خیر و شر رابط اصلاح طلبان با خامنه‌ای

هشتم اسفندماه روزنامه «شرق» گفت وگوی مهمی با «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رییس جمهوری ایران داشت که تا حدودی برنامه ریزی شده به نظر می رسید؛ برنامه ریزی برای اعلام یک خبر مهم که مدت ها بود اصلاح طلبان پی گیر آن بودند. این دیدار به گفته «محمود صادقی»، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، حدود دو هفته پیش از خبری شدن آن اعلام شده بود.

در این گفت وگو، اسحاق جهانگیری گفته است پس از مذاکره با دوستان و بزرگان اصلاح طلب و رییس جمهوری، با آیت الله علی خامنه ای دیدار کرده و در این دیدار، رهبر از جهانگیری خواسته است که نقش رابط اصلاح طلبان و خامنه ای را ایفا کند.

البته به نظر می رسد خواسته خامنه ای در واکنش به درخواست اسحاق جهانگیری بوده است. محمود صادقی گفته است: «آقای جهانگیری از این جهت طرح بحث می کنند که با توجه به فقدان مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی و با توجه به نقش ایشان که حلقه وصل رهبری با بدنه اصلاح طلب ها بودند، گفتند این حلقه را چه گونه پر کنیم؟»

اگرچه برخی اهل سیاست گفته اند هاشمی رفسنجانی رابط اصلاح طلبان و خامنه ای نبوده است ولی تردیدی نیست که او مهم ترین کانال اطلاع رسانی بین اصلاح طلبان و خامنه ای به شمار می رفت. کسی که در این شرایط نقش رابط را بر عهده بگیرد، به نوعی جانشین هاشمی می شود.

پس از اعلام این خبر، چهره های مختلف اصلاح طلب واکنش های متفاوتی به این موضوع نشان دادند؛ «عبدالواحد موسوی لاری»، عضو «مجمع روحانیون مبارز» که از جمله کاندیداهای ایفای این نقش بود، دو روز پس از انتشار گفت وگوی جهانگیری،‌ گفت: «ارتباط اصلاح طلبان با رهبری همیشه بوده و هست.»‌

این واکنش سرد و معمولی بود. با این حال، محمود صادقی، نماینده اصلاح طلب تهران از این موضوع استقبال کرد،‌ «غلامحسین کرباسچی» مذاکره جهانگیری را عامل مهم در جلوگیری از جوسازی برای حذف اصلاح طلبان دانست، «صادق زیباکلام»، تحلیل گر اصلاح طلب هم گفت رابط اصلاح طلبان باید منظم در گفت وگو باشد و نقطه نظرات را تشریح کند.
«عباس عبدی» در نوشته ای در روزنامه «اعتماد»، خواستار ترسیم نقشه راه اصلاح طلبان بر اساس ملاحظات جدید شد و به سایت «خبرآنلاین» گفت اصلاح طلبان باید پیش فرض خود درباره عدم استقبال رهبری از دیدار با آن ها را تغییر بدهند.

«علی مطهری» هم گفت بحث رابط اصلاح طلبان و رهبری جدید نیست: «هاشمی واسطه بود ولی نماینده اصلاح طلبان نبود، بلکه تا حدودی حرف های اصلاح طلبان را به اطلاع رهبری می رساند.»

در واقع، نکته مهم این جا است که منظور از رابط اصلاح طلبان – خامنه ای چیست؟ آیا رابط به معنای یک کانال ارتباطی است برای رساندن پیام ها یا این که به معنای نماینده است برای مذاکره و چانه زنی سیاسی؟ در وجه اول، موضوع بیش تر بار اجرایی دارد و در وجه دوم، بار سیاسی.

اگر وجه اول مدنظر باشد، اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهوری و فرمانده قرارگاه «اقتصاد مقاومتی» است. این قرارگاه طرح دل‏خواه خامنه ای بود. به واسطه این مسوولیت ها، جهانگیری امکان دیدار با رهبر جمهوری اسلامی و رساندن پیام ها را دارد. اما اگر معنای رابط، نماینده اصلاح طلبان شدن باشد، وضعیت پیچیده تر می شود.

در میان اصلاح طلبان،‌ اسحاق جهانگیری تنها معاون اول حسن روحانی نیست، او رییس شورای مرکزی حزب «کارگزاران سازندگی» هم هست که یک رقیب مهم برای سایر جناح های اصلاح طلب محسوب می شود؛ به طور مثال، بدنه و بخش مهمی از چهره های ارشد حزب کارگزاران سازندگی‌ دل خوشی از «محمدرضا عارف» ندارند و به زور محمد خاتمی، حضور عارف را در راس شورای سیاست‎گذاری اصلاح طلبان تحمل می کنند. عارف هم چندان خوشحال نیست که نقش رابط اصلاح طلبان با خامنه ای را به جهانگیری داده اند. او به اعتبار رای خود در انتخابات مجلس و نقشی که در فراکسیون «امید»،مهم ترین نهاد سیاسی درون ساختاری اصلاح طلبان دارد و هم‏چنین ریاستش بر شورای عالی سیاست‏گذاری اصلاح طلبان، خود را محق از اسحاق جهانگیری می داند.

اما تیم جهانگیری برای کنترل و هدایت روند بازی، برنامه تکمیلی هم در ذهن دارند. چندین ماه است که در میان اصلاح طلبان، ایده کاندیدای جانبی مطرح شده است. آن ها می گویند ممکن است در انتخابات ریاست جمهوری آینده، حسن روحانی ردصلاحیت شود و یا در طول انتخابات، به شدت از سوی رقبای اصول گرا مورد انتقاد قرار گیرد. در این شرایط، اگر یک چهره اصلاح طلب که می تواند تایید صلاحیت شود، حضور داشته باشد، می تواند به ویژه در جریان مناظره ها مانند یک سپر برای روحانی عمل کند و طرف حساب و سیبل اصول گرایان باشد و بعد از مناظره ها به سود روحانی کنار بکشد.

تیم روحانی با این تحلیل مخالف است. «محمود واعظی»، وزیر ارتباطات به صراحت گفته است هر کسی در انتخابات حاضر شود، علیه روحانی بوده و صرفا باید حسن روحانی، کاندیدای اول و آخر اصلاح طلبان باشد. «محمدعلی نجفی»، مشاور حسن روحانی هم به نقل از آن ها گفته است: «یک مرد جنگی به از صد هزار. فکر می کنم نظر آقای روحانی هم همین باشد که یک نفری بیاید.»

تیم روحانی هم‎چنین نگران است که ناگاه در جریان مناظره و انتخابات، محبوبیت کاندیدای جانبی از شخص روحانی بیش تر شود و در نهایت روحانی ناچار باشد به نفع این کاندیدا کنار بکشد.

اما در صورت مجاب شدن تیم روحانی، گزینه اصلی اصلاح طلبان کیست؟ برخی چهره های اصلاح طلب مانند «محمد عطریان فر» گفته اند بهترین چهره، اسحاق جهانگیری است. روزنامه «مرمسالاری» هم اخیرا گزارش داده است:«احتمال توافق بر اسحاق جهانگیری از جدیت بیش تری برخوردار است چون هم از طرف نهادهای مختلف مورد حمایت است و هم فعالیت هایش به صورت واضح شروع شده است.» اگر این پروژه محقق شود و اسحاق جهانگیری به عنوان کاندیدای اصلاح طلبان وارد انتخابات ۹۶ شود، شخصیت سیاسی او قوی تر از قبل تثبیت می شود و می تواند شانس خود را برای این که از کانال اصلاح طلبان با رهبری به نماینده اصلاح طبان تبدیل شود را افزایش دهد.

اسحاق جهانگیری شخصا چهره جاه طلبی است ولی به نتیجه رساندن این پروژه برای طیفی از اصلاح طلبان، به ویژه اعضای حزب کارگزاران سازندگی که در سال های اخیر در تلاش برای حذف سایر لایه های اصلاح طلب و معرفی خودشان به عنوان طیف اصلی بوده اند، اهمیت بالایی دارد. هم‏چنین می تواند قدرت آن ها را در حفظ میراث سیاسی هاشمی رفسنجانی افزایش دهد.

مشخص نیست واکنش طیف های مختلف اصلاح طلبان به این پروژه نه چندان پنهان چیست ولی می توان احتمال داد که تعیین رابط بین آن ها و خامنه ای، شرهای تازه ای در میان خودشان به پا کند. سیاست، بازی منافع است.