درمان ناباروری، یک مقایسه ساده بین ایران و سوئد

مرجان 38 ساله است، 10 سالی می شود که ساکن شهر استکهلم سوئد است. دو بار تجربه زندگی مشترک دارد. ازدواج اولش به دلیل ناباروری که داشت به طلاق انجامید: «بچه دار نمی‌شدم. خودم هم این را می دانستم، چون مثل زن های دیگر که باید عادت ماهیانه داشته باشند، من نداشتم. متخصص گفته بود رحم تو نمی تواند تخمک گذاری داشته باشد. زمان ازدواج به همسر سابقم گفتم و او هم پذیرفت، اما پس از ازدواج شروع به بهانه گیری کرد. از من خواست که به او اجازه ازدواج مجدد بدهم. قبول کردم اما پس از مدتی شرایط برای من غیر قابل تحمل بود از او جدا شدم.

از او می پرسم چرا دنبال درمان نرفتی: «15 سال پیش شرایط مثل الان نبود. درمان ناباروری به سختی انجام می گرفت و هزینه آن سرسام آور بود. آن قدر در شرایط روحی سختی قرار داستم که به فکر درمان نبودم، یعنی فکر نمی کردم درمانی داشته باشد. از سوی دیگر برای ما که جزو اقشار متوسط جامعه بودیم، پرداخت هزینه ها سرسام آور بود. ما در یکی از شهرستان های استان فارس زندگی می کردیم و هیچ سازمانی عمل های جراحی مربوط به ناباروری را پوشش نمی داد. بعد از مدتی پیگیری هم گفتند بروید یزد، آنجا امکانات خوبی داشت ولی باز هم درمان بدون نتیجه بود.»

مرجان جزئیات هزینه ها را به یاد دارد: «برای هر دوره درمان باید 500 هزار تومان هزینه می کردیم.» ماجرای او به 15 سال پیش باز می گردد، در آن سال ها نرخ دلار کمتر از 700 تومان بوده است و این یعنی پرداخت بیش از 700 دلار برای هر دوره درمان. علاوه بر این، بیمار باید هزینه های اقامت و رفت و آمد را پرداخت می کرده که در مجموع به حدود 1000 دلار برای هر دوره می رسد: «ما تلاشمان را کردیم ولی روش درمان IVF برای من جواب نداد اجازه ازدواج دوم را به همسرم داد و پس از مدتی تصمیم به جدایی گرفتم.»

این اما پایان ماجرا نبود، او پس از ازدواج دوم به سوئد آمد و درمان را دنبال کرد: « با سیستم درمانی سوئد آشنایی نداشتم. وقتی پزشکان متوجه شدند مشکل عادت ماهیانه و باروری دارم، خودشان اقدام کردند. ابتدا هر 45 روز یکبار باید آمپول تزریق می کردم تا پریود بشوم، بعد پیشنهاد دادند در صورت رضایت می توانی تحت درمان ناباروری قرار بگیری. می توانستم تا 3دوره، در صورتی که عمل درمان ناباروری موفقیت آمیز نباشد، به صورت رایگان معالجه شوم. پس از مرتبه  سوم می بایست هزینه پرداخت می کردم. خوشبختانه در مرحله دوم جواب داد و یک دختر دارم.»

مرجان در این مسیر تنها نیست،  آمار می گوید میزان ناباروری در ایران 20 درصد بالاتر از میزان جهانی است، این رقم در برخی مناطق محروم ایران به 22 درصد نیز می رسد. این یعنی امکان وجود هزاران دختر با سرنوشت ازدواج اول مرجان.

درمان ناباوری در ایران، تا سال گذشته تحت هیچ پوشش بیمه‌ای قرار نداشت و  تنها در برخی موارد مثل آزمایش و سونوگرافی شخص می توانست از بیمه درمانی استفاده کند. تا سال گذشته، میانگین هزینه هر دوره درمان ناباروری2  میلیون و 500  هزار تا 5  میلیون تومان بود. روش درمانی فقط 30درصد احتمال موفقیت دارد و برخی از زوج‌ها باید 3بار این درمان‌ها را تکرار کنند.

به تازگی محمدباقر هوشنگی، نایب رئیس هیئت مدیره سازمان بیمه سلامت از تحت پوشش بیمه قرار گرفتن داروهای ناباروری تا پایان مرداد ماه خبر داده است. بنا به گفته او ۹۰ درصد هزینه اعمال جراحی مربوط به ناباروری را بیمه تقبل می کند. این رویکرد جدید متاثر از سیاست های کلان حکومت ایران است که تلاش دارد به روش های مختلف زوج های ایرانی را تشویق و حمایت کند که بچه دار شوند. با این حال، پوشش بیمه ای جدید هم تنها شامل بیمارستان های دولتی می شود. دکتر هوشنگی در این زمینه به خبرگزاری مهر گفته است: « در بیماستان های خصوصی طبق تعرفه خصوصی است به همین دلیل فقط در بیمارستان های دولتی، بیمه هزینه های جراحی ناباروری را تقبل می کند.» مقایسه این نمونه ساده خدمات سلامت در سوئد و ایران به خوبی تفاوت سطح توجه مسئولان حوزه سلامت دو کشور را نشان می دهد. در واقع اگرچه به گفته مسئولان جمهوری اسلامی، کاهش جمعیت و عدم تمایل زوج ها به بچه دار شدن به یک مسئله نگران کننده و حتی تهدید برای امنیت ملی این کشور تبدیل شده ولی سیاست های حمایتی و جبرانی هنوز در حداقلی ترین وضعیت قرار دارند. این تضادها سبب می شود که زنانی چون مرجان، با تن دادن به وضعیت های دشوار خانوادگی و یا مالی، خود در اندیشه یافتن راه چاره ای برآیند، راه هایی که گاه به بن بست می رسد، مانند ازدواج اول مرجان.