در استان فارس هفت نفر، آذربایجان شرقی ۱۰ نفر، اصفهان چهار نفر و آذربایجان غربی پنج نفر به دلیل نوشیدن مشروبات الکلی غیراستاندارد، از زمستان گذشته تا کنون جان خود را از دست داده‌اند. علاوه بر این، صدها نفر به دلیل مسمومیت به بیمارستان‌ها رفتهاند که تعدادی از آن‌ها نابینا، تعدادی منتقل به بخش مراقیت‌های ویژه(آی سی یو) و تعدادی نیز ناچار به دیالیز کلیه شده‌اند.
اما موج بزرگ مسمومیت و مرگ با مصرف نوشیدنی‌های الکلی غیراستاندارد یا تقلبی اواخر تابستان و اوایل پاییز سال گذشته رخ داد که طی کم‌تر از دو ماه، ۹۷۴ نفر مسموم شدند و از این تعداد، ۸۵ نفر جان باختند.
اگر چه مرگ بر اثر نوشیدن مشروبات تقلبی و غیراستاندارد در سال‌های اخیر بارها گزارش شده و توجه‌ها را به خود جلب کرده اما نکته‌ای که در موج مسمومیت سال گذشته و ماه‌های اخیر موجب توجه بیشتر رسانه‌ها و مسوولان شده، گستردگی آن در دست کم ۱۳ استان ایران، از هرمزگان و فارس گرفته تا تهران و آذربایجان غربی و شرقی و کهگیلویه و بویر احمد است.
پلیس در مواردی از کشف کارگاه‌های تولید نوشیدنی‌های الکلی تقلبی در شهرهای بسیار کوچکی مانند استهبان و جهرم خبر داده است و مقام‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز بارها نسبت به خطر مصرف مشروبات تقلبی هشدار داده‌اند.
برجام و ویسکی تقلبی
ساخت و نوشیدن مشروبات الکلی در ایران از پس از انقلاب اسلامی ممنوع شد. طبق «قانون مجازات اسلامی»، مجازات نوشیدن مشروبات الکلی برای بار اول و دوم ۸۰ ضربه شلاق و برای بار سوم مجازات اعدام دارد، مجازات ساخت و فروش آن نیز تا یک سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق است.به همین خاطر، طی چند دهه اخیر طرفداران نوشیدن مشروبات الکلی یا نیاز خود را از محصولات خارجی قاچاق تامین می‌کنند یا از مشروب دست‌ساز داخلی.
اگر چه در سال‌های گذشته بیشترین قربانیان، از مصرف کنندگان مشروب دست ساز داخلی بودهاند که معمولا از تقطیر کشمش تخمیر شده با آب به دست می‌آید اما طی یک سال گذشته مسمومیت با نوشیدنی‌های الکلی که در بطری‌های پلمپ خارجی به فروش رسیده‌‌اند هم به شدت افزایش یافته است.
«احمد رحمانیان»، معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری فارس سال گذشته گفته بود که این مشروبات با مواد اولیه فاسد و غیرمجاز ساخته و به عنوان مشروبات الکلی سالم و دارای برند معتبر و در بسته بندی شکیل و پلمپ شده عرضه می‌شود.
در اغلب این مشروبات الکلی، از ماده اولیه «متانول» (الکل چوب که در صنعت کارایی دارد) استفاده می‌کنند که مصرف بیش از ۱۵۰ سی سی آن سبب مرگ مصرف کننده و کم‌تر از آن، منجر به کور شدن یا ایجاد عارضه جسمی غیرقابل علاج می‌شود.
برخی از رسانه‌های داخلی گزارش داده‌اند که در برخی از این مشروبات، علاوه بر مواد شیمیایی برای طعم و رنگ دهی، از داروهایی چون «دیازپام»، «ترامادون» و «متادون» استفاده شده است که مصرف همزمان آن‌ها با الکل موجب مرگ می‌شود.
اما چرا موج گسترده از مسمومیت‌ها با نوشیدنی‌های الکلی تقلبی به راه افتاد؟ برخی از خبرنگاران رسانه‌های داخلی و کاربران شبکه‌های اجتماعی دلیل آن را بالا رفتن شدید قیمت دلار و گران شدن نوشیدنی‌های وارداتی قاچاق عنوان کرده‌اند.
«هدی هاشمی»، خبرنگار صفحه اجتماعی روزنامه «ایران» اسفند سال گذشته در توییتر خود نوشت قیمت برخی از مشروبات وارداتی که تا پیش از گرانی شدید دلار حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان بود، به حدود ۸۰۰ تا۹۰۰ هزار تومان رسیده است. در این بین، برخی از قاچاقچیها شیشه‌های خالی را ۵۰ هزار تومان می‌خرند، روی آن برچسب تقلبی می‌چسبانند و آن را با مشروب دست ساز تقلبی و خطرناک پر می‌کنند.
کاربر دیگری هم در توییتر خود نوشت قبل از گرانی شدید دلار، یک شیشه «ودکا ابسلوت» حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تومان بود اما حالا دیگر به شدت گران شده است و نمی‌شود آن را خرید.
آخرین موج گرانی شدید دلار، پیش از خروج امریکا از «برجام» آغاز شد و با بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران ادامه یافت. به طوری که هر دلار امریکا طی یک سال از سه هزار و۷۵۰ تومان، به حدود ۱۴ هزار تومان رسید.
از هشدار کارشناسان تا نفرین روزنامه کیهان
دلیل رواج تولید نوشیدنی‌های الکلی تقلبی هرچه باشد، هشدارهای متعدد کارشناسان، فعالان سیاسی و اجتماعی و برخی مقامات را در پی داشته است.
سال گذشته «ایرج حریرچی»، سخنگوی وزارت بهداشت با اعلام این که تنها در فاصله ۱۶ شهریور تا هشت مهر ۴۶۰ نفر در پنج استان به دلیل مسمومیت با الکل به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند، گفت از این تعداد، ۴۲ نفر جان باخته یا دچار مرگ مغزی شده، ۱۶ نفر نابینا شده‌اند و ۱۷۰ نفر هم به علت مصرف مشروبات تقلبی، تحت دیالیز قرار گرفته‌اند.
او اضافه کرد: «اگر افراد بعد از مصرف الکل دچار علایم شکمی مانند تهوع، استفراغ و... شدند، به مراکز درمانی مراجعه کنند. کادر درمانی با آن‌ها به عنوان بیمار برخورد می‌کنند و وظیفه گزارش به جایی را هم ندارند. در این صورت، هم به خودشان کمک می‌شود و هم ما متوجه می‌شویم که در آن شهر الکل متیلیک است و برای پیشگیری، اطلاع رسانی می‌کنیم.»
«محمدرضا قدیرزاده»، رییس گروه مطالعات اعتیاد و سوء مصرف مواد و الکل پزشکی قانونی هم با اشاره به این که در گزارش‌های پزشکی قانونی، مرگ چندین نفر بر اثر مصرف مشروبات الکلی پلمپ شده تایید شده است، هشدار داد که هیچ گونه مشروبات الکلی استانداردی در کشور وجود ندارد.
غیرقانونی بودن فروش و مصرف الکل در ایران اما باعث نشد که اعتراضی به این میزان مرگ و میر رخ ندهد. «مصطفی تاجزاده»، از فعالان سیاسی اصلاح طلب، فروردین امسال در توییتر خود نوشت: «چند هموطن دیگر باید بینایی خود را از دست بدهند یا دچار مرگ مغزی شوند تا دولتمران قبول کنند راهبرد آنان درباره مشروبات الکلی اشتباه است و شکست‌خورده؟ آیا نخستین وظیفه هر حکومتی حفظ جان و مال و سلامت شهروندان نیست؟»
«موسی برزین خلیفه لو»، حقوقدان به «ایران‌وایر» می‌گوید بر اساس اسناد حقوقی، حاکمیت مسوولیتی در قبال آسیب دیدگان از مشروبات الکلی ندارد. چرا که طبق قانون، مصرف آن را ممنوع کرده است:«با این حال، وقتی دولتی مصرف چیزی را ممنوع می‌کند، با تولید غیرقانونی آن که موجب آسیب می‌شود هم باید برخورد کند. در واقع، مسوولیت حاکمیت در بخش برخورد نکردن با تولید است.»
در این بین، در حالی که برخی از رسانه‌ها آمار قربانیان مصرف نوشیدنی‌های الکلی تقلبی را منتشر کرده و خواستار چارهجویی شده‌اند، روزنامه کیهان که مدیر آن را رهبر جمهوری اسلامی منصوب کرده است، در ستون گفت و شنود خود نوشت: «به جهنم که می‌میرند. چشمشان کور. عرق کوفت نکنند تا سقط نشوند! اصلا این جرثومه‌های پلیدی برای چه باید زنده باشند؟!»
ریشه‌های تاریخی
مصرف مشروبات الکلی به جز ایران، در ۱۰ کشور اسلامی دیگر نیز ممنوع است؛ از جمله عربستان سعودی، کویت، یمن، سودان، لیبی و چند کشور دیگر. اما نکته این جا است که مصرف نوشیدنی‌های الکلی در این کشورها ریشه تاریخی عمیقی ندارد و پایه‌های دینی و شرعی محکم‌تر از علاقه به نوشیدن الکل در میان مردمان‌شان است.
ایران اما یکی از مناطق دنیا است که دیرینه‌ترین سابقه را در تولید شراب دارد و سابقه آن به حدود پنج هزار و ۵۰۰ سال پیش در شمال غرب کشور باز می‌گردد.
شراب پس از آن در مراسم زرتشتیان نیز جایگاه ویژه‌‌ای پیدا کرد و حتی در مراسم سوگواری نوشیده می‌شد. در نقش‌های داستانی بزم و رزم که پیش و پس از اسلام در نقش برجسته‌ها و نگاره‌ها ترسیم شده است نیز شراب دیده می‌شود. می‌گساری و باده نوشی پس از اسلام در سده‌های مختلف گاه ممنوع شده و گاه رواج داشته است اما حتی ممنوعیت تولید و نوشیدن آن پس از انقلاب اسلامی، منجر به خودداری از مصرف نشد و بسیاری از خانواده‌ها در جشن‌های خود از میهمانان با نوشیدنی الکلی پذیرایی می‌کنند.
تنها در یک مورد در خرداد سال ۱۳۹۲، بیش از ۳۵۰ نفر از شهروندان رفسنجان که در یک میهمانی عروسی و یک میهمانی جشن تولد شرکت کرده بودند، بر اثر مصرف الکل چوب (متانول) مسموم شدند. در آن دو حادثه، هفت نفر جان باختند و ۱۰ نفر دیگر هم بینایی خود را از دست دادند.
شاید به دلیل همین مصرف بالای الکل بود که در اوایل دهه ۸۰ خورشیدی تعدادی از کارخانه‌های تولید الکل «اتیلیک»(الکل سفید خوراکی) اجازه کار یافته و محصولات خود را به مغازه‌ها فرستادند. برخی آمار از فعالیت ۲۳ کارخانه در این زمینه حکایت دارند. البته مدت کوتاهی پس از عرضه، این کارخانه‌ها نیز ناچار به افزودن ماده‌‌ای تلخ کننده به محصولات خود شدند تا نوشیدن آن را دشوار کند.
ممنوعیت الکل، مصرف را بالا می‌برد
ممنوعیت کالایی که مردم یک جامعه اعتقادی به ممنوع شدن آن نداشته باشند، گاه باعث افزایش مصرف آن می‌شود. «الی خورسندفر»، جامعهشناس به «ایران‌وایر» می‌گوید: «مصرف الکل در ایران بیشتر از آن چیزی است که آمارها نشان می‌دهند. از آن جایی که نوشیدن الکل از خط قرمزهای حکومت ایران محسوب می‌شود، مصرف آن نوعی دهن کجی مردم به خط قرمزهای حکومتی است که آن‌ها را به این ممنوعیت مجبور کرده است. مردم دوست ندارند آن چه را سیستم به آن‌ها تحمیل می‌کند، انجام دهند. پس بیشتر مصرف می‌کنند.»
این جامعهشناس معتقد است: «وقتی موضوعی از خط قرمزهای حکومت محسوب می‌شود، آمار و اطلاعاتی که در مورد عبور از این خط قرمزها می‌دهد هم دقیق، صحیح و قابل اتکا نیست؛ مثلا وقتی می‌گوید دیشب یک باند فساد به دام پلیس افتاد، احتمالا منظور آن به هم ریختن یک میهمانی مختلط توسط پلیس بوده است. بنابراین، به نظر می‌رسد آمار مسمومان مصرف مشروبات الکلی تقلبی بیشتر از آن چه اعلام کرده‌اند، باشد.»
به گفته خورسندفر، یکی از دلایل گرایش بیشتر مردم به مصرف الکل، نبود امنیت، رفاه و سرگرمی در مقایسه با کشورهای سکولار است. او معتقد است که مردم ایران سرگرمی دیگری به غیر از رستوران‌گردی یا میهمانی‌های خانگی پشت درهای بسته ندارند:«این هم تنها مسکن موقتی است در برابر نداشتن رفاه و امنیت. بنابراین، وقتی موضوعی به طور پنهانی پیش می‌رود، احتمال خلاف افزایش می‌یابد، فساد زیرزمینی شدت می‌گیرد و دولت هم نه آمار دقیقی دارد و نه برای پیشگری از آن کاری از دستش برمیآید.»
او معتقد است که بسیاری از سفرهای خارجی ایرانیان برای استفاده از آزادی نوشیدن الکل و برداشتن حجاب اجباری است.
یک خبرنگار اجتماعی می‌گوید: «وقتی در اواسط دهه ۷۰ خورشیدی برای سفر کاری با اتوبوس راهی ترکیه بود، در یکی از ایستگاه‌های بازرسی داخل خاک ترکیه، افسر پلیسی که برای سرکشی وارد اتوبوس شده، از شدت بوی الکل داخل اتوبوس شوکه شده است. او به مسافران گفته بود نمی‌داند چرا وقتی وارد اتوبوس ایرانی‌ها می‌شود، بوی الکل این قدر شدید است؛ آن قدر که فکر می‌کند اگر همین لحظه کبریت روشن کند، اتوبوس منفجر می‌شود!»
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر