این جا رستوران نابینایان سانفرانسیسکو است. ازدحام و صدای همهمه از در رستوران هجوم می آورد به سرمای خیابان. جای سوزن انداختن نیست. پیشخدمت خوشرویی که نابینا است، به استقبال میهمان ها می آید و به زن جوانی که از تاریکی مطلق واهمه کرده است، می گوید: «لطفا دستتان را بگذارید روی شانه راستم. من شما را راهنمایی می کنم.»
بعد او را با خودش هدایت می کند به سمت میز شماره چهار.
تاریکی مطلق است. گاهی که در آشپزخانه باز می شود، نوری از سمت اتاق سرو غذا بیرون می پاشد و بعد در مجددا بسته می شود. صدای به هم خوردن قاشق و چنگال ها در تاریکی مطلق با صدای موسیقی آرام پس زمینه درهم آمیخته است. خانم پیشخدمت زیبایی که او هم نابینا است، یک عینک کاملا تاریک به دست مشتری های تازه وارد می دهد و توصیه می کند از موبایل ها یا هر وسیله روشن کننده فضا استفاده نکنیم. او در مورد تعداد هر خانواده می پرسد و با تسلط و آرامش راه می افتد به سمت میزی که ظرفیت هر گروه را دارد.
یک مرد جوان تازه وارد سکندری می خورد و یک بار به میز بغلی و بار دوم به آباژور تزیینی گوشه سالن برخورد می کند. از دیگرسوی سالن صدای مشتری دیگری می آید؛ زنی که به نظر می رسد پیش از ما وارد شده است و با صدای بلند می گوید: «تحملش را ندارم. دارم خفه می شوم. لطفا مرا ببرید بیرون.»
او را به بیرون هدایت می کنند. این جا رستورانی کاملا تاریک است؛ بازسازی دنیای آدم هایی که نمی بینند تا ما برای دقایقی هم که شده، حس و حال 36 میلیون نابینای جهان را درک و تجربه کنیم.
«رستورانی در تاریکی» مختص شهر سانفرانسیسکو نیست، این روزها می توانید آن ها را در سراسر جغرافیای جهان پیدا کنید. یک زوج جوان اهل آکوادور شاید آخرین کسانی هستند که به تازگی این ایده را در کشورشان عملی کرده اند و در همان ابتدا کارشان رونق گرفته است.
ایده رستورانی در تاریکی را نخستین بار فردی به نام «رافائل» که یک رستوران ایتالیایی در سوییس داشت، عملی کرد. او یک غار کاملا تاریک را مناسب سازی و سپس با استخدام افراد نابینا و در تاریکی مطلق از مشتریانش پذیرایی کرد. این ایده جالب این روزها به اغلب شهرهای بزرگ مثل ونکوور، تورنتو، پاریس، فرانکفورت و تعداد زیادی از شهرهای امریکا هم رسیده است.
موسسان این مراکز در پی راهی برای ایجاد اشتغال برای افراد نابینا یا برانگیختن همدردی و همدلی عمومی جهت شناختن دنیای تاریک آن ها هستند.
«نوئمی» در میز بغلی من نشسته است. او اولین بار به رستوران «دان لو نوا» در لندن سر زده و آن جا را به خاطر حس عمیقی که موسیقی در فضا ایجاد می کرده و به خاطر طعم دلپذیر غذاهایش دوست دارد. نوئمی معتقد است تاریکی باعث می شود انرژی موجود در تمام حواس پنج گانه شما در شنوایی و چشایی متمرکز بشوند. می گوید بار اول مدام به حاشیه بشقابش دست می کشیده و در نهایت مجبور شده است غذا را با دست بخورد:«وقتی غذا تمام شد، تقریبا نصف مواد غذایی درون بشقاب را بیرون ریختم.»
ولی همه این ها به او یادآوری کرده اند که زندگی یک فرد نابینا چه دشواری های غیرقابل وصفی دارد.
نشریه «لنست گلوبال هلث» با انتشار نتایج یک تحقیق علمی می گوید تا سال 2050، بیش از 115 میلیون نابینا در سراسر جهان زندگی می کنند و پیرچشمی حدود یک میلیارد انسان بالای 55 سال را در جهان مبتلای خودش کرده است.
در آلمان علاوه بر رستوران های تاریک، موزه ای به نام «گفت و گو در تاریکی» بازگشایی شده است. بازدیدکنندگان بینا با یک عصای سفید به محوطه داخلی فرستاده می شوند. آن ها در امتداد تاریکی، با بخش های واقعی یک شهر روبه رو می شوند؛ به کافی شاپ می روند، صدای اتومبیل ها و همهمه مردم را می شنوند و درنهایت به یک سوپرمارکت محلی می روند و خرید می کنند. شما در این موزه مطلقا هیچ نمی بینید اما با کمک عناصری همچون صدا و بو، با محیط اطراف ارتباط برقرار می کنید. در این موزه، فضای پارک، کافی شاپ، رستوران و فروشگاه های کوچک و حتی کازینو طراحی شده است که شما در تاریکی مطلق می توانید از آن جا میوه بخرید یا به کافی شاپ سربزنید.
«سمانه نیک منش»، نابینای ساکن کانادا و فعال حقوق معلولان که در رستوران تاریک شهر ونکوور کار می کند، در مورد شغل خود در چنین فضای متفاوتی می گوید: «ما مسیرها را می شناسیم و از طریق صدای مردم آن ها را پیدا می کنیم. آن هاهم معمولا همکاری می کنند.»
او برای کار کردن دراین رستوران، دوره آموزشی را از سر گذرانده است. آن ها شیوه برخورد با مشتری، جای میزها، شماره ها، مسیر درست توالت و آشپزخانه و کلیه جزییات رستوران را پیش از شروع کار به خوبی می شناسند.
او البته اشاره می کند به بخش هایی که قابل آموزش نیستند و نوعی استعداد درونی محسوب می شوند: «این که چه قدر قدرت جهت یابی داشته باشی و مراقب باشی که به اشیا نخوری و مدیریت خودت و بقیه را در آن فضای تاریک داشته باشی، بسیار مهم است.»
سمانه از واکنش متفاوت مشتری ها می گوید: «برخی ها هیجان زده هستند. آن ها با ترس و واهمه مسیرشان را در تاریکی طی می کنند و به نظر می رسد نگران هستند. آن ها خودشان را یک لحظه در جایگاه یک انسان نابینا می بینند و دشواری های زندگی یک نابینا را برای دقایقی تجربه می کنند.مشتری هایی هم داریم که تحمل تاریکی را ندارند و به محض ورود، احساس خفقان کرده و خارج می شوند.»
او در پاسخ به این سوال که معمولا چه جور مراوده ای با مشتری ها دارد؟ می گوید: «گاهی شده وقتی غذا را برای مشتری سرو می کنم، می پرسد خب حالا چه طور باید بخورم؟ گاهی به خاطر تاریکی غذایشان را با دست می خورند. زیاد می شود که چنگال مشتری ها می افتد یا لیوانشان می شکند و ظرف غذایشان را برمی گردانند.»
رستوران های تاریک گر چه برای کلیه مردم علاقهمند به تجربه دنیای نابینان طراحی شده است اما اغلب دارای سرآشپزهای کارکشته ای هستند. آن ها در آشپزخانه از نور کافی برخوردارند و مجبور نیستند حین آشپزی، تاریکی را تحمل کنند.
انسان ها بسیار به قدرت بینایی خود وابسته هستند و بر اساس تحقیقات علمی، یکی از مهم ترین راه های لذت جویی از غذا، دیدن ظاهر آن است. یک شهروند معمولی و بینا از خودش سوال می کند فردی که قادر به دیدن نیست، چه طور از غذایش لذت می برد؟ چه طور در تاریکی قادر به تشخیص مزه ها و تفاوت ها است؟ وقتی که غذا می خورند، چه قدر از دست‌شان استفاده می کنند یا دور و بر بشقاب خود را شلوغ می کنند؟
سمانه می گوید: «این ایده، عملی کردن نوعی همذات پنداری از مسیر انسانی است.»
یک همذات پنداری متفاوت، هیجان انگیز و گاهی ترسناک.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر