نفت کش سانچی؛ چرا دولت ترامپ کشتی غرق شده ایران را تحریم کرد؟

وزارت خزانه داری امریکا نفت کش «سانچی» را که زمستان سال گذشته خورشیدی بر اثر تصادف با یک کشتی چینی در نزدیکی شانگهای در آب های چین غرق شد، تحریم کرده است. آیا وزارت خزانه داری امریکا مرتکب خطا شده یا هدف دیگری از تحریم یک نفت کش غرق شده دارد؟ 

سانچی یک هفته بعد از تصادف، در حالی که گرفتار آتش‌سوزی شده بود، به صورتی تراژیک در بیست و چهارم دی ماه 1396 به زیر آب فرو رفت. اعلام شد که همه 32 سرنشین آن شامل 30 ایرانی و دو بنگلادشی کشته شده‌اند.

70درصد بیمه نامه سانچی متعلق به 11 شرکت بیمه بین المللی به سرپرستی شرکت بیمه دریایی «اسکالد» در نروژ بود. 30 درصد دیگر بیمه نامه هم تحت پوشش شرکت‌های ایرانی (20 درصد شرکت بیمه «البرز» و 10 درصد شرکت بیمه «ملت») قرار داشت. بیمه اتکایی یا تکمیلی سانچی با «بیمه مرکزی ایران» بود. پوشش بیمه خدمه سانچی و خسارات های ناشی از آلودگی دریا را هم «کلوپ بیمه بین‌المللی حفاظت و جبران خسارت» (پی اند ال) برعهده داشت.

سانچی در زمان سانحه، با پرچم کشور پاناما تردد می کرد. کشورهایی که کشتی های تجاری با پرچم مصلحتی در دریاها تردد می کنند، شرایط ساده و مقررات آسان تری در ثبت کشتی، استاندارد امکانات و ایمنی دریانوردی دارند و هزینه های مالیاتی کم تری هم دریافت می کنند. کشور صاحب پرچم مصلحتی لزوما مالک کشتی نیست.

 مالک نفت کش سانچی، شرکت ملی نفت کش ایران است که باید خسارات های ناشی از غرق این نفت کش را مطالبه کند. نام سانچی در ابتدا «سامان» بود اما بعد «سپید»، «گاردنیا» و در دوره ای «سی هورس» به معنی «اسب دریایی» هم شد و با پرچم مصلحتی مالت، تووالو و تانزانیا هم حرکت کرده بود. این تغییرات به دلیل فرار از تحریم های امریکا بود. آخرین بار نام این نفت کش پیش از توافق هسته ای «برجام» از سی هورس به سانچی تغییر کرد.

 حالا حدود 10 ماه پس از غرق شدن سانچی در آب های نزدیک به چین، ایالات متحده بار دیگر این نفت کش را در فهرست تحریم های خود قرار داده است.

سانچی همانند دیگر نفت کش های جهان دارای چند بیمه است؛ بیمه بدنه، بیمه خدمه، بیمه محموله، بیمه حمایتی و بیمه جبران خسارت، از جمله خسارت ناشی از آلودگی نفتی.

اثر فوری تحریم نفت کش غرق شده سانچی به معنی اختلال و بروز مشکلات متنوع در دریافت خسارت از شرکت های گوناگون بیمه خواهد بود که رقم آن بسیار چشم گیر است.

ارزش نفت کش سانچی بین 32 تا 50 میلیون دلار اعلام شده است. قیمت سوخت صادراتی، یعنی میعات گازی هم که از جنوب ایران به مقصد کره جنوبی بارگیری کرده بود، 60 میلیون دلار بوده است. بر اساس قرارداد فروش میعات گازی به کره جنوبی، محموله از محل بارگیری متعلق به خریدار و مسوولیت آن متوجه او است. شرکت کره جنوبی باید بتواند بابت محموله سوخت غرق شده خسارت خود را دریافت کند. اما طرف قرارداد باقی بیمه های سانچی، یعنی ایران، شرکت های متخلف بیمه گذار هستند که عمدتا غیرایرانی اند.

ایالات متحده امریکا هم زمان با تحریم خود سانچی، شرکت های بیمه البرز، ملت، بیمه مرکزی (شرکت های ایرانی بیمه سانچی)، شرکت ملی نفت (فروشنده میعات گازی) و شرکت ملی نفت کش (مالک نفت کش) را هم تحریم کرده است. علاوه بر این، پرداخت های دلاری به ایران و مبادلات ریالی با جمهوری اسلامی و استفاده از سامانه های دلاری ایالات متحده هم برای مبادلات مالی با ایران در مرداد ماه تحریم شده است. این در حالی است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم تحریم شده و امکان هرگونه مبادله مالی با آن به معنی خطر جریمه و تحریم از سوی امریکا است.

از بین این بیمه ها، دریافت 30 درصد از خسارت نفت کش سانچی به دلیل این که شرکت های ایرانی آن را بیمه کرده بودند (هرچند که تحریم شده اند)، امکان پذیر است چون صرفا از ساختار داخلی بانکی در ایران استفاده می کند. اما دریافت 70 درصد دیگر آن و دریافت خسارت از بیمه های بین المللی بابت پرداخت غرامت آلودگی دریایی به چین، در حال حاضر بسیار پیچیده شده است.

محل سانحه ای که منجر به غرق شدن نفت کش سانچی شد، در داخل منطقه انحصاری اقتصادی چین و یکی از مناطق اصلی ماهی گیری این کشور در شرق دریای چین است. معادل نزدیک به یک میلیون بشکه نفت سانچی وارد دریا شده و تا نزدیکی آب های سرزمینی چین اما نرسیده به آن، آلودگی دریایی ایجاد کرده است.

دادگاه عالی چین حکم داده بود بابت آلودگی دریایی گسترده که به محیط زیست و منابع زنده دریایی آسیب زده است، باید خسارت دریافت شود. البته تعیین مبلغ آن و طرفی که باید پرداخت کند، امری زمان بر بود زیرا کشتی چینی که با سانچی برخورد کرد هم بخشی از مقررات ایمنی دریایی را رعایت نکرده بود و یکی از مقصرها است.

ممکن است که چین از محل پول های نفت صادراتی ایران که باید در یک حساب ویژه مسدود باشد یا برای خرید های ضروری مردم ایران استفاده شود، سهم خسارات آلودگی دریایی خود از ایران را بردارد. دریافت این مبلغ از شرکت اروپایی طرف قرارداد ایران حتی پیش از خروج امریکا از توافق هسته ای برجام و ماه ها قبل از بازگشت تحریم های دولت «دونالد ترامپ»، از جمله تحریم سانچی غرق شده، به دلیل تحریم های اولیه امریکا میسر نشده بود.

حل و فصل این موضوع حالا بسیار پیچیده تر از قبل است زیرا در صورتی که یکی از شرکت های بیمه بخواهد مبلغ خسارت را به ایران بپردازد، سه تحریم ایالات متحده علیه ایران را یک جا نقض می کند؛ تحریم مبادلات مالی، تحریم شرکت ملی نفت کش ایران و تحریم نفت کش سانچی.

دولت ترامپ تهدید کرده که ناقضان تحریم هایی که علیه ایران وضع کرده است، اجازه فعالیت و همکاری با امریکا نخواهند داشت. این تصویر نشان می دهد که سانچی حتی 10 ماه پس از غرق هم در وضعیتی تراژیک قرار دارد.

مطالب مرتبط:

۱۸ پرسش و پاسخ مهم درباره نفتکش سانچی