بازگشت بحران دستگیری و تحریم به روابط ایران و اروپا

پس از بازداشت یک دیپلمات جمهوری اسلامی ایران در اروپا به ظن برنامه برای حمله تروریستی، اتحادیه اروپا بخشی از وزارت اطلاعات ایران و دو نفر از کارکنان دولت جمهوری اسلامی ایران را تحریم کرده است. نیمه بهار امسال ابتدا هلند دو دیپلمات سفارت ایران را به اتهام دست داشتن در قتل هایی در خاک هلند اخراج کرد اما این همه ماجرایی نیست که روابط ایران و اتحادیه اروپا را در نامناسب ترین وضع پس از توافق هسته ای برجام قرار داده است.

هم تحریم دستگاه امنیتی یک دولت عضو سازمان ملل و هم تحریم ایران پس از توافق برجام، اولین بار است که از سوی اتحادیه اروپا وضع می شود. چه کسانی تحریم و دستگیر شده اند؟ آیا وزارت اطلاعات به اروپا مامور می فرستد و حساب بانکی دارد؟ دیپلماتی که مصونیت قضایی دارد چگونه دستگیر شده؟ معنی این تحریم و دلایل آن چیست؟ در این مقاله سعی کرده‌ایم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

دیپلمات دستگیر شده کیست؟

یک دیپلمات ایرانی شاغل در سفارت ایران در اتریش  به درخواست بلژیک و توسط آلمان دستگیر شد. این دیپلمات ایرانی و همراهانش متهم به تلاش برای بمب گذاری در همایش سالانه مجاهدین خلق بوده اند. پلیس آلمان گفته در خودروی این دیپلمات ایرانی حدود نیم کیلو ماده منفجره بسیار قوی پیدا کرده است. این فرد «اسد الله اسدی» چهل و هفت ساله معرفی شده است. در زمان دستگیری او یعنی اوایل تابستان جاری حدود چهار سال بود که در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در وین، ماموریت داشت. در زمان دستگیری این دیپلمات، دو ایرانی دیگر هم همراه او در خودرو بوده‌اند.

دستگیری این دیپلمات ایرانی در آلمان که شاغل در اتریش بود با سفر رسمی «حسن روحانی» به وین که به دعوت رییس جمهور اتریش انجام شد، همزمان بود اما علیرغم در بازداشت بودن یک عضو سفارت ایران در وین، روحانی سفرش را که یک بار هم لغو کرده بود، انجام داد.

دولت ایران چه می گوید؟

دولت ایران اتهام تلاش دیپلماتش برای بمبگذاری در پاریس را رد می کند هرچند که «کمال خرازی» رییس شورای راهبردی روابط خارجی ایران در سفری به پاریس احتمال دست داشتن «افراد خودسر» در چنین اقداماتی را رد نکرده است. «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران هم اتهامات به دیپلمات ایرانی را رد کرده و گفته جمهوری اسلامی ایران آماده همکاری برای رفع ابهامات است.

در واکنش به تحریم وضع شده از سوی اتحادیه اروپا، وزارت خارجه ایران گفته است که دست به عمل متقابل می زند و این اتحادیه را تحریم خواهد کرد. رسانه‌های ایران گفته اند که چند ساعت پیش از اعلام رسمی این تحریم، دیپلمات های ارشد چند کشور اروپایی با یک مقام بلندپایه وزات خارجه ایران دیدار و موضوع را به او اطلاع داده اند اما با واکنش «تند» او این جلسه در کمتر از ده دقیقه پایان گرفته است.

اعتراض دانمارک به چیست؟

وزیر خارجه دانمارک گفته است که جمهوری اسلامی ایران در تلاش بوده تا یکی از مخالفان حکومتش را که رهبر شاخه جنبش مبارزه عربی برای آزادی اهواز معرفی شده، در داخل خاک دانمارک به قتل برساند.

نام این گروه در جریان حمله تروریستی به رژه نیروهای مسلح ایرانی در سالگرد شروع جنگ ایران و عراق مطرح شد. دولت ایران از دانمارک به دلیل اقامت اعضای این گروه انتقاد و سفیر دانمارک به وزارت خارجه ایران احضار شد. سفیر دانمارک هم مدتی تهران را ترک کرد اما دوباره بر سرکار خود حاضر شد. پس از اینکه دانمارک حکومت ایران را متهم به برنامه ریزی برای قتل در خاک این کشور کرد، اتحادیه اروپا اعلام کرد که «چنین تهدیدهایی را باعث به خطر افتادن امنیت اروپا می‌داند و آن را جدی می‌گیرد.»

اعتراض هلند به انجام قتل است؟

همزمان با اولین تحریم ایران از سوی اتحادیه اروپا پس از توافق برجام، دولت هلند هم  حکومت جمهوری اسلامی ایران را به دست داشتن در قتل دو مخالف حکومت ایران در خاک هلند متهم کرد. وزیر خارجه و وزیر کشور هلند در بیانیه ای مشترکی اعلام کرده اند که مستنداتی قوی وجود دارد که جمهوری اسلامی ایران  دو شهروند ایرانی هلندی که مخالف سیاسی بوده اند به فاصله دو سال در دو شهر مختلف هلند ترور کرده و کشته اند.

هلند در بهار سال جاری دو دیپلمات ایرانی را به اتهام قتل این دو شهروند ایرانی هلندی عنصر نامطلوب خواند و از خاک این کشور اخراج کرد. دولت جمهوری اسلامی ایران این اقدام را محکوم کرد اما دست به مقابله به مثل نزد.

