به سخنانی کلی اکتفا کرده و می‌گوید: «دختران ما با اعتقادات ما مشکلی ندارند، اما وقتی آن‌ها را مقابل خود قرار می‌دهیم و ضد دین می‌کنیم، آن را تبدیل به کسی می‌کنیم که متنفر می‌شود.»
این کاندیدای اصلاح‌طلبان تاکید دارد: «دختری که روسری ندارد، تا زمانی که مداخله نکردیم، مشکلی با ما ندارد، ولی این مداخله باعث تضاد اجتماعی می‌شود.» او برای توضیح خود از امام اول شیعیان نقل‌قول کرده و می‌گوید «امام علی می‌گویند مداخله اگر کار را بدتر می کند، انجام ندهید.»
«فاطمه راکعی» که رییس کمیته زنان (معاون بانوان) ستاد پزشکیان است، در همین زمینه نوشت: «دولت مسعود پزشکیان تلاش خواهد کرد احترام و کرامت به زن ایرانی بازگردد و هیچ فرد و جریانی نتواند فراتر از قانون، محدودیتی برای زنان ایجاد کند.» سخنانی که با واکنش‌های بسیاری مواجه شد.
باوجود آن، نظر شخص پزشکیان و ستادش در مورد حجاب بسیار محافظه‌کارانه است و آن‌ها صرفا از برخودرها ناراضی هستند و در باب قانون هیچ وعده‌ای نداده‌اند.
حتی «مصطفی کواکبیان»، نماینده پزشکیان، در یک مناظره انتخاباتی می‌گوید: «کسی با حجاب مخالفتی ندارد، ما بحثمان این است که به‌زور و باتوم جواب نمی‌دهد.» طرفداران پزشکیان اما حتی در همایشی که برای زنان ترتیب داده شده بود، شعار «زن، زندگی، آزادی» سر دادند و از او می‌خواهند که نه‌تنها گشت ارشاد را از خیابان‌ها جمع کند، که راه حجاب اختیاری را باز کند.
چه نهادهایی در مقوله حجاب وجود دارند و کدام‌ها زیرنظر رییس‌جمهور است؟
در جمهوری اسلامی ایران، موضوع حجاب توسط نهادها و سازمان‌های متعددی پیگیری و نظارت می‌شود. تعداد دقیق این نهادها معلوم نیست، اما فرمانده فراجا از وجود حداقل ۳۲ نهاد در این راستا خبر داده است. مهم‌ترین این نهادها، شامل شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، ستاد مرکزی حجاب و عفاف، نیروی انتظامی، وزارت کشور، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، نیروی مقاومت بسیج و وزارتخانه‌های مختلفی چون بهداشت، آموزش‌و‌پرورش، راه‌و‌شهرسازی و اطلاعات است.
از این مجموعه نهادها، بسیاری از آن‌ها به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت نظارت رییس‌جمهور قرار دارند. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به ریاست رییس‌جمهور، نقش مهمی در تعیین سیاست‌های کلان فرهنگی، ازجمله حجاب دارد. همچنین وزارت کشور که مسوولیت نظارت و هماهنگی بین نهادهای مختلف متولی حجاب را بر عهده دارد نیز، تحت نظارت رییس‌جمهور است.
اما نکته قابل تامل در مورد شورای‌عالی انقلاب فرهنگی آن است که زیر نظر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی است.
«کبری خزعلی»، از اعضای این شورا توضیح می‌دهد که «مقام رهبری به‌منظور ارتقا علمی و فرهنگی کشور برای ترسیم خط مشی و طراحی مهندسی علمی و فرهنگی جامعه، این نهاد را تاسیس و به مصوبات آن اعتبار می‌بخشد.» از سوی دیگر، اعضای این شورا نیز توسط «علی خامنه‌ای» تعیین می‌شوند که در میان آن‌ها، چهره‌هایی مثل «امیرحسین بانکی‌پور» حضور دارند که نقش جدی‌ای در مجلس برای نوشتن قانون عفاف و حجاب داشته‌است.
در عین حال، وزیر کشور نیز زیرنظر رهبر انتخاب می‌شود. «حسن روحانی»، رییس‌جمهور سابق ایران، پیش‌تر در‌این‌باره گفته بود: «برخی وزرا مانند وزیر کشور، امور خارجه، اطلاعات، آموزش‌و‌پرورش، علوم، ارشاد، دفاع و رییس سازمان انرژی اتمی، با هماهنگی با مقام معظم رهبری معرفی می‌شوند.»
قوه‌قضاییه نیز نقش مهمی در اجرای قوانین مرتبط با حجاب ایفا می‌کند. برگزاری دادگاه‌های سیار و فوری برای رسیدگی به موارد بی‌حجابی و اجرای فوری احکام مربوطه، ازجمله وظایف این نهاد است. براساس ابلاغیه افشا شده با امضای «احمد وحیدی»، وزیر کشور، قوه‌قضاییه موظف است دادگاه‌های سیار و فوری برای رسیدگی به بی‌حجابی برگزار کند. علاوه‌بر این، قوه‌قضاییه از طریق قوانین مدون و مشخص نظیر قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر و قانون مجازات اسلامی، نقش پشتیبانی قانونی را بر عهده دارد.
نیروهای امنیتی نیز در زمینه نظارت و اجرای قوانین حجاب نقش دارند. این نهادها با ایجاد گروه‌های نظارتی و اجرایی نظیر گشت‌های ارشاد، وظیفه نظارت بر رعایت حجاب در سطح جامعه را بر عهده دارند. علاوه بر وظایف ذاتی و قانونی که فراجا در حوزه عفاف و حجاب به موجب قوانین مختلف و مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی دارد، در ستاد عفاف و حجاب نیز ماموریت‌هایی برعهده این نهاد گذاشته شده است.
آیا رییس‌جمهور می‌تواند برای حجاب کاری کند؟
حسن روحانی، در بهمن ۱۳۹۷ گفته بود: «تمام حجاب در قرآن حمایت از زن است. ما طوری درست کردیم مثل اینکه حجاب چماق بر سر زن است.» در پاسخ به او، آیت‌الله «مکارم شیرازی»، یکی از مراجع شیعه گفته بود: «شما رییس‌جمهوری اسلامی هستید؛ نه رییس‌جمهور دموکراتیک سکولار. رییس‌جمهوری که قسم خورده است که ارزش های اسلامی را حفظ کند، باید به قسم خود پایبند باشد.» این پاسخ به‌نوعی وضعیت رییس جمهور در مورد موضوع حجاب را نشان می‌دهد که توسط مراجع نیز، تحت فشار است.
«عبدالحسین خسروپناه»، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: «رییس‌جمهور از طریق نهادهایی مانند شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و وزارت کشور، می‌تواند تاثیری بر سیاست‌های حجاب داشته باشد. با‌این‌حال، محدودیت‌های قانونی و ساختاری موجود در نظام جمهوری اسلامی ایران، قدرت او را محدود می‌کند.»
در مورد حجاب، قوانین مدوّن و مشخصی ازجمله «قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر»، «قانون مجازات اسلامی»، «مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی» و ... وجود دارد. در عین حال، بسیاری انتظار تصویب «قانون عفاف و حجاب» را می‌کشند؛ قانونی که بخشی از آن بدون تصویب اجرا شده است.
«ناصر دانشفر»، روزنامه‌نگار، می‌گوید که بسیاری از قوانین جدید را رهبر جمهوری اسلامی تعیین کرده است. از همین رو رییس‌جمهور نمی‌تواند قوانین و برنامه‌های موجود در راستای حجاب را نادیده بگیرد، یا به‌طور کلی آن‌ها را متوقف کند، چراکه اجرای این قوانین تحت نظارت مستقیم نهادهای دیگری مانند رهبری، قوه‌قضاییه و سپاه پاسداران است.
در مجموع، رییس‌جمهور می‌تواند از طریق تعامل با نهادهای تحت نظارت خود و ایجاد هماهنگی بین آن‌ها، بهبودی در اجرای سیاست‌های حجاب ایجاد کند، اما نمی‌تواند به‌طور کامل جلو خواست نهادهای بالادستی را بگیرد.
پیش‌تر «محمد دهقان»، معاون رییس‌جمهور ایران نیر تاکید کرده بود «حجاب، نمود جمهوری اسلامی ایران است.»
در واقع رییس‌جمهور ایران در مقوله برخورد با آنچه که نظام سیاسی «بی‌حجابی» می‌خواند، صرفا می‌تواند مساله را بدتر نکند و امکان‌های او به‌لحاظ قانونی برای ایستادن در مقابل پروژه‌هایی مانند «طرح نور» بسیار ناچیز است، مگر آنکه بخواهد مذاکره گسترده‌ای را با ارکان مختلف آغاز کند. با توجه به گفته تمام کاندیداها که در چهارچوب قانون عمل خواهند کرد اما، تلاش آن‌ها برای تغییر قانون بعید به نظر می‌رسد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر