درباره کمیته سری انتخاب رهبر آینده ایران چه می دانیم؟

اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران دیروز در گفت و گو با خبرگزاری «ایلنا» گفت: «هر وقتی که بنا شد رهبری عوض شود یا نباشد و کس دیگری بیاید، دوباره باید کار عمده‌ای انجام دهند. البته [مجلس خبرگان] دارند آماده می‌شوند و مطالعه می‌کنند و گروهی را گذاشته اند که دارند افراد را بررسی می‌کنند تا آن هایی را که صلاحیت دارند که اگر بعداً حوادثی پیش آمد، بتوانند برای رأی‌گیری مطرح کنند.»

این گفته ها تازگی ندارند ولی بار دیگر توجه عمومی را به تعیین جانشین علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی جلب کرده اند.

انتخاب رهبر آینده ایران بر عهده «مجلس خبرگان رهبری» است. این مجلس شش کمیسیون دایمی دارد. در هر كمیسیون، 11نفر اعضاى اصلى و چهار نفر هم اعضاى على البدل هستند. اعضاى هر كمیسیون به مدت دو سال عضو آن مى شوند. یکی از این کمیسیون شش گانه، «کمیسیون 107109» نام دارد. عنوان این کمیسیون اشاره دارد به اصول 107 و 109 قانون اساسی.

این کمیسیون بر اساس ماده 50 «آیین نامه داخلی مجلس خبرگان رهبری» تشکیل شده که تحقیق و بررسى درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر و تمام كسانى كه در مظان رهبرى قرار دارند را بر عهده اش قرار داده است.

«ابراهیم امینی»، عضو مجلس خبرگان رهبری، تابستان 77 در گفت و گو با فصل نامه «حکومت اسلامی»، وظیفه این کمیسیون را دادن آمادگی به خبرگان دانسته و روال کاری آن را چنین شرح داده است: «در سال های اول تشكیل مجلس خبرگان، جلسه های این كمیسیون هر 15 روز یك بار بود، بعد تدریجا كه مسایل كم تر شد، بر طبق نیاز تشكیل می شد؛ گاهی ماهی یك مرتبه، گاهی 15 روز یك مرتبه و گاهی هم هفته ای یك مرتبه.»

همان سال «سید حسن طاهری خرم آبادی»، عضو وقت مجلس خبرگان رهبری نیز به این مجله گفت: «این كمیسیون باید درباره همه كسانی كه در مظان رهبری هستند، بررسی كند و به صورت محرمانه در اختیار دبیرخانه بگذارد و دبیرخانه هم در موارد لزوم، در اختیار اعضای خبرگان قرار دهد.»

بر خلاف نظر او، در تبصره 2 ماده 50 آیین نامه داخلی مجلس خبرگان رهبری ذکر شده است که گزارش کمیسیون 107109، كاملا سِرى است:«به صورت اسناد طبقه‏بندى شده حفاظت مى‏گردد و بدون تصویب مجلس خبرگان، در اختیار دیگرى قرار نمى‏گیرد مگر مقام معظم رهبرى كه عنداللزوم به اطلاع معظم‏له مى‏رسد.»

در تبصره یک این ماده نیز گروه ویژه سه نفره پیش بینی شده است: «این كمیسیون كمیته ویژه سه نفرى را از بین اعضاى خود انتخاب مى‏كند تا با رعایت سرى بودن مسأله، تمام كسانى را كه در مظان رهبرى قرار دارند، مورد ارزیابى قرار داده و گزارش خود را به هیات ‏رییسه تقدیم كند تا آن هیات در زمان مناسب به مجلس خبرگان مطرح كند.»

با این حال، به صورت علنی، نخستین بار بحث گروه ویژه انتخاب رهبر در تابستان 85 توسط برخی اعضای مجلس خبرگان رهبری در گفت و گو با مجله حکومت اسلامی مطرح شد. اکبر هاشمی رفسنجانی هم جزو این طیف بود: «مسأله دیگرى كه ما به عنوان مقدمه واجب بر خودمان واجب كرده ایم، مطالعه و شناخت در مورد شخصیت هاى كشور است تا در موقع بروز پیش آمدى براى رهبرى، از میان آن ها یك نفر به عنوان رهبر جدید انتخاب شود. براى این كار گروه خاصى تعیین شده اند که البته این مسأله فوق سرى است. گزارشى به خبرگان ارایه نمى دهند چون در آیین نامه داخلى چنین چیزى وجود ندارد و در چنین مسایلى در موقع نیاز مى آیند و گزارش خود را مطرح مى كنند؛ آن هم در حدى كه تنها هیأت رییسه بدانند... گروهى از بزرگان در مجلس خبرگان مشخص شده اند و در این خصوص مشغول انجام وظیفه هستند. افرادى را كه احتمالا ممكن است در محدوده صالحان براى رهبرى باشند، شناسایى مى كنند.»

«مرتضی مقتدایی»، عضو مجلس خبرگان رهبری در همان سال جزییات بیش تری از کار این کمیسیون را بیان کرد که نشان می داد این گزارش بر خلاف گفته های هاشمی و تبصره یک ماده 50 آیین نامه داخلی مجلس خبرگان، صرفا در اختیار رهبر جمهوری اسلامی قرار می گیرد: «سه نفر را اعضاى كمیسیون اصل 107109 از طریق رأى مخفى انتخاب مى كنند و دوره كارى آن ها دو سال است. اما چون كار سرى و محرمانه است، این دوره دو ساله معمولا تمدید مى شود چون از آن سه نفر تعهدى گرفته مى شود كه بین خود و خدا، مطالب‌شان جایى گفته نشود. معمولا تغییرى هم در تركیب شان صورت نمى گیرد. هر هفته جلسه دارند، حتى به صورت غیررسمى و غیرملموس هم مسافرت هایى به شهرستان ها و حوزه هاى شهرستان دارند و بررسى و تحقیقاتى انجام مى دهند. اسنادشان هم جزو اسناد طبقه بندى شده و محرمانه ثبت مى شود. حتى این كمیته سه نفره، اسناد و مدارك شان را در اختیار دیگر اعضاى كمیسیون هم نمى گذارند. اسناد این جلسات به صورت محرمانه در دبیرخانه مجلس خبرگان نگه دارى مى شود و حتى در اختیار هیأت رییسه هم قرار نمى گیرد و فقط اگر رهبرى بخواهند و نیاز داشته باشند، در اختیارشان قرار داده مى شود. گرچه تا به حال نخواسته اند.»

کمیسیون سه نفره هم به روایت مقتدایی، یک آیین نامه بسیار مفصل و مکتوبی دارد كه در مورد آن این گونه توضیح داده است: «به چه صورت فقاهت، اعلمیت، زهد و تقوایى را كه فرد مورد نظر باید داشته باشد، به دست بیاورند؛ مانند رجوع به علماى دیگر، رجوع به رساله اى كه نوشته و نحوه استدلال و استنباط احكام فقهى و آثارى كه داشته است. با رفت و آمدها و معاشرت هایى كه در منزل فرد مورد نظر صورت مى گیرد، كیفیت زندگى از نظر ساده زیستى، وضع منزل در میهمانى ها و خلاصه صحبت هایى كه با وى مى شود، تقوا و ایمان وى را تشخیص مى دهند بدون این كه فرد متوجه مقصود این كمیته شود.»

او شاخص های مهم مورد توجه کمیته سه نفره را چنین برشمرده است: «علم، شجاعت، مدیریت، تقوا، بینش سیاسى، موضع گیرى هایى كه در مواقع خاص از سوى این فرد صورت گرفته، اظهارنظرهایى را كه درباره نظام، سیاست داخلى و سیاست خارجى شده است.»