فرانسه از طراحی بمبگذاری در کجا می گوید؟

فرانسه سومین کشور عضو اتحادیه اروپا است که پیش از تحریم های این اتحادیه علیه ایران، اعلام کرده بود جمهوری اسلامی ایران در صدد حمله به همایش سالانه مجاهدین خلق در این کشور بوده و دارایی های دو نفر مامور جمهوری اسلامی و یکی از معاونت های وزارت اطلاعات ایران را مسدود می کند. یکی از افرادی که دارایی او مسدود شده اسدالله اسدی است که در خاک آلمان دستگیر شده است.

هویت نفر دوم به تازگی  «سعید هاشمی مقدم» اعلام و گفته شده که از مدیران وزارت اطلاعات ایران است. سازمان مجاهدین خلق که اعلام جنگی مسلحانه در اوایل دهه 1360 به جمهوری اسلامی داده، هر ساله همایشی در نزدیکی پاریس برگزار می کند. دولت فرانسه می گوید هدف حکومت ایران بمبگذاری در همایش آنها در تابستان امسال بوده است.

وزارت اطلاعات ایران در اروپا مامور و حساب بانکی دارد؟

همکاری اطلاعاتی میان دولت ها امری مرسوم است. پس از تحریم بخشی از وزارت اطلاعات ایران، یک مقام بی نام با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گفت و گو و تهدید کرده که ایران همکاری اطلاعاتی اش را با برخی از کشورهای اروپا محدود می کند.

دولت ها حتی در موارد متعددی اجازه تردد و اقامت ماموران امنیتی دیگر کشورها به خاک خود را به شرط داشتن اجازه متقابل می دهند. همکاری از جمله مبادله اطلاعات برای مبارزه با گروه های ترویستی، باندهای مواد مخدر و مقابله با جرایمی همچون پولشویی یا جلوگیری از فرار متهمان اقدامات جنایی از جمله همکاری های امنیتی و اطلاعاتی میان دولت هاست. بنابراین احتمال اینکه وزارت اطلاعات ایران ماموری یا حساب بانکی در فرانسه داشته باشد، منتفی نیست.

دیپلمات ایرانی را می توان دستگیر کرد؟

اسدالله اسدی دیپلمات شاغل در سفارت جمهوری اسلامی ایران در وین، در بازداشت دولت آلمان است و قرار است با حکم دادگاه به بلژیک تحویل داده شود که علیه او اعلام جرم کرده است. دیپلمات ها در کشور محل ماموریت خود دارایی مصونیت هایی از جمله مصونیت قضایی در برابر ماموریت های دیپلمات و سیاسی هستند اما اسدالله اسدی که گفته می شود همراه با نیم کیلو مواد منفجره دستگیر شده، در خاک آلمان بازداشت است و در این کشور یا هرجای دیگری غیر از اتریش که محل ماموریت او بوده، مصونیت ندارد.

تحریم های جدید اتحادیه اروپا چه معنایی دارد؟

اتحادیه اروپا گفته است که در واکنش به «برنامه های خنثی‌شده تروریستی در فرانسه و فعالیت‌های اطلاعاتی ایران در دانمارک و دیگر کشورهای اروپا» بخشی از وزارت اطلاعات را در فهرست تحریم های ضد تروریستی خود قرار می دهد. حالا برای اولین بار از زمان توافق هسته ای برجام که چشم انداز روابط ایران و اتحادیه اروپا را به بهبود داده بود، بخشی از وزارت اطلاعات ایرانی یعنی دولت جمهوری اسلامی ایران تحریم شده است. تحریم وزارت اطلاعات ایران از سوی اتحادیه اروپا به معنی محدود شدن امکان سفر ماموران دولتی ایران به کشورهای عضو این اتحادیه است

 تحریم نهاد اطلاعاتی یک دولت رسمی از سوی اتحادیه اروپا برای اولین بار است که اتفاق می افتد اما این اتحادیه قبلا برخی از افراد جمهوری اسلامی ایران در قوه قضائیه و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم کرده بود.

به غیر از «صادق لاریجانی» رییس قوه قضاییه ایران که به نقض مستمر و فاحش حقوق بشر در ایران از سوی اتحادیه متهم به وبه همین دلیل تحریم شده، چند نفر از روسای دادگاه ها همچون «قاسم صلواتی» و یک نظامی سپاه سرلشکر «قاسم سلیمانی» و چند مقام دولتی که به نقض حقوق مکرر بشر از جمله ایجاد محدودیت در دسترسی به اینترنت متهم اند در فهرست تحریم های اتحادیه اروپا هستند.

حساب ها و دارایی های احتمالی این افراد در خاک کشورهای عضو اتحادیه توقیف می شود و امکان سفر آنها هم به کشورهای عضو وجود ندارد ولی از این مهمتر، اتحادیه اروپا اقدامی علیه مقام های رسمی ایران انجام داده که به طور معمول علیه دولت‌هایی که رفتاری عادی یعنی مطابق با مقررات و تعهدات بین المللی دارند انجام نمی شود. به بیان دیگر تحریم بخشی از دستگاه امنیتی دولت رسمی یک کشور از سوی اتحادیه اروپا، اقدامی است که صرفا علیه ایران انجام شده و توجیه آن  رفتار خارج از چارچوب حکومت ایران است.

معنی چنین تحریم هایی رو به رو بودن با وضعیتی غیرعادی است که هر سرمایه گذار، تاجر و بازرگانی را برای همکاری با ایران که تحت تحریم های آمریکا هم قرار دارد، می تواند به تردید وادارد.