یازده دوره تقابل روسای جمهور و رهبران ایران

۱۲ مرداد ۱۳۹۶

خواندن در ۲ دقیقه

یازده دوره تقابل روسای جمهور و رهبران ایران

«امضا حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب مردم»، این عبارت بخشی از وظایف و اختیارات رهبر جمهوری اسلامی ایران است که ذیل اصل ۱۱۰ قانون اساسی آمده و ریشه شکل گیری مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری شده است.

کلمه «تنفیذ» در قانون اساسی وجود ندارد ولی در قانون انتخابات ایران آمده «دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران چهارسال است و از تاریخ تنفیذ اعتبارنامه به وسیله مقام رهبری آغاز می گردد.» نخستین بار عبارت تنفیذ در حکم آیت الله روح الله خمینی به ابوالحسن بنی صدر به کار برده است، به تاریخ ۱۵بهمن ۱۳۵۸.

از آن تاریخ تا ۱۲مرداد۱۳۹۶ دوازده مراسم در جمهوری اسلامی برگزار شده است. مراسمی توام با تعریف و تعارف بازیگران ارشد سیاسی جمهوری اسلامی و همچنین ترسم چشم اندازها و خطوط حرکت دولت در چهارسالی که باید فعالیت کنند، با این وجود در عمل، کمتر می توان دوره ای را پیدا کرد که در میدان اجرایی و واقعیت سیاست ایران، تعریف ها و تعارف ها ادامه پیدا کرده باشد. ساختار سیاسی دوگانه جمهوری اسلامی همواره در عمل بر نمایش دوستی و مهربانی جاری در مراسم تنفیذ غلبه کرده و روسای جمهور به چهره هایی مقابل و مخالف رهبر تبدیل شده اند. از این منظر می توان مراسم تنفیذ را زودهنگام ترین نمایش سیاسی در فضای سیاست داخلی ایران توصیف کرد.

تقابل ابوالحسن بنی صدر با آیت الله خمینی که منجر به برکناری و خروج او از کشور شد، اختلاف نظرهای گسترده علی خامنه ای با آیت الله خمینی درباره نخست وزیری میرحسین موسوی که به شکل گیری آرایش جدید سیاسی منجر شد و دامنه کینه ها و اختلاف هایش را تاکنون می توان در فضای سیاسی دید، تفاوت روش و نظر هاشمی با خامنه ای که راه هاشمی را از جناح راست در نهایت جدا کرد، تقابل جدی محمد خاتمی با علی خامنه ای که یکی از پرتنش دوران سیاسی پس از انقلاب ۵۷ را رقم زد و سرانجام اختلاف نظرهای غافلگیرکننده محمود احمدی نژاد با علی خامنه ای که به حاشیه نشینی احمدی نژاد منجر شد، نمونه های برجسته ای از تقابل روسای جمهور و رهبران در حدود چهار دهه گذشته بوده است. نکته مهم این تقابل ها این بوده که به عنوان نمونه علیرغم ابراز ارادت های ظاهری هاشمی به خامنه ای و یا خویشتن داری های خاتمی و یا تحمل شدن احمدی نژاد از سوی خامنه ای، بازتاب اختلاف نظرها و شکاف های سیاسی بین بازیگران ارشد در بین بدنه سیاسی و اجتماعی کشور جاری شده و سبب شده که کنترل بازی برای آنها دشوار باشد. از این منظر بازخوانی تقابل بین روسای جمهور و رهبر، یک پنجره مهم به سوی جامعه شناسی سیاسی در ایران نیز است.

دوران ریاست جمهوری ابوالحسن بنی‌صدر