چرا ترامپ در پیام نوروزی خود به بحران محیط زیست پرداخت؟

بخشی از پیام نوروزی امسال رییس جمهوری امریکا به بحران زیست محیطی و مساله کم آبی در ایران اختصاص داشت. «دونالد ترامپ» در پیامی که به مناسبت نوروز سال 1397 منتشر کرد، با اشاره به نقش سپاه پاسداران در ایجاد بحران خشک‏سالی گفت: «فساد و سوءمدیریت سپاه پاسداران آثار خشک‏سالی ادامه دار را تشدید و بحرانی زیست محیطی ایجاد کرده است. احداث بی رویه سدها توسط شرکت هایی هم‏چون "خاتم الانبیا"، منجر به خشک شدن رودها و دریاچه ها شده و کمک کرده است تا توفان های گردوغبار بی سابقه ایجاد شود و مشاغل و حیات ایرانیان را تهدید کند.»

او در این پیام افزود: «25 قرن پیش داریوش کبیر از خداوند خواست که ایران را از سه خطر حفظ کند؛ ارتش های متخاصم، خشک سالی و دروغ. امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رژیم ایران نماینده هر سه آن ها است.»

به راستی چرا بعد از چند ماه بحران در خصوص شرایط زیست محیطی و وضعیت فعالان محیط زیست در ایران، رییس جمهوری امریکا به این بخش از مشکلات مبتلابه ایران توجه ویژه نشان داده است؟ کارشناسان حوزه محیط زیست در مورد این بخش از پیام نوروزی دونالد ترامپ نظرات متفاوتی دارند.

 

ریشه اعتراضات مردمی را باید در بحران های اقلیمی جست وجو کرد

دکتر «ناصر کرمی»، اقلیم شناس و استاد «دانشگاه برگن» نروژ در مورد پیام  ترامپ می گوید چنین پیامی متعاقب جنبش زمستان گذشته که خاستگاه اعتراضاتش در اغلب شهرهایی بوده که با بیش ترین میزان خشک سالی و تغییرات اقلیمی روبه رو بودند، دور از ذهن نبوده است.

او معتقد است بر خلاف آن چه رسانه های فارسی زبان این اعتراضات را به یک سری واکنش های موقت سیاسی تقلیل می دهند، رسانه های مطرح بین المللی هم‌چون «واشینگتن پست»، «نیویورک تایمز» و «گاردین» ریشه این اعتراضات را عمیق تر بررسی کرده و با انتشار نقشه شهرهایی که درگیری و خشونت در آن ها رخ داده است، نشان دادند که اغلب این شهرها با بیش ترین میزان خشک سالی و مشکلات اقلیمی مواجه هستند.

به گفته این کارشناس، بخش زیادی از مشکلات اقلیمی این شهرها ناشی از دست‏کاری های غلط نظام ایدئولوژیک و سیاست های اشتباه در حوزه آب است.

دکتر کرمی معتقد است کارشناسان بین المللی بر این باورند که پاشنه آشیل و عامل اساسی آن چه ایران را به سمت تغییرات بزرگ – چه مثبت و چه منفی – سوق می دهد، بحث بحران خشک سالی است: «سیاست های غلط در حوزه منابع آب باعث برانگیخته شدن اعتراضات مردمی شده و این معضل برای نظام سیاسی موجود بحران ساز شده است. ما نمی توانیم این امر کلان را نادیده بگیریم یا آن را به عملکرد یک سری بازیگران حقیر حوزه سیاست تقلیل بدهیم.»

 

پیام ترامپ صادقانه نیست

«یوسف فرهادی بابادی»، عضو کمپین مردمی «حمایت از زاگرس مهربان» معتقد است توجه به محیط زیست ایران در پیام نوروزی ترامپ صادقانه نیست: «دولت امریکا بر خلف تمام قوانین بین المللی، پس از به قدرت رسیدن ترامپ، از معاهده تغییرات آب و هوایی پاریس که درباره محدود کردن گرمایش زمین با کاهش تولید دی اکسید کربن و کاهش سوزاندن سوخت های فسیلی است، خارج شد و همین امر نشان می دهد بحران های زیست محیطی دغدغه آقای ترامپ نیست.»

این کارشناس به نقش امریکا در حمایت از پروژه های سدسازی ترکیه اشاره می کند: «دولت ترکیه با حمایت امریکا و اسراییل در صدد است با ایجاد بورس آب و حمایت از اجرای پروژه های سدسازی در این کشور، عملا ایران، سوریه و عراق را در معرض نابودی قرار بدهد. در یک توافق مشکوک بین اسراییل با ترکیه، قرار است دو لوله با قطر سه متر به موازات هم از مسیر سوریه عبور کنند و سپس از یک مسیر زیر دریایی به اسراییل بروند. ظاهرا قرار است که در مقابل نفت اعراب، به آن ها آب بفروشند. هم چنین ترکیه با حمایت دولت امریکا و اسراییل، با احداث ۲۲ سد ،۷۰ درصد آب رودخانه دجله و فرات را در قالب پروژه "گاپ" بر روی عراق خواهد بست و با این روش، عراق را به کویری متروک تبدیل خواهد کرد؛ روندی که با از بین رفتن ابرهای باران زا در بین النهرین، ایران را نیز از بارش های ناشی از این ابرها که از بین النهرین به ایران می آمدند، محروم می کند. »

این کارشناس ساکن ایران که مسوول «پویش بین المللی میانرودان» است و در مخالفت با سدسازی های ترکیه فعالیت می کند، به «ایران وایر» می گوید: «با ساخت سد "ایلیسو" توسط ترکیه، منطقه بین النهرین قدم به قدم به نابودی نزدیک شده است و من امیدوارم جامعه جهانی نسبت به فاجعه ای که توسط دولت ترکیه با حمایت امریکا و اسراییل در حال انجام است، آگاه شود و از بروز این فاجعه زیست محیطی جلوگیری کند. به همین دلیل هم پیام اخیر آقای ترامپ را از سر دل سوزی نمی دانم بلکه معتقدم هدفی جز  بهره برداری سیاسی و فریب افکار عمومی بی اطلاع از سیاست های او ندارد.»

 

نگاهی به نقش تاریخی امریکایی ها در ایجاد بحران های زیست محطیی

مهندس«مسعود قدک پور»، رییس پیشین ایستگاه های تحقیقات زراعی «دانشگاه شیراز» و مدیر مسوول هفته نامه «جلگه جنوبی» نیز می گوید توجه دونالد ترامپ در مورد بحران آب و خشک سالی در ایران چندان دور از انتظار نیست: «چرا ما باید در پیام نوروزی آقای ترامپ به مردم ایران، در جست وجوی مبانی مستند علمی، تاریخی و اخلاقی باشیم؟ بدیهی است که سخنان پرزیدنت ترامپ در مورد ایران و کره شمالی، منطبق با مواضع سیاست خارجی امریکا اتخاذ شود.»

او توضیحاتی در خصوص سوابق تاریخی و علل پیدایش بحران آب و  تبعات زیست محیطی آن برای «ایران وایر» ارایه می کند ومی گوید با توجه به مدارک و مستندات رسمی موجود در سازمان برنامه و بودجه ایران و وزارت خانه های نیرو و کشاورزی، مداخلات امریکا در حوزه منابع آب و خاک ایران به حدود 70 سال پیش بر می گردد: «امریکایی ها هرگز در زمینه آب امانت داران و یا مشاوران خوبی برای ایران نبوده اند. حتی تا جایی که تاریخ را مرور کرده ام و در خاطرات "اسدالله علَم" و "احسان نَراقی"  نیز ذکر شده است، محمدرضا پهلوی هم در اواخر سلطنتش نسبت به پروژه های تحمیلی امریکا در ایران، به ویژه  در حوزه آب ناراضی و ناخشنود بوده است. شاه با این که متحد امریکا بوده اما احساس می کرده است آن ها در حوزه آب با او رو راست نبوده اند.»

او تاکید می کند به عنوان کارشناسی که نسبت به سیاست های زیست محیطی جمهوری اسلامی انتقاد دارد، بر این باور است که متن پیام ترامپ گویای واقعیت های موجود در ایران نیست و ریشه مشکلات زیست محیطی و بحران آب در کشور را باید در گذشته تاریخی مداخلاتی هم‏چون «شرکت مهندسین مشاور امریکایی موریسون نودسون»، «بنیاد فورد»، «گروه مشاورین هاروارد» مستقر در سازمان برنامه و بودجه و «شرکت مهندسین مشاور امریکایی D&R» جست وجو کرد؛ گذشته ای که آشکارا رد پای سیاست های اشتباه امریکا در آن غیر قابل انکار است.

او درباره این مدارک و شواهد توضیح می دهد: «بر اساس اسناد و مدارک موجود، از همان سال 1325 براساس قراردادی که آقای "ابوالحسن ابتهاج" با شرکت موریسن نودسن در زمینه تهیه برنامه اول توسعه اقتصادی- اجتماعی تاریخ ایران منعقد کرده، این شرکت اجازه اجرای طرح هایی در زمینه بهره برداری از منابع آبی و خاکی در ایران را داشته است. متاسفانه پیشنهاد ساخت 14 سد مخزنی عظیم بر روی رودخانه های خوزستان، هم‎چنین پروژه حیرت آور یک‎صد هزار هکتار کشت نیشکر در اراضی خوزستان را که ابداً با اقلیم مناطق نیشکرخیز جهان مطابقت و شباهتی ندارد و نیز یک میلیون هکتار زهکشی اراضی خوزستان را هم بر همین اساس ارایه می کند که همه این ها زمینه ساز بحران های امروزی شده اند.»

به گفته این کارشناس محیط زیست ساکن ایران، ترامپ با نگاهی سیاست زده، متوسل به این شده که جمهوری اسلامی دارای اشتباهات فاحش در حوزه آب و خاک است: «من قبول دارم که جمهوری اسلامی در این مورد اشتباهات اساسی مرتکب شده و بایستی جواب گو باشد چرا که به هشدارهای مکرر کارشناسان برای این که طرح هایی که امریکایی ها پیش از انقلاب برای ایران تهیه کرده بودند را از دستور اجرای خود خارج کند توجه نکرده است اما نمی توان نقش منفی امریکا در ایجاد این بحران ها را نادیده گرفت.»

قدک پور با اشاره به این که شاید حق آقای ترامپ باشد که به عنوان رییس جمهوری کشورش از ادبیات تهاجمی در قبال کشوری بهره ببرد که در مقابلش ایستادگی کرده است، می گوید:«اما بنده با تاکید بر این که جمهوری اسلامی هم نبایستی به پروژه های قدیمی نادرستی که زمینه بحران های زیست محیطی را فراهم کرده است، ادامه می داد، باز هم به استناد انبوهی از مدارک تاکید می کنم که تمام عوامل تخریب زیست محیطی ایران ناشی از قراردادهایی است که در گذشته با شرکت موریسون نودسن و مهندسین مشاورش، شرکت D&R و هم چنین دخالت بنیادفورد که منجر به استقرار دپارتمان گروه مشاورین هاروارد در سازمان برنامه و بودجه ایران شد، به وجود آمده است.»