زنان تاثیرگذار ایران: معصومه ابتکار

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت هایی که گاه به قیمت زندگی و جان شان تمام شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده اند. از سوی دیگر، در تاريخ جهان بسيارى از زنان و مردان دیگر به دليل استعداد شگرف آن ها براى تخريب و نابودى ساخته هاى ديگران، «تاثيرگذار» نام گرفته اند.

زنان ایرانی نویسنده، برگ های بسیاری از کتاب تاریخ 200 سال اخیر ما بوده اند؛ چه به دليل تاثير مثبت بسيارى از آن ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دليل تاثير بعضى از آن ها در تشويق به خشونت، گسترش جهل و جزم انديشى و سوء استفاده از قدرت مالى و اقتصادى در جهت منافع خود.

مجموعه «زنان تاثیرگذار» «ایران وایر» يک مقدمه است. افرادى كه نام‎شان در اين فهرست آمده، نماينده برخی اقشار جامعه هستند كه هر روز در ايران و كشورهاى ديگر بر زندگى خانواده و اجتماع خود تاثير مى گذارند. بديهى است همان طور كه اشاره كرديم، همه فعاليت ها و یا تمام افراد حاضر در اين مجموعه، مورد تایيد «ایران وایر» نيستند اما تاثير گذارى هيچ يك از افراد اين ليست را نمي شود كتمان كرد.

 اين ليست، اولين سرى سلسله بیوگرافی های زنان تاثیرگذار ایران است که به مرور تکمیل می شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

-------------------------

معصومه ابتکار سه دهه خود را در راس سیاست ایران حفظ کرده است، از روزگاری "خواهر مری" تا قهرمان زمین. روزگاری "خواهر مری"، یکی از گروگانگیران سفارت آمریکا بود، سخنگویشان، وقت قهرمان زمین، یکی از هفت نفری بود که از بنیاد جهانی انرژی جایزه گرفتند، به خاطر خدمات شان به محیط زیست.

او متولد 1339 است، در یک خانواده نامدار. پدر او - تقی ابتکار - دومین رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران پس از انقلاب سال ۵۷ بود.

در آن ایام، معصومه ابتکار شوریده و انقلابی در کنار دانشجویان خط امام فعال بود، از آمریکا برگشته بود، پس از شش سال زندگی در غرب، در متن یک انقلاب ضد غربی. در کتاب "تسخیر" که خاطراتش از آن دوران است، روایتش از واقعه گروگانگیری سفارت آمریکا را شرح داده است. یک حادثه عظیم که تاثیرش پس از سه دهه هنوز در روابط دو کشور جاری است.

در روزهای پس از بحران گروگانگیری، او وارد فعالیت های رسانه ای شد، در کنار سید محمد خاتمی که در راس روزنامه کیهان نشسته بود و انگلیسی دانی ابتکار سبب شد او ماموریت سردبیری کیهان انگلیسی را بر عهده گیرد.

روزگار خاتمی در کیهان تمام شد و معصومه ابتکار هم در حاشیه ماند. با این حال دست از فضای رسانه برنداشت تا اوایل دهه هفتاد که خود نشریه دو زبانه ویژه زنان را منتشر کرد. یک مرکز مطالعاتی ویژه زنان هم راه اندازی کرد، این ایام او در گردهمایی های بین المللی زنان نیز شرکت می کرد، دختر انقلابی حالا یک زن دیپلمات شده بود.

بازگشت او به خاتمی پس از دوم خرداد صورت گرفت، به عنوان نخستین زنی که پس از انقلاب وارد هیات دولت شد، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران. در این دوران او یک فعال اصلاح طلب نیز محسوب می شد، در کنار نسل جدیدی از اصلاح طلبان.

عضویت در شورای شهر تهران از دیگر سمت های این دوران است. در روزگار پس از دوم خرداد، موجی از زنان فعال مدنی و سیاسی در فضای اجتماعی رشد کردند و عامل مهمی در افزایش مشارکت زنان ایران در سیاست و اجتماع و جلب توجه عمومی و حکومتی به مسائل زنان بودند، معصومه ابتکار یکی از این زنان بود.

فعالیت او در این سال ها چندان خوشایند حکومت نبود، مانند بسیاری از اصلاح طلبان او هم در دوره چهارم شوراهای شهر و روستاها صلاحیتش تایید نشد تا حاشیه نشینی مجدد شروع شد. حاشیه نشینی این سال ها سبب شد او کتاب "خوشه های خشم" را بنویسد، خاطراتش در دولت خاتمی.

با همه این فراز و نشیب ها او همواره نفوذ سیاسی اش را حفظ کرد. ابتکار در سال ۲۰۰۶ از سوی سازمان ملل متحد به عنوان یکی از هفت "قهرمان زمین" معرفی و برنده جایزه معنوی یک عمر دستاورد بنیاد جهانی انرژی شد. نام او در سال ۲۰۱۲ در میان فهرست ۵۰۰ چهره با نفوذ جهان اسلام در بخش سیاسی قرار داشت.

حاشیه نشینی ابتکار اما پس از انتخابات سال 88 به اوج رسید. او پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ نیز به عنوان یکی از اعضای شورای شهر تهران، به دیدار خانواده برخی کشته‌شدگان حوادث پس از انتخابات رفت. این رفت و آمدها هم منجر به ردصلاحیتش شد و هم متهم شد به همراهی با فتنه گران.

پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات سال 92، ابتکار دوباره به صحنه سیاست و محیط زیست بازگشت، حال در قامت یک منتقد دوران محمود احمدی نژاد، خودش هم منتقدان جدی دارد درباره مدیریتش در سازمان محیط زیست، منتقدانی که می گویند کارنامه ابتکار در خدمت محیط زیست ایران نبوده و پای برخی اعضای خانواده اش را در پشت پرده محیط زیست و انرژی ایران به میان می کشند. با این حال روشن است او از موثرترین تصمیم گیران در دو دهه اخیر در حوزه محیط زیست ایران بوده است. تاثیرگذاری در این حوزه به تقویت نقش زنان نیز منجر شده است، در دوران خاتمی بیشتر و اکنون راکدتر.

داستان زندگی معصومه ابتکار حاشیه و ابهام بسیار دارد، با این وجود برآیند این دوران طولانی، از آن دوران که او با انگلیسی روان به مصاحبه کننده غربی می گفت آماده است در صورت لزوم گروگانگیران را بکشد و اکنون که با مصاحبه کننده دیگر درباره صلح حرف می زند، او را به یکی از تاثیرگذارترین زنان ایران در حوزه فعالیت های اجرایی و سیاسی تبدیل کرده است، یک نماد سرسخت و به اندازه کافی جسور.