چرا سخن‎گوی گروه حوثی با ظریف دیدار کرد؟

با اعلام رسمی رسانه های ایران، «محمد عبدالسلام»، سخن‎گوی گروه «حوثی» یمن با «محمدجواد ظریف» دیدار کرد. این اولین دیدار یک مقام گروه حوثی با وزیر امور خارجه ایران است.

نفس انجام چنین دیداری و به ویژه پوشش آن توسط رسانه های داخلی پرمعنا است. تاکنون آن چه درباره رابطه جمهوری اسلامی و گروه حوثی به گوش می خورد، اخباری بود که از مقامات ارشد نظامی ایران می شنیدیم؛ مانند وقتی که تنها دو روز بعد از پیام تبریک سردار «قاسم سلیمانی» به آیت الله «علی خامنه ای» به مناسبت پایان کار دولت خودخوانده «داعش» در عراق، فرمانده سپاه رسما در یک نشست خبری پرده از آن برداشت که ایران حضور «مستشاری» در یمن دارد.
سردار جعفری در آن نشست خبری گفت: «یمن هم یک نمونه از کمک های ما به جبهه مقاومت است. امروز در یمن حاکمیت به دست انصارالله است و کمک های ایران در حد مستشاری و معنوی است...جمهوری اسلامی هم از این کمک ها دربغ نمی‌کند و این راه ادامه دارد.»

اگر در ارزیابی فرمانده سپاه، حاکمیت در یمن به دست «انصارالله» (گروه حوثی) است و سپاه با حضور مستشاری خود [بخوانید «فاز نظامی»] درصدد کمک به حوثی ها است، دیدار سخن‎گوی این گروه با وزیر امور خارجه ایران چه معنا دارد؟ چرا ظریف به گونه ای صحبت کرده است که گشودن باب مذاکرات [بخوانید«فاز سیاسی»] بین حوثی ها و ائتلاف به رهبری عربستان از آن برداشت می شود؟ چرا ظریف دوباره «طرح صلح چهار ماده ای» ایران برای حل بحران یمن که سال 2015 به سازمان ملل متحد ارایه داده را به میان کشیده است؟ ماده چهارم این طرح اشاره به «تشکیل دولت فراگیر» با حضور همه طرف های درگیر دارد.

فاز سیاسی

به نظر می رسد دیدار سخن‎گوی حوثی ها با ظریف و پوشش رسانه ای آن به دلیل آن است که در نگاه تهران، توازن نظامی در یمن برقرار شده است. از جنگی که سعودی ها در ژانویه 2015 آغاز کرده اند، سه سال می گذرد. با وجود برتری مطلق هوایی «ائتلاف» به رهبری عربستان، ریاض در شکست دادن حوثی ها عاجز شده و نتوانسته است صنعا را پس بگیرد.

به موازات این ناتوانی، شاهد تحرک قوی دیپلماتیک سعودی- امریکا در مجامع بین المللی بوده ایم. این نه سفیر سعودی در سازمان ملل بلکه سفیر امریکا (نیکی هیلی) است که بقایای موشک شلیک شده به ریاض را در معرض دید عموم قرار داد و مدعی شد که این موشک، ساخت ایران است. این امریکا بود که اعضای شورای امنیت را برای بازدید از واشنگتن جهت دیدن بقایای موشک حوثی ها دعوت کرد. این نفوذ امریکا در سازمان ملل بود که کمیته ای را برای بررسی درباره منشأ ساخت موشک گروه حوثی مامور و نتیجه یافته های خود را «نقض قطع نامه 2216 شورای امنیت توسط ایران» اعلام کرد.  

به موازات این تحرکات امریکا، ریاض نیز در «سازمان همکاری اسلامی» دست به تلاش دیپلماتیک زد؛ برای نمونه، ۲۱ ژانویه ۲۰۱۸ «اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی» در جده طی بیانیه ای شدیداللحن علیه موشک پرانی حوثی ها و حمایت جمهوری اسلامی از آن ها، این اقدام حوثی ها را نه تنها نقض امنیت عربستان بلکه آسیب رساندن به امنیت جهان اسلام دانست.

با این توضیح، روشن است که پیش تر از ایران، این ریاض و واشنگتن بودند که وارد فاز دیپلماتیک شده و از ابزارهای دیپلماتیک خود، چه در سازمان ملل و چه در سازمان همکاری اسلامی استفاده کرده اند. ناگزیر، مقابله به مثلی در فاز دیپلماتیک برای ایران ضرورت یافت که این ضرورت با دیدار سخن گوی حوثی ها با ظریف و علنی کردن آن انجام شد. همان طور که گفته شد، ظریف در این دیدار به بند چهارم پیشنهاد تهران که در سال 2015 به سازمان ملل متحد ارایه داده بود، اشاره کرد که بر تشکیل حکومت فراگیر، از جمله با حضور حوثی ها تأکید دارد.

ابتکار تهران پس از آن رخ داد که دو ماه پیش ازآن، در تاریخ چهارم دسامبر 2017 «علی عبدالله صالح»، رییس جمهوری پیشین یمن و متحد حوثی ها به دست همین گروه در صنعا کشته شد. با وجود بروز این شکاف بین این دو موتلف، صنعا هم‏چنان در دست حوثی ها باقی ماند. این در حالی است که خبرهایی از وقوع اختلاف میان عربستان و امارات به  گوش می رسد که از کنترل عدن حکایت دارند.

در ارزیابی تهران، بازگو کردن دوباره طرح صلح ایران می تواند تاکتیکی دیپلماتیک برای مقابله با تحرک مشترک دیپلماتیک ریاض – واشنگتن باشد که حمایت شورای امنیت سازمان ملل تا سازمان همکاری اسلامی را پشت اقدامات دیپلماتیک خود دارند.

سکوت کردن و دست روی دست گذاشتن در مقابل این همه دیپلماسی سازمانی، آن هم در درون سازمان های مهم بین المللی مثل سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اسلامی به هیچ وجه به صلاح نبود. دیدار سخن گوی حوثی ها با ظریف با این هدف انجام شد که در مقابل تحرک دیپلماتیک ریاض – واشنگتن، محور تهران – صنعا نیز بی تحرک نماند.

 این در حالی است که نباید از یاد برد در پرونده مشابه جنگ داخلی سوریه، مثلث «تهران-آنکارا- مسکو» تاکنون طرح مذاکرات صلح «سوری – سوری» را با موفقیت نسبی در چندین نوبت، از جمله در آستانه و سوچی پیش برده است. تجربه و حضور تهران در مذاکرات صلح سوریه دست کم این فرصت را ایجاد می کند که یا به طور جدی و یا برای بستن دهان منتقدان، وارد یک مانور سیاسی شود و پیشنهاد تشکیل دولت فراگیر را برای بار دیگر مطرح کند.

مخالفت با این طرح- چه آن که این طرح، تاکتیک تهران باشد یا استراتژی تهران برای پایان جنگ داخلی یمن- از سوی هر کشوری مثلا امریکا یا ریاض، آن کشور را در دید جهانیان، در موضع مخالفت با روند صلح قرار خواهد داد.

مطالب مرتبط:

معامله تازه ایران و حوثی ها؛ آزادی دیپلمات ایرانی در یمن

پیامدهای گزارش سازمان ملل درباره ایرانی بودن موشک های حوثی

چرا آمریکا از اعضای شورای امنیت برای بازدید از لاشه موشک ایرانی دعوت کرد؟