بازي چند لايه روحانيِ عشق سپاه

حسن روحاني در طول چند روز، از رئيس جمهوري كه به اشاره سپاه را دولت باتفنگ، مفسد و مانع خصوصي سازي و مردمي شدن اقتصاد مي دانست كه دنبال برهم زدن برجام است، به سياستمداري تبديل شد كه مي گويد سپاه محبوب و مردمي است، فاسد نيست و ملت هاي منطقه را نجات داده است.اين تغيير فاز كه در تاريخ سياسي پس از انقلاب، حداقل از نظر مدت زمان كم سابقه است، دلايل روشني دارد. 

او به عنوان منبري، رجز خوانده است كه ده تا ترامپ هم نمي تواند برجام را بهم بزند ولي به عنوان حقوقدان مي داند كه برجام يك توافق است كه هر كدام از هفت كشور حاضر در توافق مي توانند در صورت اراده كردن از آن خارج شوند، نه غيرقانوني است و نه كسي مي تواند مانع شود.

همچنين به عنوان يك سياستمدار، مي داند خروج آمريكا مي تواند هم پيامدهاي مفيد برجام را به حداقل برساند و هم حيثيت سياسي روحاني كه مدافع مذاكره با كدخدا بود را مخدوش تر از هميشه كند. 

از اين زاويه، روحانی با نگراني و عجله و درك محدوديت ها و ناتواني هايش، در انديشه سرمايه جمع كردن همه جانبه براي برجام و تبليغ اين سرمايه است. حال دادن مكرر به سپاه، مقدمه دستوركار ملي سازي برجام است، به نحوي كه همه شعار دهند برجام روحاني، حق مسلم ماست و سپاه و اهلش در رودربايستي گير كرده و به بهانه وحدت ملي از نق زدن عليه برجام بكاهند. احتمالا اكثر ايرانيان مدافع باقي ماندن برجام هستند ولي برنامه روحاني تبديل كردن اين ميل به يك موج سياسي و تبليغاتي است، به گونه اي كه در صورت خروج آمريكا، كسي او را سرزنش نكند. چند روز پيش هم مثال زد كه كسي بابت بدعهدي كفار، پيامبر را سرزنش نمي كند، چون مي دانست ممكن است آقا همين روزها خاكستر منت و "ديدي گفتم" بر سر و رويش بريزد. تعريف و تمجيدهايش از خامنه اي در پايان سخنراني دو شب پيش هم براي پيشگيري از همين بود؛ تاكتيك ناكام.  

قاطي كردن سپاه اما هدف ديگري هم دارد. روحاني همزمان با گردنه طراحي شده توسط ترامپ براي برجام با تحريم سپاه روبرو شده است. تحريم سپاه چه همين باشد كه به دليل حمايت از تروريسم اعلام شد و چه قانون كاتسا باشد كه جنبه موشكي و نقض حقوق بشر هم دارد، نقض برجام نيست، چون تحريم غيرهسته اي است. روحاني در ميدان عمل نمي تواند براي بخش های بالادستی سپاه که خواهان برداشتن محدودیت تحریم هستند، کاری كند، پرچم سپاه محبوب در دست گرفته تا بگويد كاري كردم. واقعيت اين است كه نه تنها او، كه كليت نظام هم در مقابل رفتارهاي ترامپ جز شليك موشك كه هم تحريك آميز است و هم مخالفت اروپايي ها را قوي تر مي كند، كار مهم ديگري در حوزه سياست خارجي نمي توانند بكنند. آنها مرتب مي گويند كه عمل متقابل انجام مي دهيم ولي سقفش همين قانون اخير مجلس درباره تحريم آمريكا بود كه به اعتراف خود نمايندگان بي فايده است. 

براي انجام حركت موثر، مي توانند حركت هسته اي بزنند كه نقض برجام است و يا از برجام خارج شوند كه تف سربالاست. در حوزه داخلي البته روحاني مي تواند مثل لايحه اخير مجلس ٢هزار ميليارد تومان به سپاه بدهد، سر پروژه هاي اقتصادي كوتاه بيايد، بودجه سالانه سپاه را بيشتر كند و به وزارت دفاع بگويد موشك بيشتري براي سپاه بسازد ولي براي تحريم و تروريست خوانده شدن سپاه ، نه مي تواند برجام را قرباني كند، و نه مي تواند موضوع را منتفي كند. 

عمليات اتحاد با رمز من سپاهي هستم، در واقع تلاش براي به حاشيه بردن موضوع تحريم سپاه  در عرصه سياست داخلي است. اين ترفند در كوتاه مدت هم جواب مي دهد،  تيتر ديروز روزنامه جوان وابسته به سپاه ، شبيه روزنامه هاي اصلاح طلب درباره بي اعتباري اعتماد به آمريكا بود نه بي اعتباري برجام.

با اين حال، اين ماه عسل كوتاه مدت است، هم از نظر سپاه و هم از نظر منتقدان داخلي، مخاطب رديف اول "اعتماد به آمريكا"، شخص حسن روحاني است، ميثم مطيعي نامي هم شعرش را نوشته و منتظر است بيايد پشت بلندگو. 

سپاه و حتي رهبر جمهوري اسلامي، نه اجازه مي دهند اين ماجرا به اعتبار برجام منجر شود و نه مي گذارند روحاني در قامت يك شبه رهبر درباره محبوب نبودن و بودن و اعتبار سپاه مانور دهد، همانگونه که در ماجرای حمله موشکی به داعش، سپاه اجازه نداد روحانی در مقام بالادست، اعتبار و پیامد حمله را تبلیغ کند.

به عبارت دقيق تر، حمايت روحاني از كليت سپاه در عين سابقه روشن مخالفت او با فرمانده يا سازمان اطلاعات سپاه و يا برخي مهره هاي اقتصادي، مي تواند تاکید بر این مهم باشد که مخالفت های او با سپاه ذاتی نیست و متناسب با شرایط و رفتار برخی فرماندهان صورت گرفته، نوعی تفکیک بین بدنه و لایه های مهم بالادستی سپاه برای جلب توجه بیشتر بدنه سپاه. اين جنس پيام ها در درازمدت مي تواند خطرناك ترين پيامد بازي روحاني با اسم سپاه بر علیه سپاه باشد؛ در چنين شرايطي، انتظار ضدحمله طبيعي است.