تنهایی کودکان پناه‌جوی تنها در بازداشتگاه‌ها، کمپ‌ها و خیابان‌های آتن

هفت نفر می‌شدیم در یکی از شب‌های آتن در اتاق پناه‎جویی که به بقیه جای خواب داده بود. در میان‌مان پسر حدودا ۱۲ ساله‌ای نشسته بود. هِدسِت به گوش داشت و با موسیقی سر تکان می‌داد. صاحب اتاق ناگهان خطاب به او با خنده فریاد کشید که چرا همه پول‌های خود را خرج کرده است. پسر هدست از گوش برداشت، به سمت طاقچه دیواری رفت، چاقو را برداشت و خطاب به صاحب اتاق گفت: «بیا، بیا من را بکش!»

دو سالی می‌شد که «سهیل» آتن را به تنهایی دوام می‌آورد؛ دنیای پناه‎جویی او بین بازداشتگاه، کمپ کودکان زیرسن و خیابان‌های سراسر پرخطر آتن سپری می‌شد. پسری بود لاغراندام و با چهره‌ای تکیده که گاه دست‌هایش روی هوا می‌پریدند. موقع راه رفتن، پاهایش را محکم روی زمین می‌کوبید، دستانش را در جیب‌هایش می‌گذاشت، بازوها را از بدنش فاصله می‌داد، کلاه بر سر می‌کشید و به تنهایی در پرخطرترین محله‌های آتن رفت و آمد داشت.
می‌گفتند تمامی خانواده پرجمعیتش توانسته بودند قاچاقی خود را به اروپا برسانند و حالا در آلمان ساکن هستند. اما این پسر جا مانده بود!
می‌گفتند بارها از سوی خانواده، پناه‎جویان در کمپ و افراد خیابان‎ها مورد آزارجنسی و تجاوز قرار گرفته است. پریشان‌حال بود. سهیل فقط یکی از ده‌ها هزار کودک مهاجری است که به تنهایی به یونان می‌رسند.

به تازگی دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا مساله‌ای را تایید کرده که سال‌ها است نهادهای حقوق بشری بر آن پافشاری دارند؛ این‌که زندانی کردن پناه‎جویان کودک، به ویژه بدون همراه در سلول‌های پلیس و بازداشت‌گاه‌ها منجر به نقض جدی حقوق آن‏ها می‌شود.
یونان بازداشت کودکان تنها را توسط پلیس انکار می‌کند؛ اگرچه تا ۳۰ مارس امسال، ۸۲ کودک تنها در مکان‎هایی که به اصطلاح «بازداشتگاه محافظتی» خوانده می‌شود، بازداشت بوده‌اند. محل این بازداشت‌گاه‌ها، سلول‌های ایستگاه‎های پلیس یا اداره مهاجرت در اقصی نقاط یونان است. البته این‎ها جدای از کمپ‌هایی هستند که کودکان به آن‎ها فرستاده می‌شوند و جدای از کودکان تنهایی به شمار می‎روند که بارها بازداشت می‌شوند، از کمپ‌ها فرار می‌کنند و به خیابان‎ها پناه می‌آورند؛ خیابان‎هایی که با کودکان مهربان نیستند.

بارها نهادهای حقوق بشری هشدار داده‌اند که کودکان بازداشت شده ناچار به تحمل شرایطی غیربهداشتی هستند و چه‌بسا در کنار بزرگ‌سالان نگه‏داری می‌شوند که سوءاستفاده و آزار را به همراه دارد. این کودکان به گفته سازمان غیرانتفاعی «دیده‌بان حقوق بشر»، بعد از بازداشت، به مشکلات طولانی‌مدت مثل افسردگی، اضطراب، تروما، از دست دادن حافظه و تاخیر در رشد مبتلا می‌شوند.

سهیل هم وقتی می‌خواست از آن‌چه در بازداشتگاه‌ها و کمپ بر او گذشته است صحبت کند، صورتش مچاله می‌شد و نمی‌توانست ادامه بدهد. مدام سر تکان می‌داد و می‌گفت: «نمی‌خواهم. اذیت می‌کنند. آدم بزرگ‌ها اذیتم می‌کنند.»

یونان هنوز چاره‌ای برای مشکلات کمپ‌ها پیدا نکرده و معضلاتش رو به افزایش است. بعد از تابستان ۲۰۱۸، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت برای حل بحران پناه‎جویان، آن‌ها را در یونان نگه‎داری کند. «قانون دوبلین» را هم به این کشور برگرداند تا اگر پناه‎جویی در یونان انگشت‌نگاری شد، هرجای دیگری پناهندگی خواست، به این کشور برگردانده شود. به همین دلیل، شمار پناه‎جویان در یونان رو به افزایش است. کمپ‌هایش بیش از ظرفیت‌شان مهاجر دارند، بهداشت و درمان مناسب نیست، بازار اشتغال ورشکسته است و مواد مخدر به وفور یافت می‌شود؛ شرایطی اسفناک در دنیای پناه‎جویی.

سخت‌تر از این شرایط، در بازداشتگاه‌های پلیس در جریان است. بسیاری برای ماه‌ها در بازداشت نگه داشته می‌شوند بدون آن‌که از حق هواخوری برخوردار باشند. هستند پناه‎جویانی که بینایی‌شان به همین خاطر آسیب دیده است. حالا سرانجام دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا متقاعد شده است که کودکان، به ویژه آن‎هایی که تنها هستند، در بازداشتگاه‌های پلیس هم از سوی برخی از بازداشت شدگان و هم از سوی برخی از ماموران پلیس مورد آزار و آسیب جدی قرار می‌گیرند. برهمین اساس، دادگاه حکم به آزادی همه آن‌ها داده است.

این در حالی ا‌ست که وقتی این کودکان آزاد می‌شوند، یا به کمپ‌ها می‌روند و یا بعد از مدتی، خیابان‎ها را به کمپ‎ها ترجیح می‌دهند. پس بی‌پناه در کمپ‌ها و خیابان‌ها سرگردان می‎شوند تا زمانی که آینده و سرنوشت‌شان مشخص شود. بسیاری از آن‌ها حتی کارت‏پول هم ندارند؛ تنها سیستمی که پناه‎جو می‌تواند به طور قانونی درآمد داشته باشد؛ حقوق پناه‎جویی در یونان.

سهیل هم که بارها بازداشت‌گاه و کمپ را از سر گذرانده است، حالا در خیابان به سر می‌برد. بزرگ‌سال‌ها از او می‌خواهند برایشان سیگاری بخرد یا کارهایشان را انجام دهد تا به او جای خوابی بدهند. در این سال‌ها حتی کارت‏پول هم به او نداده بودند. می‌گفت وقتی بالاخره کارتش را دریافت کند، می‌رود دنبال زندگی‌اش: «اول از همه یک دوچرخه می‌خرم.»
در آتن، پناه‎جویان ماهیانه ۱۵۰ یورو حقوق دارند که البته ممکن است برخی اوقات هم پرداخت نشود.

طبق آخرین آمار «یونیسف» (صندوق کودکان ملل متحد) که مربوط به سال ۲۰۱۷ است، در همان سال حدود ۳۳هزار کودک مهاجر به یونان، ایتالیا، بلغارستان و اسپانیا رسیده‌اند. تعداد کودکانی که بدون همراه و به تنهایی در این جمعیت هستند، نسبت به سال قبل ۳۱درصد افزایش داشته است. ۳۷درصد مهاجران و پناه‎جویانی که در سال ۲۰۱۷ به یونان رسیده‌اند، کودکان هستند که ۱۳درصد آن‏ها همراه ندارند و به تنهایی زندگی می‌کنند.
البته این آمار کودکانی است که هویت آن‏ها ثبت شده است. یک درصد این کودکان در یونان بین صفر تا چهار ساله هستند؛ چه آن‌هایی که خانواده دارند و چه آن‎هایی که رها شده‌اند.

برای همین، این سازمان سپتامبر ۲۰۱۸ از اتحادیه اروپا خواست تا مهاجران کودک در یونان را هرچه سریع‌تر اسکان بدهد. به گفته یونیسف، در شش ماه نخست سال ۲۰۱۸، بیش از هفت هزار کودک به هزاران کودک دیگر در مراکز پذیرش و اردوگاه‌های ناامن در یونان پیوسته‌اند. در بسیاری از این مراکز البته کودکان و بزرگ‌سالان با هم زندگی می‌کنند و کودکان در معرض آسیب‌ها و آزارهای جدی قرار دارند.

اما همه کودکان در کمپ‌ها نیستند. بسیاری اگر بازداشت نشوند و به بازداشتگاه‎ها یا کمپ‌های بسته برده نشوند، در خیابان‌ها زندگی می‌کنند؛ خیابان‎هایی که در دنیای پناه‎جویی از همان قوانین کمپ‌ها و حتی جنگل‌های پناه‎جویی تبعیت می‌کنند ولی بسیار پرخطرتر و بی‌پناه‌تر. گروهی از پناه‎جویان هستند که برای دوام آوردن در زندگی خیابانی، گروه‌هایی برای خود تشکیل داده‌اند. روابط انگار که مافیایی باشد. دعواهای شبانه و خماری‌های روزانه محیطی است که این کودکان در آن رها شده‌اند.

در یکی از سفرها توانستم به کمپ بسته‌ای در نزدیکی آتن بروم؛ همان‌‌زمان که «کاروان امید» شکست خورده بود و پلیس با حمله به منطقه آنارشیست‌های آتن(اگزارخیا)، دو ساختمان را از پناه‎جوها خالی کرد و به کمپ برد. با ونی هشت نفره که شیشه‌ای نداشت، از ورودی کمپ به ایست بازرسی اول رسیدم. مدارک شناسایی را تحویل دادم، مدتی در صف منتظر ماندم تا پلیس وسایلم را بازرسی کند. بعد از مدتی انتظار، پلیس دیگری با کاغذی در دست آمد و شماره بلوکی را خواند که مد نظرم بود؛

فضایی بزرگ و سر باز، پر از کانکس. هر شش تا ده کانکس با فنس از دیگری جدا شده بودند؛ مربع‌هایی دورتادور فنس‌پیچی شده که درون خود صورت‌های تکیده بسیاری را جای داده بودند.

گروهی فوتبال بازی می‌کردند و گروهی دیگر آویزان به فنس‌ها، به بیرون خیره بودند. با همراهی پلیس از میان آن‎ها گذشتم تا به پناه‎جویانی رسیدم که شب گذشته بازداشت و به این کمپ آورده شده بودند. آن‌ها اجازه نداشتند از مربع خود خارج شوند و من هم از بیرون مربع، از لای فنس‌ها، فقط می‌توانستم انگشتان‌شان را در دست بگیرم. 

این شرایط ظاهری کمپ‌های بسته است با محیطی آلوده، کمبود وسایل بهداشتی، نبود پزشک‌های متخصص و عدم امکان انتقال بیماران به بیمارستان؛ شرایطی که در بیش‏تر کمپ‌های پناه‎جویی یونان وجود دارد. بسیاری از کودکان و جوانانی که با آن‌ها در طول سفرم مصاحبه کرده‌ام، وقتی از این کمپ‌ها یاد می‌‌کردند، از مرگ و میر پناه‎جویانی خبر می‌دادند که گاه بدن‌شان چند روز در کانکس یا اتاق پناه‎جویی می‌ماند. بسیاری از آن‎ها هیچ‎وقت هویت‌شان مشخص نمی‌شود.

برای همین، در گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر هم آمده است که کودکان تنها و بدون همراه در یونان نباید حتی یک روز دیگر را در سلول‌های بازداشت‌گاه‌ها بگذرانند و دولت یونان باید به حکم دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا به سرعت پاسخ دهد و این کودکان را به مکان‌های امن منتقل کند.

امنیت البته از زندگی این کودکان انگار که رخت بربسته است. سهیل سه شب پس از آن دیدار کوتاه، توسط پلیس بازداشت و به بازداشتگاه منتقل شد. فعلا کسی از او خبری ندارد تا آزادی و کمپ و شاید دوباره خیابان...

مطالب مرتبط:

پایانی بر کاروان امید؛ پناهجویان به کمپ‌هایشان بازگردانده شدند

روایت نوزدهم؛کمپ‌های اطراف آتن؛ اینوفتیا و مالاگاسی

هشدارهای بین‌المللی درخصوص وخامت شرایط پناهجویان در ترکیه و یونان