«احمد جنتی»، عضو دیگر مجلس خبرگان نیز همان زمان با تایید وجود چنین کمیسیونی گفت: «درباره مجتهدین موجود بررسى مى كند كه كدام یك از آن ها داراى صلاحیت و شرایط هستند تا اگر اتفاقى پیش آمد، یك نفر از میان آن ها انتخاب شود. در این رابطه، اولویت ها را بررسى مى كنند كه اگر بر فرض 10 نفر داراى صلاحیت هستند، آن ها را درجه بندى و طبقه بندى مى كنند. البته این مباحث به صورت سرى در همان كمیسیون باقى مى ماند. حتى سایر اعضاى خبرگان هم از آن ها اطلاعى ندارند.»

مردادماه 91 «حسن ممدوحی»، نماینده کرمانشاه در مجلس خبرگان ادامه فعالیت این کمیته سری را تایید کرد: «مساله جانشینی رهبری یک بحث فوق سری است که فقط در مجلس خبرگان مطرح است.»

«سیدیوسف طباطبایی»، نماینده اصفهان در مجلس خبرگان هم خرداد 93 درباره روند تعیین انتخاب جانشین علی خامنه ای گفت: « بعضی وقت‌ها از میان افراد مورد نظر، یكی دو تا حذف می‌شوند چون مثلا به لحاظ سیاسی تخلفاتی می‌كنند و مشخص می‌شود به درد این كار نمی‌خورند.»

«سید علی شفیعی»، نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری نیز شهریور امسال در گفت و گو با خبرگزاری «فارس» با اشاره به وجود گروه سه نفره گفت: «در تمام كشور كار می‌كنند و كسانی را كه شایستگی نسبی برای رهبری دارند در نظر می‌گیرند و اگر لازم شد فقط به رهبری می‌گویند! به‌قدری كار این كمیته محرمانه است كه آقای یزدی می‌فرمودند وقتی آقای رفسنجانی رییس خبرگان بود، حتی نتیجه كار را به ایشان هم نگفتیم! هرچه می‌گفت من رییس خبرگان هستم، نمی‌شود كه نگویید، می‌گفتیم این ها محرمانه است؛ حتی نسبت به شما.»

اکبر هاشمی رفسنجانی حدفاصل سال های 86 تا 89 رییس مجلس خبرگان رهبری بود.

از گفته های نماینده خوزستان در مجلس خبرگان می شود نتیجه گرفت که محمد یزدی یک عضو این کمیته سه نفره است. دو عضو دیگر اما نامشخص هستند. تعداد جلسات این کمیته هم مشخص نیست.

شهریور امسال «قربانعلی دری نجف آبادی»، عضو هیات رییسه مجلس خبرگان اعلام کرد کمیسیون 107019 که نهاد بالادستی این کمیته سه نفره محسوب می شود، در طول دوره چهارم، یعنی از سال 85 تاکنون 9 جلسه برگزار کرده است. اعضای هیات رییسه کمیسیون 107019 نیز خرداد امسال به مدت دو سال تثبیت شده اند؛ یعنی تا خرداد 96.

با توجه به روایت های موجود، تعداد جلسات کمیته سه نفره باید بیش تر از این 9 جلسه باشد، هرچند مشخص نیست در نهایت جلسات آن ها تاثیر مهمی در تعیین رهبر آینده ایران دارد یا این که صرفا در حال اجرای آیین نامه داخلی مجلس خبرگان رهبری برای ارایه یک نمایش قانونی هستند.

«محمد مومن»، عضو مجلس خبرگان در خاطرات خود با اشاره به این که چنین کمیته ای پیش از انتخاب علی خامنه ای هم فعال بوده، گفته است عصر روز 13 خرداد 68، یعنی یک روز قبل از مرگ آیت الله خمینی این کمیسیون جلسه ای را برگزار کرده ولی تا آن روز فردی را به عنوان مصداق رهبر آینده تعیین نکرده بود. چنین داستانی ممکن است تکرار شود، فعلا همه چیز سِری است.