سیل ایران را فرا گرفته است و خیلی‌ها با سطل، لگن و هر آن چه به دستشان می‌رسد، تلاش میکنند آب را از خانه و کاشانه خود بیرون ریخته و راهی کوه و دشت و بیابان کنند؛ جایی که خود به اندازه کافی از آب سیرآب شده است.
مردم مناطق مختلف ایران بیش از دو هفته است که درگیر بحران سیل هستند. در ظاهر هم همه پای کار آمده‌اند تا به سیل‌زدگان کمک کنند؛ از گروه‌های جهادی گرفته تا بسیج و سپاه و بسیاری از ارکان‌های دولت. اما سیل قدرت‌مندتر از آن‌ها عمل کرده و تا الان در بسیاری از استان‌ها دست بالا را داشته است.
سیل کار خود را می‌کند و از سیل‌بند، آب‌بند و کیسه‌های ۲۰ کیلویی شن و ماسه هم کاری ساخته نیست. به همین خاطر هم تمام نهاد‌ها و مقام‌های مسوول بهترین روش مقابله با سیل را فرار مردم به کوه‌ها یا مکان‌های امن اعلام کرده‌اند.
فرار و باز کردن دریچه تخلیه آب برخی سد‌ها در واقع دو راه‌کار بزرگ و کم‌خطر مقام‌ها و نهادهای مسوول برای مقابله با سیل بوده که به نظر می‌رسد مانع از مرگ تعداد بسیاری از مردم شده است.
از روش‌های دیگر مقابله با سیل خبر چندانی نیست. ستاد مدیریت بحران کشور هم به صدور اطلاعیه کفایت کرده و معلوم نیست به چه میزان در هماهنگ کردن نهاد‌ها برای مقابله با سیل و مدیریت بحران پس از سیل موفق بوده است.
طی دو هفته اخیر، صدها خبر درست و نادرست و متناقض و متضاد در خصوص سیل و خسارت‌های آن از زبان مقام‌های مسوول و رسانه‌ها منتشر شده است که به نوع خود نشان از سیل‌زدگی مدیریت بحران در ایران دارد.
مدیریت بحران در ایران هرچند متمرکز است اما هر نهاد، فرد و هیاتی در این بحران ساز خود را می‌زند. این تک‌نوازی تنها مختص ایران نیست بلکه در سایر کشور‌ها هم دیده می‌شود اما در ایران صدای آن بلند‌تر است.
سپاه و بسیج یک ساز دارند، ارتش و پلیس هم مارش خود را می‌زنند. دولت سازی دیگر و گروه‌های جهادی و مدنی و اجتماعی و مردمی هم هر کدام ساز خاص خود را در چنین مواقعی کوک میکنند.
همه این نهاد‌ها و سازمان‌های عریض و طویل یا کوچک و بزرگ با هر انگیزه‌ای که باشد، در مواقع بحران بسیج می‌شوند تا کمکی به آسیب‌دیدگان کنند اما بسیاری از این تلاش‌ها از سازمانی مشخص و الگو و نقشه‌ای از پیش طراحی و مطالعه شده و هماهنگ پیروی نمی‌کنند.
امدادرسانی در ایران به طور معمول، هیاتی، بی‌برنامه، پراکنده، بی‌هدف و مقطعی انجام می‌شود و مجریان این امداد‌رسانی‌ها هم همان نهاد‌ها و کسانی هستند که بالاتر به آن‌ها اشاره شد.
تمام این نهاد‌ها هم عضو ستاد مدیریت بحران کشور هستند، پول خوبی دارند و امکانات فراوانی در دستانشان است اما تجربه ثابت کرده که در مدیریت بحران، هر طور که فکر میکنند درست است عمل میکنند و کمتر تابع یک سیاست یا دستو‌العمل واحد احتمالا ابلاغی هستند.
در سایت‌های مراکز علمی و پژوهشی این نهاد‌ها هم تقریبا هیچ مطلب قابل توجهی درباره مدیریت بحران وجود ندارد. تنها یک سری مقاله و سند دیده می‌شود که نگاهی گذرا به بحران‌های طبیعی سال‌های گذشته، انداخته و کمی تحلیل و تجزیه فنی چاشنی آن شده است.
«طرح جامع مدیریت سیل کشور» یکی از مهمترین اسنادی است که وزارت نیرو به عنوان یک عضو ستاد مدیریت بحران چندی پیش منتشر کرده بود. در این سند به صراحت اشاره شده است که برخی اعضای این ستاد همکاری مناسبی با سایر اعضا ندارند و اطلاعات را پنهان میکنند.
در سند مورد اشاره، تنها یک سری وظایف کلی برای کنترل بحران دیده می‌شود اما از آمار‌های واقعی و اطلاعات کاربردی خبری نیست.
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی نهاد ریاست جمهوری هم سندی با عنوان «راهنمای جامع مطالعات طرح، بهره‌برداری و نگه‌داری سامانه پیش‌بینی و هشدار سیل» منتشر کرده که بیشتر سندی نظری به شمار میرود و اطلاعاتی از وضعیت نهاد‌ها و استان‌ها در مواجه با بحران ارایه نکرده است.
سایت ستاد بحران مدیریت کشور به همراه ۳۱ سایت استانی هم حال و روز بهتری ندارند. بسیاری از این سایت‌ها تنها به محلی برای صدور اطلاعیه‌های سازمانی تبدیل شده‌اند.
در ایران دست‌کم هشت فصلنامه یا مجله علمی و پژوهشی در زمینه بحران‌های زیستی و طبیعی منتشر می‌شود که مطالب کاربردی و موشکافانه‌ای ارایه میکنند اما نگاهی جامع در مورد مدیریت بحران در ایران نداشته‌اند.
مساله اصلی در ایران این است که نهادهای مرتبط با مدیریت بحران اساسا و اصولا بحران‌های طبیعی، به ویژه سیل را چندان جدی نمی‌گیرند. مساله بعدی این است که در برخورد با بحران، تک‌روی میکنند.
فصلنامه «مطالعات مدیریت انتظامی» که وابسته به پلیس است، سال ۱۳۹۲ نتایج پژوهشی با عنوان «بررسى ساختار وبرنامه‌ریزى فعالیت‌هاى مدیریت بلایاى طبیعى در ایران» را منتشر کرد که تصویر دقیقی از ناهماهنگی نهاد‌ها در مدیریت بحران ارایه می‌کند.
در این پژوهش براساس گزارش جهانی حوادث، آمده است ایران در میان كشورهای دنیا از حیث آسیب دیدگی و آسیب‌پذیری، جزو هفت كشور نخست قرار دارد و بعد از شش كشور در حال توسعه شامل مالاوی، آنتیگوا، بارابادوس، كریباتی، كامبوج، گویان و جیبوتی، بیشترین آمار كشته، زخمی و آسیب‌دیده در حوادث را در سطح جهان داشته است.
بر اساس نتایج این پژوهش، طی سال‌های۱۳۷۱ تا ۱۳۸۰، دست‌کم ۹ درصد از جمعیت كل كشور در اثر ۲۸ حوادث و بلایای طبیعی آسیب دیده و سالیانه هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند.
آن‌طور که در این پژوهش آمده، از مجموع حدود ۴۰ حادثه طبیعی شناخته شده در جهان، امكان وقوع ۳۱ حادثه در ایران وجود دارد که یکی از مهمترین آن‌ها سیل است.
در نتیجه این پژوهش که در قالب مقاله در نشریه مطالعات مدیریت انتظامی منتشر شده، مده است: «تجربه تاریخی كشور ما نشان مى‌دهد كه مسأله مدیریت بلایا در دوره‌هاى مختلف به تبع بروز حوادث گوناگون مورد توجه قرار مى‌گرفته ولی هیچ‌گاه یك نگرش منسجم و ساختارمندی در مورد آن به‌وجود نیامده است. به گونه‌اى كه همواره پس از وقوع یك بلای طبیعی، موارد متعدد ناهماهنگى‌ها، كاستى‌ها در مدیریت بلایای طبیعی پدیدار شده و این مؤید آن است كه نظام مدیریت بلایا در قبل، حین و پس از بلایا دچار مشكلات اساسی است.»
در بخش دیگری از این مقاله نوشته شده است در حوزه پاسخگویی در خصوص مدیریت بحران، در استان‌ها تنها استاندار‌ها پاسخگو هستند و از مرحله استان به بعد، مسوولیت پاسخگویی در سطح مقامات پایین‌تر عملا تقسیم نمی‌شود.
این مقاله تاکید کرده است سیستم مدیریت بلایای كشور از نبود برنامه‌ریزى غیرمتمركز متناسب با شرایط و ویژگى‌هاى هر ناحیه و عدم استفاده از ظرفیت‌هاى محلی و منطقه‌اى رنج مى‌برد.
در این مقاله آمده است:«وجود مشكلات اجرایى و ناهماهنگى‌هاى دستگاه‌ها و نهادهایی كه به نحوى در حیطه اجرا دخیل هستند، خود از آفات مدیریت بلایا در كشور به شمار میروند در حالى كه سیستم مدیریت پیشرفته بلایا در كشورهاى مورد مطالعه جهان از این نقیصه رنج نمى‌برند و تكلیف هر واحد در هر سطح از مدیریت بلایا در كشور تا آخرین لایه‌هاى محیطى مشخص است.»
در مقاله فوق توضیح داده شده است:«على‌رغم تصویب قوانین متعدد در خصوص مدیریت بلایا در كشور و اجراى آن‌ها، هیچ‌كدام از كارآیى لازم برای پوشش جامع مدیریت بلایا در كشور برخوردار نبودهاند و همیشه پس از مدتى، با آشكار شدن نقاط ضعف و كاستى آن‌ها، قانون جدیدى تهیه شده است تا قانون قبلى را تكمیل کند.»
در بخش دیگری از این مقاله آمده است:« در سیستم مدیریت بلایاى ایران معمولاً پس از بروز یك بلا، با نگاه تخصصى به موارد تخریبى نگریسته نشده و مستند نمى‌شود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر