نقشه اولیه انتخابات ریاست جمهوری، ۸ جریان مهم سیاسی

کم تر از 40 روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری ایران، اندک اندک جریان های سیاسی در حال سازمان‌دهی نیروی سیاسی خویش هستند؛ کاری که در غیاب احزاب شناسنامه دار سخت است ولی ساختار قبیله ای سیاست ایران به آن عادت کرده است.

در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، حداقل شش جریان به طور جدی در حال فعالیت هستند:

۱) اعتدال گرایان: هسته سیاسی اعتدال گرایان، حزب «اعتدال و توسعه» است که پدرخوانده آن حسن روحانی بوده و هست. «محمود واعظی»، «محمدباقر نوبخت»، «علی جنتی»، «مرتضی بانک» و «اکبر ترکان» مهم ترین عناصر این حزب هستند. علی جنتی، رییس ستاد انتخابات حزب اعتدال و توسعه شده است و مرتضی بانک هم رییس ستاد شهرستان های ستاد انتخاباتی حسن روحانی. این طیف برای تقویت موقعیت انتخاباتی خود دو چهره نزدیک به اصلاح طلبان، یعنی «محمدعلی نجفی» و «محمد شریعتمداری» را به عنوان رییس شورای سیاست‎گذاری و رییس ستاد انتخاباتی برگزیده است. «محمد نهاوندیان»، رییس دفتر روحانی هم یک مهره مهم در پشت پرده ستاد است که حلقه وصل این طیف به اصول گرایان خواهد شد. «حسام الدین آشنا»، مشاور حسن روحانی هم یک چهره موثر در طراحی فرآیندهای تبلیغاتی شناخته می شود. چهره مهم غایب این طیف، «حسین فریدون»، برادر رییس جمهوری خواهد بود که به دلیل حاشیه های گسترده اش، تاکنون حضور انتخاباتی محسوس نداشته است. هرچند مخالفان حسن روحانی در طول انتخابات نام حسین فریدون را از طریق طرح اتهامات اقتصادی زنده نگه خواهند داشت. این طیف به طور عمده مخالف حضور کاندیدای پوششی یا سایه در کنار حسن روحانی بوده اند و اعتقاد دارند روحانی به تنهایی باید وارد میدان شود.

۲) شورای عالی سیاست‎گذاری اصلاح طلبان: یک نهاد عالی انتخاباتی نوپا است که تحت تسلط کامل سیدمحمد خاتمی قرار دارد. «محمدرضا عارف» از نظر اجرایی، این ستاد را راهبری می کند. نفوذ «حسن خمینی» در ارکان ستاد هم محسوس است و حزب «کارگزاران سازندگی» به دلیل روابط بهتری که با دولت دارد،‌ نهاد موثر این شورا محسوب می شود. «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رییس جمهوری و رییس شورای مرکزی حزب کارگزاران است. شورای عالی سیاست‎گذاری اصلاح طلبان که بیش تر فردمحور است، تقریبا جای همه احزاب اصلاح طلب را گرفته و همین امر موجب اعتراض برخی چهره های حزبی شده است که می گویند باید شورای هماهنگی اصلاح طلب که دربرگیرنده احزاب اصلاح طلب است، نهاد اصلی انتخاباتی باشد. آن ها برای تشکیل جبهه موازی تلاش کرده اند که با توجه به تسلط چهره های ارشد شورا، به نظر نمی رسد اتفاق مهمی باشد. مهم ترین نهاد کنونی اصلاح طلبان، یعنی «مجمع روحانیون مبارز» هم در این انتخابات تابع شورا خواهد بود و علاوه بر خاتمی، «عبدالواحد موسوی لاری» را هم به عنوان چهره موثر در میدان دارد. دیگر نهاد مهم حامی این طیف، «فراکسیون امید» مجلس شورای اسلامی است که به رهبری محمدرضا عارف و چهره های اجتماعی مشهوری چون «محمود صادقی»، مانند همه اصلاح طلبان، از حسن روحانی حمایت می کنند. اصلاح طلبان اصرار دارند که در کنار حسن روحانی، افرادی به عنوان کاندیدای پوششی وارد میدان شود، در مناظره ها به او کمک کند و بعد انصراف دهد. در طول سه روز آینده مشخص می شود موفق شده اند این پیشنهاد را به روحانی بقبولانند یا نه.

۳) جمنا: الگویی شبیه شورای سیاست‎گذاری اصلاح طلبان که ریيس آن «محمدحسن رحیمیان» است ولی از نظر تشکیلاتی، تا حدود زیادی تحت تسلط «غلامعلی حدادعادل» قرار دارد. جمنا در گامی قوی تر از اصلاح طلبان، اقدام به برگزاری دو دور انتخابات داخلی برای برگزیدن کاندیدای نهایی خود کرده است. جمنا با وجود عمر چندماهه خود، موفق شده است حداقل ۵۰درصد اصول گرایان، از جمله طیف «جمعیت پیشرفت و عدالت» (وابسته به محمدباقر قالیباف)، «جبهه ایستادگی ایران اسلامی» (حامی محسن رضایی)، «جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی» («حسین فدایی» نفر اصلی آن است)، «جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی» (علیرضا زاکانی نفر اول آن است) و «جبهه یکتا» (که «حمیدرضا حاجی بابایی» نفر اول آن است) را زیر چتر خود جمع کند و حمایت «جامعه روحانیت مبارز» («محمدعلی موحدی کرمانی» دبیر کل آن است) را نیز همراه داشته باشد. احتمال قوی وجود دارد دیگر نهاد مهم اصول‎گرا، یعنی «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» («محمد یزدی» رییس آن است) هم از کاندیدای نهایی جمنا حمایت کند. «حزب موتلفه اسلامی» که «مصطفی میرسلیم» را کاندیدا کرده و «جامعه اسلامی مهندسین» که «محمدرضا باهنر» نفر اصلی آن است، دو تشکل دیگر اصول‎گرا هم فعلا زیر چتر جمنا جمع شده اند ولی تاثیرگذاری قدرتمندی ندارند. در مجلس هم بخش مهمی از «فراکسیون ولایت» از پتانسیل لازم برای حمایت از کاندیدای نهایی جمنا برخوردار هستند. فعلا «ابراهیم رییسی» بیش ترین شانس را برای تبدیل شدن به کاندیدای نهایی این طیف دارد. او البته اعلام کرده است که مستقل وارد می شود ولی در نهایت فرقی ندارد، جمنا از او حمایت خواهد کرد. این وضعیت برای محمدباقر قالیباف هم متصور است. در واقع، جمنا در تلاش است نقش یک تدارکات‏چی خوب را برای اصول‎گرایان بازی کند.

۴) جبهه پایداری انقلاب اسلامی: در راس این طیف، «مرتضی آقاتهرانی» ایستاده است و «صادق محصولی» هم چهره مهم پشت پرده آن محسوب می شود ولی نفر اصلی و پدرخوانده این جبهه، «محمدتقی مصباح یزدی» است. مهم ترین کاندیدای مدنظر آن ها، «سعید جلیلی» و ابراهیم ٰرئیسی است. ابراهیم رئیسی فصل مشترک آن ها با جمنا است و تنها نقطه ای که می تواند سرانجام آن ها را با بخش مهمی از اصول گرایان در یک خط مشترک قرار دهد.

۵) جریان احمدی نژاد: محمود احمدی نژاد با همراهی «اسفندیار رحیم مشایی» و «حمیدرضا بقایی» تلاش دارند یک جریان تازه را در فرصت انتخاباتی پیش رو سامان‌دهی کنند. این تلاش تازه با مخالفت های جدی در میان اصول‎گرایان مواجه شده است. در درون طیف احمدی نژاد نیز برخی چهره های مهم مانند «غلامحسین الهام» حاضر به همراهی با تحرک تازه احمدی نژاد نشده اند. این طیف در حال حاضر هیچ تشکل سیاسی ندارد و از طریق تمرکز بر فضای مجازی، فعالیت خود را پیش می برد. ایده آل آن ها در انتخابات کاندیداتوری، محمود احمدی نژاد است. با این حال، برخی رسانه ها از احتمال کاندیداتوری «شمس الدین حسینی»، وزیر اقتصاد دولت احمدی نژاد و یا حمایت این طیف از «علی نیکزاد»، وزیر مسکن دولت سابق خبر داده اند.

۶) اصول‎گرایان میانه رو: «علی اکبر ناطق نوری»، «علی لاریجانی» و «علی اکبر ولایتی»، سه چهره نسبتا خاموش اصول گرایان میانه رو هستند. بخشی از سرمایه این طیف در فراکسیون اعتدال مجلس دهم قابل مشاهده است. ناطق نوری و لاریجانی از حسن روحانی حمایت کرده اند ولی علی اکبر ولایتی تاکنون موضع سیاسی اتخاذ نکرده است. فعالیت های پشت پرده آن ها می تواند تاثیر مهمی در فرآیند انتخابات، به ویژه از طریق مختلف کردن فعالیت های انتخاباتی طیف حدادعادل و مصباح یزدی بر جای گذارد. «علی مطهری» را هم می توان جز این طیف توصیف کرد که حامی حسن روحانی است.

۷) طیف سعید جلیلی: طیف محدودی از اصول گرایان تندرو که حاضر به فعالیت زیر چتر جمنا نشده اند و از جبهه پایداری هم گلایه مند هستند که برای حمایت از رئیسی اعلام تمایل کرده، در کنار سعید جلیلی قرار دارند. آن ها هیچ تشکل سیاسی خاصی ندارند و مهم ترین رسانه حامی آن ها، سایت «رجانیوز» است که رسانه نزدیک به «صادق محصولی» در جبهه پایداری محسوب می شود. کاندیداتوری سعید جلیلی با توجه به سبد رای چهار میلیونی او در انتخابات گذشته می تواند تهدید مهمی برای اصول گرایان باشد و در تلاش هستند که او را از کاندیداتوری منصرف کنند.

۸) سپاه پاسداران: این نهاد نظامی با انبوهی از بازیگران پنهان و پیدا، در حال فعالیت در انتخابات است. «حسین یکتا»، مسوول سابق قرارگاه «خاتم الاوصیا» در بنیاد تازه تاسیس «کرامت» به فعالیت برای ابراهیم رئیسی مشغول است. خبرگزاری های «فارس» و «تسنیم» نیز به طور جدی به پوشش برنامه های ابراهیم رئیسی و جمنا پرداخته اند. سردار «محمدباقر»، سپاهی بازنشسته و معاون راهبردی قوه قضاییه نیز ستاد جمنا شده است. سازمان اطلاعات سپاه با تشدید بازداشت ها، به ویژه بازداشت مدیران کانال های تلگرامی حامی حسن روحانی، ماموریت های انتخاباتی خود را وسیع تر کرده است. در میدان انتخابات نیز برخی چهره های مهم مانند «رستم قاسمی»، فرمانده پیشین قرارگاه «خاتم الانبیا» و «پرویز فتاح»، رییس سابق بنیاد تعاون سپاه از نزدیکان سیاسی سپاه محسوب می شوند که گفته اند در صورت عدم کاندیداتوری، از جمنا به صورت تمام عیار حمایت خواهند کرد.