ابطال گذرنامه بیش از ۱۰۰ ایرانی توسط دولت کومور

دولت مجمع الجزایر کومور یا قمر در آفریقا، شماری از گذرنامه های این کشور را که توسط خارجی ها خریده شده بود، باطل کرده است. کومور دلیل این اقدام را اعلام نکرده اما خبرگزاری رویترز می گوید فهرست 155 نفره افرادی که گذرنامه کوموری آنها باطل شده را دیده که در میان آنها بیش از ۱۰۰ نام ایرانی وجود دارد.

بر اساس گزارش رویترز در میان ایرانی هایی که گذرنامه کوموری آنها باطل شده، نام مدیران ارشد شرکت هایی از بخش حمل و نقل، نفت و گاز، صرافی ها و تجار فلزات گرانبها دیده می شود که همگی از اهداف تحریم های بین المللی علیه ایران بوده است. گزارش شده که برخی از این افراد بیش از یک گذرنامه کوموری داشته اند.

رویترز می گوید نگرانی مقام های سیاسی و امنیتی در کومور و کشورهای غربی از این است که این ایرانی ها گذرنامه کومور را برای محافظت در برابر تحریم های احتمالی خریده باشد که تجارت خارجی این کشور را تحت مقررات تحریمی، محدود کرده بود. به زعم آنها این گذرنامه در صورت تحریم مجدد ایران می تواند برای دارندگانش مفید باشد چرا که این افراد حتی با وجود تحریم بانکی ایران، می توانند با ثبت شرکت در خارج از مرزهای ایران، در بانک های بین المللی هم حساب باز کنند.

حکومت جمهوری اسلامی ایران تابعیت مضاعف شهروندانش را به رسمیت نمی شناسد اما یکی از منابع ایرانی خبرگزاری رویترز که با موضوع خرید گذرنامه های خارجی آشناست، به این رسانه گفته وزارت اطلاعات ایران به برخی تجار و بازرگانان ارشد برای استفاده از چنین امکاناتی که سفر خارجی و مبادلات مالی آنها را تسهیل می کند، چراغ سبز نشان داده است.

رویترز می گوید سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن از اظهارنظر درباره این گزارش خودداری کرده اما از قول وزیر کشور پیشین کومور که در زمان صدور این گذرنامه ها در مصدر قدرت بوده می گوید که او به ایرانی ها مظنون شده بود که می خواهند از طریق کشورش تحریم‌های بین المللی را دور بزنند.

هرچند در زمان باطل شدن گذرنامه کوموری شماری از ایرانی ها در زمستان 1396، تحریم های بین المللی علیه برنامه اتمی ایران رفع شده بود اما کمتر از 5 ماه بعد در اردیبهشت سال جاری دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا که بارها برجام را «بدترین توافق تاریخ» خوانده بود با امضای فرمانی دستور به خروج ایالات متحده آمریکا از این توافق و از سرگیری تحریم ها علیه ایران داد. از این تاریخ به  بعد وزارت خزانه داری آمریکا افراد جدیدی را هم به فهرست تحریم های پیشین ایران اضافه کرده و مطابق فرمان ترامپ، تحریم های اتمی که با برجام رفع شده بود هم از تابستان مجددا برمی گردد و دامنه آن در پاییز به تحریم های نفتی می رسد.

کنت کاتزمن، از کارشناسان دفتر خدمات تحقیقاتی کنگره ایالات متحده می گوید که کومور یکی از چند  کشورهای آفریقایی است که ایران تلاش کرده تا نفوذ تجاری و سیاسی خود را در آن گسترش دهند. او به رویترز گفته که داشتن گذرنامه کومور به ایرانی ها اجازه می دهد تا بدون احراز هویت ایرانی به فعالیت های خود ادامه دهند.

روابط ایران و کومور در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد رو به گسترش گذاشت. همزمان با دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد یک مسلمان شیعه به نام احمد عبدالسامبی که ایران درس طلبگی خوانده بود و با عنوان «آیت الله» از او یاد می شد، توانسته بود در انتخابات ریاست جمهوری کومور به پیروزی برسد.

یکی از سفرهای رئیس جمهور وقت کومور به ایران با هواپیمای اختصاصی که احمدی نژاد برای او فرستاده بود، انجام شد. رسانه های نزدیک به احمدی نژاد آن زمان اعلام کردند رئیس جمهور کومور که زمانی شاگرد محمدتقی مصباح یزدی از روحانیون تندروی قم بوده می خواسته به ایران بیایید اما چون هواپیمای مناسبی نداشته، محمود احمدی نژاد دستور ارسال یک فالکون به کومو برای آوردن او به ایران را داده است.

در دوره روابط گرم ایران و کومور توافق نامه و قرادادهای متعددی میان دو کشور در زمینه تشویق و گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری متقابل امضا شد. یکی از اقداماتی که در این زمان انجام شد افتتاح دفتر «کمیته امداد امام خمینی» در سال 1387 در کومور بود. ماموریت این نها ثروتمند جمهوری اسلامی ایران ارائه خدمات به نیازمندان، کمک به راه اندازی دوره‌های آموزش حرفه‌ای، ساخت مسکن، گسترش خدمات درمانی و بهداشتی و توزیع کالاهای ضروری بین شهروندان کومور اعلام شده بود.

جمعیت کومور حدود 800 هزار نفر است و در جنوب شرقی آفریقا و آب‌های اقیانوس هند واقع شده است. اکثر شهروندان کوموری مسلمان سنی هستند. این کشور در سال 1378 با هدف کسب درآمد و افزایش بودجه عمومی برنامه فروش گذرنامه با ایجاد مقرراتی با با دولت امارات متحده عربی و کویت آغاز کرد. بر اساس این برنامه ساکنان بی خانمان این دو کشور به عنوان بیدون، تابعیت کومور دریافت می کردند. آگهی خرید گذرنامه کوموری پس از این تاریخ در رسانه های فارسی هم منتشر می شد.

گزارش رویترز می گوید در مجموع، بیش از 1000 دارنده گذرنامه کومور که محل تولدشان ایران ثبت شده، این گذرنامه ها را از سال 1378 تا 1396 خریداری کرده اند. اغلب این گذرنامه ها در خلال سال های 11390 تا 92 خریداری شده که دوره اوج تحریم های بانکی و نفتی علیه ایران بوده است.

سایر افرادی که در این دوره گذرنامه کومور خریده اند اتباع کشورهای سوریه، افغانستان، عراق، چین و شماری از کشورهای غربی هستند. تحریم های بین المللی علیه برنامه اتمی ایران در سال 1394 با توافق برجام رفع شد. با حصول این توافق میان ایران و گروه 1+5 شامل آمریکا، برتیانیا، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان، ایران بار دیگر عمده فعالیت های تجاری و اقتصادی عادی خود را از سر گرفت.

چند روز پیش از شروع رفع تحریم های بین المللی علیه ایران در دی ماه 1394 با حمله شماری از دانشجویان بسیجی و روحانیون تندرو به سفارت عربستان سعودی در تهران و کنسولگری اش در مشهد، مقام های سعودی دستور به قطع کامل روابط سیاسی و اقتصادی خود با جمهوری اسلامی دادند. 

کومور که از اعضای اتحادیه عرب و از کشورهای نزدیک به عربستانن سعودی است، در بیانیه‌ای «دخالت ایران در امور داخلی پادشاهی عربستان سعودی» را به شدت محکوم و روابط اش با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. رئیس جمهور کنونی کومور مواضع ضد جمهوری اسلامی ایران دارد و می گوید اجازه نمی دهد ایران شهروندان کشورش را به مذهب شیعه بکشاند.