سال ۹۶، اولین سال از دومین دوره ریاست جمهوری «حسن روحانی» برای روزنامه‌نگاران ایرانی، سال آسانی نبود؛ تعدادی روزنامه تعطیل، گروهی از روزنامه‌نگاران بی‌کار و شماری از آن ها بازداشت شدند و برای تعدادی احکامی چون حبس، جریمه و محرومیت از فعالیت صادر شد.
«ایران وایر» از سه روزنامه‌نگار شاغل در رسانه های داخل کشور درباره سالی که گذشت و وضع رسانه‌ها در دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی پرسیده است. آن ها معتقدند دولت خیلی در روابط‌عمومی‌ها فعال‌تر و روزنامه‌نگاران و رسانه‌های زیادی به دولت و پول دولتی وابسته شده اند.
می گویند دولت بسیاری از روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای را جذب کرده است که این بی طرف بودن و استقلال آن‌ها را نقض می‌کند.
به گفته آن ها، خطوط قرمز همچنان پا برجا هستد، دستگیری روزنامه نگاران کماکان ادامه دارد و دولت حمایتی از آن ها، به ویژه روزنامه‌نگاران زندانی نکرده است.
معتقدند دولت با وجود وعده‌های بسیار، خود از طریق وزرات اطلاعات، عاملی برای تهدید، ارعاب و دستگیری روزنامه نگاران است.
این‌روزنامه‌نگاران در پاسخ به این سوال که آیا درمقایسه با دوران «محمود احمدی نژاد»، بهبودی در فضای رسانه‌ای کشور حاصل یا فضا کمی «معتدل» تر شده است، می‌گویند فضای رسانه ای تغییر مهمی نکرده است. چون به گفته آن ها، مهم‌ترین خطوط قرمز درباره انتقاد از رهبری، پرسش و انتقاد از فعالیت های سیاسی و اقتصادی نظامیان، سیاست های نظامی ایران در منطقه خاورمیانه، آزادی اقلیت های مذهبی، حقوق هم‌جنس‌گرایان و برخی مسایل حوزه زنان کماکان به عنوان تابو در فضای رسانه‌ای و سیاسی ایران به چشم می خورد و ربطی به این دولت یا دولت قبل ندارد.
این سه روزنامه نگار معتقدند آن چه فضا را کمی تغییر داده، قدرت‌گرفتن شبکه‌های اجتماعی است که فیلتر نیستند و اخباری که جایی در نشریات ندارند، در این شبکه‌ها بازتاب پیدا می کنند.
اما به عقیده آن ها، بعضی از روزنامه‌نگاران به خاطر نزدیکی به دولت و یا ترس از سوءاستفاده جناح تندرو، خودسانسوری بیش‌تری می‌کنند.
ولی نقش خودسانسوری در کار روزنامه نگاران ایرانی چه قدر پررنگ است؟ پاسخ روزنامه‌نگارانی که با «ایران وایر» گفت‌وگو کرده اند، این است: «روزنامه‌نگاران هرچه بیش تر به خودسانسوری رو آورده و محدودیت‌های حکومتی به محدودیت‌های بدیهی تبدیل شده‌اند. برای همین روزنامه‌نگاران و حتی در جاهایی که می توان به خط قرمز نزدیک شد، احتیاط می کنند.»
آن ها می گویند در دولت حسن روحانی، خودسانسوری نقش مهمی در افت کیفیت فعالیت روزنامه نگاران اصلاح طلب داشته است: «این گروه از روزنامه نگاران از ترس استفاده کردن مخالفان دولت روحانی و یا به علت نزدیک شدن به نهادهای قدرت، دچار خودسانسوری شده اند. روزنامه نگاران اصولگرا هم که به طور کلی سانسور را به عنوان یک بخش کار و هویت خویش پذیرفته اند و حتی دیگران را تشویق به سانسور می کنند.»
بازگشایی «انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران»، نهادی که پس از سال ۱۳۸۸ تعطیل شد و روزنامه‌نگاران عضو آن بی‌پشتوانه شدند، از وعده‌های حسن روحانی بود؛ وعده‌ای که هنوز محقق نشده است. اما چرا برای بازگشایی این انجمن مقاومت می شود؟ روزنامه‌نگاران می‌گویند مهم ترین موضوع این است که جمهوری اسلامی بر روی فعالیت «نهاد» حساس است. هرگونه نهادی که بتواند بستر فعالیتی شود که مطلوب جمهوری اسلامی نباشد، محکوم به تعطیلی و انزوا است؛ چه یک نهاد سیاسی مانند «نهضت آزادی» و یا «جبهه مشارکت» باشد و چه یک نهاد صنفی مانند «سندیکای رانندگان اتوبوس» یا انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران: «تا زمانی که بدبینی جمهوری اسلامی به نهادها رفع نشود، هیچ چشم اندازی برای فعالیت یک نهاد مستقل وجود ندارد. تنها در صورتی که نهاد به عنوان ابزار حکومت نقش ایفا کند و یا هویتی کاملا خنثی و در چارچوب فعالیت های نظام داشته باشد، می تواند فعالیت کند.»
این روزنامه نگاران معتقدند مهم ترین حامی صنفی روزنامه نگاران در کشور، انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران بوده که از سال ۸۷ منحل اعلام شده و با وجود همه تلاش ها و وعده ها، تاکنون امکان فعالیت پیدا نکرده است.
پیشتر شماری از روزنامه‌نگاران سعی کرده بودند یک نهاد صنفی با نام «انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران» راه‌اندازی کنند که این تلاش هم با شکست مواجه شد و اعضای آن به صورت دسته‌جمعی استعفا کردند. آن‌ها در اعتراض به عملکرد خارج از ضابطه وزیر و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در عدم ثبت رسمی این انجمن با وجود طی کردن تمامی مراحل قانونی، با انتشار نامه‌ای خطاب به همکاران رسانه‌ای خود و نیز مجمع عمومی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران، به صورت دسته جمعی استعفا کردند. این گروه از تسلیم نشدن در برابر فشار‌های غیرقانونی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر تغییر ترکیب اعضای هیأت مدیره منتخب مجمع موسس به عنوان دلایل این استعفا نام برده بودند.
در این میان، دولت تلاش کرد یک انجمن صنفی جدید تاسیس کند که در چارچوب خواسته های دولت فعالیت کند و موانع موجود را دور بزند که با توجه به عدم استقبال بسیاری از روزنامه نگاران که معتقد بودند این نهاد جعلی است، دچار مشکل مشروعیت در بدنه شد. در مرحله بعد که بخشی از جامعه روزنامه نگاری ایرانی وارد ماجرا شدند، باز هم نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی درباره ترکیب این نهاد جدید ابراز نگرانی، تشکیک و تردید کردند و این مرحله هم به نتیجه نرسید.
روزنامه نگارانی که با «ایران وایر» گفت و گو کرده اند، معتقدند تاسیس چنین نهاد دولتی می تواند به معنای نابودی روزنامه نگاری مستقل در ایران باشد. می گویند روزنامه‌نگاران زیادی مخالف این تشکیلات جدید هستند ولی نه زمینه‌ای برای اقدام گروهی آن ها هست و نه به نظر می‌رسد بدیلی وجود دارد برای این سازمان رو به تشکیل جدید.
با این وجود، مهم ترین مساله روزنامه‌نگاران ایرانی، سانسور و ترس است: «روزنامه نگاری درایران به طور مداوم با ترس از گرفتار شدن و فکر کردن برای دور زدن سانسور گره خورده و همه حوزه های روزنامه نگاری را تحت الشعاع قرار داده است. تلاش برای هک کردن روزنامه‌نگاران ادامه دارد و در دستگیری‌ها و برخی احضارها، اولین چیزی که می‌خواهند، پسورد ایمیل و شبکه‌های اجتماعی آن ها است. در عین حال، قوه قضاییه بارها خواستار انتقال سرور تلگرام به ایران و یا استفاده از جایگزین های داخلی برای آن شده که این هم موجب نگرانی فعالان رسانه ای و شبکه های اجتماعی است.»
این روزنامه‌نگاران معتقدند مهم ترین توصیه برای بهبود وضعیت روزنامه‌نگاران به دولت این می تواند باشد که حداقل همه بخش های دولت به مفاد منشور شهروندی پایبند باشند.
ان ها می گویند دولت روحانی به طور عمده برای قدرت بازی می کند و یا می جنگد و تلاش می کند، نه برای مردم. به همین جهت نمی توان انتظار خاصی از آن داشت. قوه قضاییه و نهادهای نظامی هم قبلا گفته اند که اهمیتی به منشور حقوق شهروندی دولت نمی دهند:«پس از این بود که دولت روحانی گفت منشور را صرفا برای بدنه اجرایی دولت تجویز می کند. پس می توان از رییس جمهوری ایران انتظار داشت که حداقل بدنه دولت را مکلف کند که در حد توان خود به مفاد منشور وفادار بماند و دست‌کم دستگاه‌های دولتی در این باره کار را برای روزنامه نگاران سخت نکنند.»
توصیه بعدی این روزنامه نگاران این است که دولت اجازه دهد استقلال نیم‌بند روزنامه نگاران و رسانه‌ها باقی بماند و سعی نکند همه رسانه‌ها را «ارگان» دولتی کند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر