هفت نکته مهم درباره سخنرانی امروز ترامپ

با نزدیک شدن به زمان سخنرانی دونالد ترامپ درباره ایران، گمانه زنی های زیادی درباره سخنان او صورت گرفته است. چند نکته مهم در این زمینه وجود دارد:

۱- دونالد ترامپ باید هر ۹۰ روز یک بار به کنگره گزارش دهد که ایران به برجام پایبند بوده اسات یا نه. در ایران هم چنین روندی وجود دارد. بر اساس تبصره ۱ ماده ۹ مصوبه ۲۱مهرماه۹۴ مجلس ایران، «وزیر امور خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر سه‌ماه یک‌بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد.» دونالد ترامپ تاکنون دو بار در گزارش های دوره ای ۹۰روزه خود به مجلس، پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. انتظار می رود در سومین گزارش او چنین نکند. 

۲- اعلام پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ که امروز صورت می گیرد، به معنای نقض برجام نیست. او تنها به یک مکانیسم داخلی در آمریکا عمل کرده است. در صورت بروز چنین اتفاقی، بر اساس قانون موسوم به «کورکر-کاردین»، کنگره آمریکا ۶۰ روز وقت دارد تا درباره گزارش رئيس جمهور تصمیم بگیرد. مهم ترین تصمیم کنگره به تحریم ها مربوط می شود. بر اساس برجام بخشی از تحریم ها علیه ایران تعلیق شده اند، در صورتی که کنگره تصمیم بگیرد این تعلیق برداشته شود و یا تحریم های تازه ای علیه ایران وضع کند، یعنی اینکه تحریم های ایران باز می گردند و این به معنای خروج آمریکا از برجام خواهد بود. از این نظر، در ۶۰ روز آینده، دولت ترامپ و لابی کشورهای غربی و همچنین ایران فشار زیادی را بر کنگره وارد خواهند کرد تا خواسته های خود را جلو ببرند. 

۳- دونالد ترامپ همواره برجام را یک تصمیم بد و اشتباه خوانده است و از اینکه مجبور است هر ۹۰ روز این توافق را تایید کند، ناراحت است. برخی رسانه ها گزارش داده اند احتمالا او مکانیسمی را پیشنهاد می کند که از شر تایید دوره ای این توافق خلاص شود. این مکانیسم ضربه ای به برجام نمی زند و فقط رئيس جمهور آمریکا را راحت می کند. 

۴- مقام های دولت ترامپ در ماه های اخیر به شدت از رفتارهای دولت ایران در خاورمیانه انتقاد کرده و به طور معمول سپاه را یکی از ریشه های مهم این رفتارها دانسته اند. ترامپ امروز سپاه را یک گروه تروریستی اعلام نمی کند ولی سخنان تندی علیه سپاه و رفتارهای ایران در منطقه خواهد گفت. 

۵- سخنان تند علیه سپاه نمی تواند مانع فوری در مسیر برجام ایجاد کند، مانع مهم تر قانون تحریم سپاه موسوم به قانون کاستا است که مردادماه امسال به تصویب مجلس نمایندگان رسید و از سوی ترامپ امضا شد. این قانون باید حداکثر در هفته اول آبان ماه اجرا شود. اجرای این قانون می تواند محل اختلاف نظر گسترده باشد. مفاد تحریمی این قانون در حوزه موشکی، نقض حقوق بشر و ترویسم است و هیچ ارتباطی با برنامه هسته ای ندارد و به خودی خود نقض برجام محسوب نمی شود ولی سردار جعفری گفته است اجرای قانون کاتسا، معادل خروج یکجانبه آمریکا از برجام است. مقام های دولت ایران در روزهای اخیر به شدت از سپاه حمایت کرده اند ولی درباره اینکه آنها هم دقیقا مانند فرمانده سپاه اعتقاد دارند اجرای قانون کاتسا معادل خروج آمریکا از برجام است، گزینه روشنی وجود ندارد. انتظار می رود بحث های جدی و واقعی در ایران پس از اجرایی شدن قانون کاتسا صورت گیرد نه سخنرانی ترامپ. 

۶- سخنرانی امروز ترامپ و اجرای قانون کاتسا را می توان مقدمه یک دوره تازه برای برجام دانست. این دوره تازه شامل تنش های داخلی گسترده سیاسی در داخل ایران و آمریکا، فشار قوی بر اروپا از سوی ایران و آمریکا، تنظیم مکانسیم های تازه برای اعمال فشار فنی و سیاسی بر ایران و تلاش ویژه برای مهار رفتارهای منطقه ایران و کاهش قدرت نفوذ و تعیین کنندگی سپاه دانست. 

۷- مجموعه تحولات اخیر از نظر روانی به روند اجرای برجام ضربه خواهد زد. سخنان تند امروز ترامپ و مهلت ۶۰ روزه کنگره برای تصمیم گیری به طور طبیعی در دوماه آینده، بسیاری از سرمایه گذاران را برای حضور در ایران مردد می کند، تبعات منفی کوتاه مدت مانند افزایش نرخ دلار در ایران هم بار روانی را بیشتر می کند و دولت ایران درگیر هزینه های سیاسی و تبلیغاتی گسترده ای برای حفظ اصل برجام خواهد شد. همه این موارد سبب می شود بهره های مثبت ایران از برجام کمتر شود و فاز اجرایی برجام در یک وضعیت معلق باقی بماند. این مهم ترین آسیب وضعیت کنونی است که سخنرانی امروز ترامپ می تواند آن را تشدید کند یا کاهش دهد.